[Preshevar]

d) Dyshimi është si një rrjetë merimange që nuk e pengon dot njeriun të shkojë më tutje.

Me paqëndrueshmërinë e vet karakteristike, dyshimi nuk është i dëmshëm kur njihet. Kur'ani konkludon: "Pa dyshim, dredhia e shejtanit është e dobët!" (Nisa, 4:76) Pra, djalli ka dredhi, por të dobët, sikur të mos e kishte. Për shembull, ju duhet të kaloni përmes një korridori të ngushtë mes dy muresh, mirëpo, mu në mes të korridorit, një merimangë ka thurur një rrjetë nga muri në mur duke e zënë rrugën. Por a mund të jetë ajo pengesë që ju të shkoni më tej? Pa dyshim që jo. Ju s'e shihni si pengesë rrjetën e merimangës dhe kaloni duke e pri*shur atë.
Profeti na thotë se nuk është djalli që i detyron njerëzit për të mohuar, për të bërë të këqija dhe mëkate. Ai nuk e kap dot nje*riun për dore për ta çuar ose detyruar në mëkat. Puna që bën djalli është vetëm stolisja dhe zbukurimi i të këqijave, kamuflimi i tyre si të mira e tërheqëse. Eshtë Allahu që i krijon edhe të mi*rën, edhe të keqen, që edhe orienton, edhe çorienton. Dyshi*met e djallit janë si pallate ngjyra-ngjyra prej fllucke sapuni. Ato duken të bukura nga jashtë, por brenda janë bosh, janë një gro*pë e rrezikshme!
Dyshimi nuk shkakton dëm kur dihet se është kalimtar, i për*kohshëm. Dyshimi është i dobët si një pupël që e merr me vete edhe flladi më i lehtë. Dyshimi u përngjet reve që mblidhen për një çast, por pastaj menjëherë shpërndahen pa lënë pas as shi, as fllad. Dyshimi është si gropa ajrore ku bie për një çast avioni; as duhet bërtitur, as duhet vajtuar!


dh) Dyshimi nuk shkakton asnjë dëm po qe se nuk qëndrohet shumë mbi të dhe nuk bëhet çështje serioze.

Dyshimi nuk bëhet i dëmshëm kur e dini se s'ka për t'iu ngji*tur mendimit tuaj për ta fëlliqur atë. Dyshimi është, në pasqyrën e imagjinatës, një gjurmë e përkohshme dhe e dobët që shuhet shpejt, një pamje që s'ka për të lënë njollë dhe një reflektim shumë i lehtë. Po qe se gjërat që vijnë në mendje dhe ima*gjinatë janë me burim të dobishëm, u japin një farë drite me*ndjes dhe mendimit, kurse po qenë një dyshim me burim të ke*qeje dhe intrige, prapëseprapë nuk ndikojnë mbi mendjen, me*ndimin dhe zemrën, nuk lënë papastërti dhe nuk shkaktojnë dëm. Ju mbani në dorë një pasqyrë dhe ja tek reflektohet në të një gjarpër. A mund t'ju dëmtojë ju gjarpëri i reflektuar mbi pas*qyrë? Gjithashtu, a mund t'jua ndyjë duart një papastërti që ref*lektohet në pasqyrë? A mund t'jua djegë duart flaka që reflekto*het në pasqyrë? Po si kjo, produktet e katabolizmit që bartim përkohësisht në trup, nuk na e prishin namazin, pluhuri përreth një cope diamanti, nuk ndikon mbi të ose mbi vlerën e tij. Po si kjo, edhe sikur djalli të ketë një prani esenciale dhe individuale të brendshme ose të jashtme tek ne, shigjetat që hedh, pamjet që dërgon nuk janë të qena dhe nuk shkaktojnë asnjë dëm.
Dyshimi nuk shkakton asnjë dëm nëse nuk përqëndrohemi mbi të, nëse nuk e mendojmë me kërshëri e shqetësim, nëse nuk e pranojmë e nuk i dalim për zot, nëse, duke e nënvlef*tësuar, nuk i japim mundësi të fryhet dhe nëse nuk e bëjmë çë*shtje shqetësuese. Atë do ta shihni gjithmonë nga maja dhe do të thoni me vete: "Me lejen e Allahut, do të godas nga poshtë e do ta mund!"


e) Dyshimi bëhet i dëmshëm kur përfytyrohet si i dë*mshëm.

Po të veprohet në kundërshtim me ato që treguam gjer këtu, dyshimi mund të shkaktojë dëm. Nëse nuk dihet se dyshimi është i padëmshëm, për pasojë, përfytyrohet si i dëmshëm, bë*het i dëmshëm. Dyshimi është i dëmshëm kur përqëndrohet mbi të dhe trazohet me kërshëri e shqetësim. Sa më shumë të vlerësohet, sa më shumë të zmadhohet, aq më shumë fryhet ai dhe, duke u kthyer në një ballon, na thith përbrenda. Në rrugën tuaj ndodhet një koshere bletësh. Brenda saj ka me qindra bletë që, po i ngacmove e të sulmuan, të shkaktojnë vdekjen. Pran*daj ti kalon i qetë pranë kosheres dhe s'të ndodh asgjë. Kështu duhet vepruar edhe me dyshimin.
Djalli na hedh në imagjinatë kuadrin e një pamjeje të dobët dhe kalimtare. Po qe se na duket tërheqëse dhe e zhvillojmë më tej, ajo pamje e dobët e përbërë prej vetëm një kuadri, shndë*rrohet në një shirit filmik disaorësh, madje pa i rënë ne më të! Sidomos kur njeriu mbetet vetëm dhe kur ky njeriu është një i ri dhe pamjet kanë karakter sensual... Ai e merr kuadrin dhe e kthen në një film aventuresk. Ndërkaq, i djallit është vetëm ai kuadri i dobët. Prandaj, i duhet shmanguar atij grepi, nuk duhet t'ia lejojmë vetes të biem në atë grep, në mënyrë që djalli, pas*taj, të mos ketë mundësi të na vërë në punë për të na i kthyer përfytyrimet në realitet duke na bërë të biem viktimë e asaj pa*mjeje prej një kuadri...


ë) Shpirtrat e ndjeshëm e nervozë nuk duhet t'i japin rëndësi dyshimi të djallit për të mos u kapur pas ilu*zi*o*neve.

Më shumë në shpirtrat e ndjeshëm dhe nervozë, dyshimi mund të kthehet në një sëmundje të dëmshme dhe në një shqi*së të brendshme më vete. Kur i vjen dyshimi, një njeri i tillë, du*ke patur frikë se mos dyshimi do t'i shkaktojë dëm, shqetësohet, e zë paniku dhe e lëshon veten pas iluzioneve. Pastaj, në vijim, duke e zmadhuar këtë me mendje, me zemër dhe duke e parë nga këndvështrimi i besimit, ia ngarkon vetes dhe, me kohë, e kthen në shprehi dhe njësohet me të, gjë që do të thotë të biesh në pesimizëm para djallit dhe të dëmtohesh plotës