Martirët Dëshmi e Krishterimit të Hershëm
 

Martirët Dëshmi e Krishterimit të Hershëm


[B]1-[/B][B]Shën Asti,[/B] i cili ka qënë episkop i komunitetit të krishterë të Durrësit u martirizua në kohën e përndjekjes së tretë nga Perandori Trajan (98-117). Shën Asti u kap nga guvernatori i Durrësit Agrikol duke e lidhur lakuriq tek një pemë i lyer me mjaltë, ku dha shpirt i pickuar nga grencat në vitin 98 pas Krishtit.(9)

[B]2-Shën Elefter Çudibërësi.[/B] Ishte episkop i komunitetit të krishterë të Vlorës dhe i gjithë Ilirisë. U dorëzua prift në moshën 20-vjeçare prej episkopit të Romës, i cili e dërgoi në Vlorë për të predikuar Ungjillin. U martirizua në kohën e përndjekjeve të perandorit Ardian. Episkopi Elefter u thirr në Romë nga vetë perandori dhe u këshillua që të braktisë krishterimin. Ai nuk pranoi dhe iu nënshtrua torturave deri sa më në fund i prenë kryet me shpatë në stadiumin e Romës në vitin 120 pas Krishtit. Po në të njëjtën kohë u vra me shpatë edhe nëna e tij Anthia në çastin kur po puthte me mall lipsanin e djalit të saj. Lipsanët e tyre i morën të krishterët dhe i sollën në Vlorë.(10)

[B]3-Shën Therini[/B] është martirizuar në Butrint gjatë përndjekjes së shtatë ndaj të krishterëve nga perandori romak Decius (249-251). Mbas torturave të shumta Shën Therinin e hodhën në hipodrom në mesin e egërsirave, por për çudinë e spektatorëve ato nuk e prekën. Më në fund Shën Therinit së bashku me dëshmorin Donat iu prenë kokat me shpatë në Butrint në vitin 250 pas Krishtit.(11)

[B]4-Dëshmori Danaks [/B]ka qënë Anagnost i kishës së Vlorës dhe Ilirisë. Nuk dihet me saktësi koha e martirizimit të tij, por simbas Sinaksarit të Nikodhim Agjioritit, Danaksi ishte ngarkuar me ruajtjen e objekteve të shenjta të kishës së Vlorës. Më vonë u diktua dhe e detyruan që t’u bënte fli idhujve. Pasi nuk pranoi i prenë kokën me shpatë e kështu mori nga Perëndia aureolën e martirit.(12)

[B]5-Dëshmori Trifon[/B] i Sheqishtës përmendet nëpër sinaksarët e kishës se është kapur dhe varur mbi një shelg në vitin 313 pas Krishtit. Lipsani i Shenjtit ruhej deri në vitin 1967 në një manastir që mbante emrin e tij.(13)

Këta ishin disa nga martirët që dhanë jetën gjatë përndjekjeve ndaj të krishterëve në Shqipëri. Ata kanë qenë të shumtë, por për shkak të zhdukjes së dokumentave nga sulmet e ndryshme barbare, emrat e tyre nuk njihen. Mund të themi se martirët janë dëshmia më e vyer e elementit të krishterë në trevat shqiptare sepse gjatë dhjetë përndjekjeve të përgjakshme të tre shekujve të parë të krishterimit, Kisha jonë nuk u zhduk, por përkundrazi u forcua më tepër dhe kjo i dedikohet qëndresës e besimit të të krishterëve.

Në tokën e Ilirisë predikuan Ungjillin këta shenjtorë, disa prej të cilëve u martirizuan në trojet tona.

[B]1-Apostull Pavli.

2-Apostull Qesari.

3-Shën Asti.

4-Shën Elefteri.

5-Shën Donati dhe Therini (+250 në Butrint).

6-Shën Danaksi (shek.III).

7-Shën Isavri, Vasili, Inoçenti, Filiksi, Ermia, Peregrini (nga Apollonia shek. III-të).

8-Shën Trifoni (+313) nga Sheqishtja.

9-Shën Donati, episkopi i Evrias (+387).

10-Shën Joan Vladimiri (+1015).

11- Shën Joan Kukuzeli (shek. XII-të).

12- Oshënar Nifoni nga Lukova (+1411).

13- Oshënar Nikita shqiptari (+1809).

14- Dëshmori Kristo Kopshtari (+1748).

15- Shën Nikodhimi i Beratit (+1722).

16- Shën Kozmai (+1779).(14) [/B]


Ja vlen të përmendim se edhe Shën Jeronimi, i cili përktheu Dhjatën e Vjetër nga Hebraishtja, kishte lindur në Stridon, qytet në kufirin verior të Dalmacisë nga një familje e krishtere në vitin 347. Përkthimi i tij do të bëhej më vonë versioni zyrtar i Kishës Latine, e ashtuquajtura VULGATA. Teksti biblik i përkthyer prej tij ishte shumë i përafërt me origjinalin dhe do t’i kushtonte atij 15 vjet punë kolosale.(15)

Nga praktikat e sinodeve ekumenike dhe më konkretisht në Sinodin e III-të Ekumenik në vitin 431 përmenden episkopët e Durrësit Efkarios dhe Feliks, si dhe episkopët e qyteteve të Apolonisë dhe Velidhës. Ndërsa në praktikat e Sinodit të IV-të Ekumenik të vitit 451 gjejmë emrat : Efsevi episkopi i Apolonisë dhe Epirit të Ri, Peregrini i Finiqit, Klaudio i Ajazmës, etj.(16)

Si konkluzion i përndjekjeve ndaj të krishterëve mund të themi se krishterimi nuk ishte religjion i mirëpritur në Perandorinë Romake. Kur bëhet fjalë për trevat e Ilirikumit, ai u përndoq në mënyrë të pamëshirëshme nga perandorët romakë, disa prej së cilëve ishin të gjakut ilir.

Zana ch.

Krishterimi eshte perhapur shum me shpejt ne vendet tjera per rreth perandoris romake se sa bash ne peeandorin e atehershme,me shpejt eshte perhapur ne trojet ilire se sa ne perandorin romake.Me sa di une veq pas vitit 350 pas krishtit ka filluar te perhaper krishterimi tek romaket.

Pershendetje.