[Psikologu]

Në këtë situatë të ndërlikuar, shqiptarët kishin një qëndrim pozitiv sa i përket luftës së përbashkët me popujt e Ballkanit. Ata mbajtën qëndrim korrekt lidhur me themelimin e federatës ballanike, duke mos qenë, në parim, kundër saj. Qarqet patriotike shqiptare pajtoheshin me këtë ide vetëm nëse edhe popullit shqiptar do t'i sigurohej një status i barabartë me popujt e tjerë të Ballkanit.5

Kongresi i Berlinit dhe vendimet e tij u dhanë krahë pretendimeve imperialiste të disa shteteve evropiane dhe të rretheve qeveritare të shteteve ballkanike, të cilat synimet territoriale ekspansioniste i kishin të drejtuar posaçërisht nga Bosna e Hercegovina, Shqipëria dhe Maqedonia. Ky Kongres me njohjen e të drejtës Austro-Hungarisë për zgjerim në Bosnje e Hercegovinë e pengoi rritjen e Serbisë dhe të Malit të Zi në atë drejtim. Kështu përpjekja boshnjako-hercegovase prë t'u çliruar në kryengritjen e vitit 1875, mbeti i parealizuar.

Popullsia e Bosnes dhe Hercegovinës, në këtë kohë, u bë viktimë e kombinimeve rreth ndarjes së sferave të interesit dhe rivalitetit midis Rusisë cariste dhe Austro-Hungarisë. Austro-Hu-ngaria për të penguar çlirimin dhe bashkimin e sllavëve të jugut, nën ndikimin e borgjezisë gjermane, përpiqej të ruante integritetin e Perandorisë Osmane, respektivisht të përfitonte territore nga ajo. Prandaj, Vjena orvatej të pengonte çlirimin e sllavëve të jugut dhe të rumunëve.

Përkundër Austro-Hungarisë, Rusia cariste e konsideronte veten si mbikëqyrëse të lëvizjeve kombëtare të sllavëve të jugut. Si e tillë, ajo qysh nga fitorja mbi Perandorinë Osmane dhe në saje të vendimeve të Paqes së Shën Stefanit, përpiqej që politika e saj të zinte vend dominant në truallin e Ballkanit. Me shtrirjen e protektoratit austro-hungarez mbi Bosnje e Hercegovinë, iu mundësua zyrtarisht Monarkisë së habzburgëve që ta shtrijë imperializmin e saj në Ballkan, e përmes tij edhe të imperializmit gjerman që mbështetej në parullën „Drang nach Osten".6