[Shqiptare]

Dhe jeni të dy mirë…?

Biseda, me mysafirët e ardhur atë pasdite të nxehtë korriku, pasi “kërceu” sa në një çukë, në një kodër e sa në një mal, e natyrshme kjo për fillimin, u fut në rrjedhën e saj normale, të zakonshme. Në të tilla raste televizorin e mbajmë në stacione që kryesisht transmetojnë në të shumtën e kohës muzikë. Në ekran këngëtarja e njohur Artiola Toska. Dikush nga të pranishmit kërkoi që të ngrihej pak volumi. Teksti, muzika, interpretimi dhe aktualiteti bëjnë që ajo të dëgjohet me vëmendje, edhe pse është një nga këngët e dëgjuara shumë e shumë herë. Kur “nusja” Toska dhe “vjehrra” Çobani, pozuan në fund kokë më kokë, disa vunë buzën në gaz, ndonjë psherëtiu apo mërmëriti diçka, kurse ajo që ishte duke “menaxhuar” vitet e moshës së tretë foli se këtë ngrohtësi do e kishte zili edhe nënë e bijë. Sa mirë që ka kështu, por ja që ka dhe “Një baba tepër.” Kështu, si pa dashur, biseda kaloi në një temë që më shumë se kurrë është bërë e ditës. (Nuk po bëj gjë tjetër me këtë shkrim veçse po jap pak a shumë të sistemuar bisedën që u bë atë pasdite për ngrohtësinë familjare.)
Kohët kanë ndryshuar shumë. Ishte tjetër kohë më parë. Asnjë nuseje nuk i shkonte në mendje të thoshte ndonjë fjalë kundër vjehrrës, pale kundër vjehrrit jo se jo. Në familje kishte shumë vetë, se dhe fëmijë bëheshin shumë, veç kësaj duhej të martoheshin tërë djemtë pa të fillonte ndarja e tyre. Mund t’u duket çudi, por nga veriu ka pasur familje dhe me 40 apo 50 frymë, ndoshta dhe më shumë. Atëherë fjalën e kishin vetëm prindërit e burrit dhe burri se kunetërit dhe kunatat nuk bënin zë edhe kur nuk i pëlqente. Vjehrra i ndante punët nuseve me javë, punë të shtëpisë, të oborrit e bagëtive, të fushës e kështu me radhë, që asnjërës të mos i ngelej qejfi. Përjashtoheshin vetëm shtatzënat dhe ato që sapo kishin lindur. Për shpenzimet që do të bëheshin vendoste vetëm i pari i shtëpisë. Nuk mund të thuhet se ajo kohë nuk ka pasur të këqija, por ajo iku, duhen netët e gjata të dimrit për të treguar për atë kohë.
Ndryshimi i sistemit, ndryshimet në bazën ekonomike të shoqërisë do të sillnin pa dyshim ndryshime edhe në konceptimin, përbërjen dhe funksionet e familjes. Por, familja sot ende nuk ka gjetur vetveten, ajo është shumë e tronditur, është në krizë, dhe po kalon dramën e madhe të saj. Ne këtë turbullirë, në shumë raste, është e përfshirë e gjithë familja, të gjitha moshat dhe kategoritë. Çdo ditë njihesh me ndodhi rrëqethëse të marrëdhënieve midis prindërve dhe fëmijëve, midis vëllezërve, midis nuses dhe vjehrrit ose vjehrrës ose midis gjyshes e gjyshit me nipin apo mbesën.
Gjendja ekonomike, papunësia, mungesa e perspektivës, nxitimi për t’u pasuruar shpejt, emigracioni, mashtrimi, televizioni, interneti, etj. shumë njerëz i ka çuar në ankth, në stres, dhe disa edhe më tej, te alkooli, depresioni, droga, prostitucioni, vrasja e vetëvrasja.

Disa, vuajtjet dhe shqetësimet i kanë dhe i mbajnë vetë, ka nga ata që ia “postojnë” të tjerëve. Por, dramën më të madhe, në shumicë, po e përjetojnë të moshuarit. Moshat e vjetra, natyrisht mbartin me vete edhe mentalitete e zakone që i ka perënduar ylli, por ato nuk bëhen pengesë në familje, nuk i ndërhyjnë djalit dhe nuses në jetesën e tyre, në shpenzimet që bëjnë, edhe kur nuk ndajnë një mendje, pasi tashmë për ta është e qartë se nuk i dëgjon njeri, veçse do të shtojë shqetësimet dhe hallet e vetes. Një nuse, duke folur për vjehrrën, renditte gjithë punët e shtëpisë, fëmijët ia mbante, drekë e darkë i gjente gati, më do, nuk them se është e keqe, por më mirë të mos e kisha, të isha vetë me burrin dhe fëmijët. Por ka dhe më keq. Jo vetëm kur djemtë me familjet janë në emigracion, por edhe kur janë këtu, në shumë raste prindërit e tyre jetojnë vetëm. Kur janë të dy bëjnë si bëjnë dhe ngrysin ditët dhe gdhijnë netët disi, por kur ngelet vetëm njeri, nuk ka me kë të shkëmbeje një fjalë, nuk është në gjendje t’i kryejë shërbime vetes për shkak të moshës dhe sëmundjeve. Ky është tmerri vetë. Çfarë ndodh më pas me ta? I gjejnë komshinjtë disa ditë, pasi kanë ndërruar jetë. Kot nuk thuhet se pleqëria e vetmuar është vdekje e pa mbuluar. Edhe pse jo të shpeshta, ka pasur raste që nipër apo mbesa, të rritur në prerin e gjyshes, më dashurinë, përkëdheljet dhe nina-nanat e saj, një ditë bëjnë krimin më të shëmtuar, vrasin gjyshen.

Një nga të pranishmit në bisedë tregoi dialogun e shokut të tij, mjek, me një të huaj. Ky i fundit e pyet se sa vjet kishte që jetonte me gruan, dhe ajo mjeke. Shoku i ishte përgjigjur se kishte mbi 30 vjet. I huaji e pyet përsëri se e kishte pasur fjalën për gruan që ka në krah, (edhe ajo ishte prezent në bisedën me të huajin).
-”Po, i thotë,- me këtë grua kam mbi 30 vjet, një grua kam pasur gjithë kohën.”
I huaji, i habitur, kishte vazhduar: “Dhe jeni të dy mirë, asnjëri nuk është çmendur, megjithëse kini kaluar mbi 30 vjet bashkë?!”

–”Jo, ishte përgjigja - ne vetëm vdekja na ndan, shkojmë për bukuri, e duam dhe e respektojmë njëri-tjetrin. Ndryshe kanë filluar këta të rinjtë tani.”
Familja mbështetet në dashurinë e sinqertë midis bashkëshortëve, në respektin dhe dashurinë e ndërsjellë midis prindërve dhe fëmijëve. Të gjithë kanë të drejta të barabarta, por njëkohësisht dhe detyrimin për të ndihmuar njëri-tjetrin e të kontribuojnë sipas aftësive dhe mundësive për forcimin ekonomik dhe zhvillimin kulturor në familje. Familja është konsideruar e shenjtë, por shenjtërimi i saj vitet e fundit është zbehur shumë. Forcat lidhëse të secilit anëtar me familjen janë dobësuar. Në edukimin e fëmijëve roli i familjes është ulur, ndërsa shoqëria ka marrë pozicione indiferente.

Në komunikimet e një familjeje të nderuar, prindërit mësues dhe dy djem në shkollë, njëri në shkollë të mesme e tjetri në shkollë të lartë, dëgjon fjalët: “Të lutem; Faleminderit; Bukur; Të lumshin duart; Më kënaqe;” etj. Por, është interesante se këtë komunikim të kulturuar e gjithë mirësjellje, që shpreh respekt dhe dashuri, shumë kolegë të tyre nuk e quanin normal, e konsideronin të tepruar, me doza zyrtarizmi apo lajkatare.

Nevojat për një jetesë më të mirë, kanë çuar në emigracion mjaft familjarë, duke lënë në më të shumtën e rasteve gruan e fëmijët në fshat apo në qytet. Qëndrimi për disa vjet jashtë, në emigracion, pamundësia për të ardhur shpesh për shkak të mungesës së dokumenteve të rregullta, vështirësitë e punës e të jetesës vetëm, ndonjë thashethem e fillojnë dyshimet për gruan, xhelozia, grindjet, rrahjet e më pas ndarjet, pse jo ndonjëherë edhe vrasje e vetëvrasje. Njëri ndahet nga jeta, tjetri shkon në burg, fëmijët ngelen jetim. Për çfarë edukimi mund të bëhet fjalë për këta fëmijë sot?

Më e çoroditur sot në shoqërinë tonë është adoleshenca. Televizori, interneti dhe celulari, për të mos folur për ata që kanë makina, janë mjetet që keqpërdoren nga adoleshentët dhe që po ndikojnë keq në edukimin e tyre. Këto po i afrojnë me alkoolin, me drogën dhe jetën e shthurur e pa moral, me vjedhje e krime. Nga intensiteti dhe përhapja e këtyre dukurive të krijohet përshtypja se edukimi i është lënë spontanitetit, se familja dhe shoqëria vetëm bëjnë sehir, ndërsa media sikur i mëson të keqen.

Ngritja e nivelit ekonomik, patjetër do të çlirojë nga ankthi dhe shqetësimi për jetën shumë njerëz, kjo është kryesorja, por deformimet në karakter nuk ndreqen aq shpejt dhe veçanërisht kur janë futur thellë. Veç kësaj, veset dhe amoralitetet nuk janë produkt vetëm i problemeve ekonomike. Është koha të ngrihet e alarmuar shoqëria, shteti, gjithë organizmat, çdo anëtar i familjes, secili në pozicionin e vet e së bashku me njëri-tjetrin të marrë në dorë seriozisht fatin e familjes, si bërthama e shoqërisë.

Marre nga revista "Familja"