[natyra]

të cilën ia dhuroi para shumë qytetarëve,në të cilën shenonte inicialet e Sakut si Bajraktar i Rugovës.S.F.B.R.kjo dekorat egziston edhe sot e kesaj dite.Pastaj Saku po në kete vit ishte pjesëmarrës edhe në luftën e Shekullarit.
Ishte viti 1943,kur serbomalazezët pas masakrës se Bihorit kishin për plan qe të sulmoin edhe Pejën.Xhelal Preveza tani ishte nenprefekt i cili fton luftëtarët qe t'i vinin në ndihmë qytetit të Haxhi Zekës e gjithashtu edhe Sak Fazlinë,i cili ishte i mirëpritur në çdo kohë, si në Prefekturë ashtu edhe në Kazermë,bile ne Kazermë kishte edhe qelësat e depos për armatim.Përveç luftave qe bënte Sak Fazlia,ai i përcillte mirë edhe rrjedhat politike,për çka shpeshherë binte në konflikt edhe me italianë.Me 21 shkurt 1943,Drago Graqeviq i veshur në rroba shqiptare, vret drejtorin e firmës SIMONCIN, ingjinierin Laterzon në banesën e tij,për çka pastaj akuzohen shqiptarët.Këtë gjë Saku e kishte diktuar edhe më herët dhe tek italianët nuk kishte kurrfar besimit.Pas kësaj vrasje, e cila me vonë zbulohet udhëheqësi i Kuesturës italiane, Sovarino Rikotini me bashkëpuntorë japin urdhër që te plaçkitet dhe të digjet Qarrshia e Pejës, dhe fillojnë t'i arrestojnë shqiptarët.Në mesin e të arrestuarve ishte edhe Zhuk Haxhia e Rizë Zymeri, qe të dy luftëtarë të njohur dhe udhëheqës luftarak,të cilët ishin ftuar për bisedime.Kur Sak Faslia degjon, merr me vete Sylë Mehmetin, i cili e zotëronte italishten, dhe hynë në kuesturë ku Rikotini tenton ta burgosi edhe Sakun,por ishin dekoratat e Sakut dhe qendrimi i tij,të cilit i ndihmojn për t'i liruar bashkëluftetarët . Nga ky rast marradhëniet shqiptaro-italiane ishin ftohur, për çka obligohet Prefekti i Prizrenit Asllan Boletini qe të ndërmjetësoi.Mosmarrveshje me italianë Saku kishte pasur edhe disa herë.Malazezët edhe përkunder humbjeve qe kishin gjatë gjthë atyre betejave, prapseprap nuk pajtoheshin.Ishte fundi i viti 1943,kur armiku kishte hartuar planin për të sulmuar në Azhanicë.Imer Maliqi me të kuptuar planin e tyre, kerkon nga luftëtarët e Rugovës qe t'u shkojnë në ndihmë,ndersa forcat e veta i kishte radhitur rreth kufirit. Me të marrur lajmin Sak Fazlia me Sali Ramën,Zhukë Haxhin,Rizë Zymerin e të tjerë marshojnë drejt Azhanicës,të cilët vendosen në shtepinë e Xhemë Bajraktarit,ku i prisnin Shemsi Feri,Imer Maliqi,Xhemë Bajraktari e të tjerë dhe hartojnë planin për luftë.Posa armiku kupton në Azhanicë kanë arritur perforcime nga Rugova, terhiqen mbrapa.Se, Sak Fazlia ishte bërë frikë e tmerr për malazezët, më se miri tregon fakti se, tani malazezët kishin shkuar në kuesturën italiane në Murinë dhe kishin kerkuar ndihmë nga italianët për t'i mbrojtur nga Saku e bashkëluftetarët e tij dhe të bejnë dialog me ta.Kuesturri Italian që sherbente në Murinë, menjëherë e fton Sak Fazlinë në bisedime, me çrast, së pari tentoi ta çarmatosi,por nuk ia doli,e pastaj kerkoi nga Saku qe të mos i trazonin malazezët.Sak Fazlia, maorit italian i përgjigjet shkurt.Trojet tona ne i mbrojmë vetë,kurse malazezët mos të hyjnë në to, se i prêt plumbi, tregonte Halil Ahmeti bashkëluftëtari i tij,i cili kishte qenë me te në Kuesturrë.Edhe viti 44,në këtë zonë kufitare fillon me lufta e beteja të ashpra.Ishte 31 prilli kur forcat malazeze kishin sulmuar Kullën e Moknave,e cila ishte bërë Kala e vertetë për lufta e beteja,ndersa Saku sinonim i tyre.Edhe kësaj here zhvillohet një betejë e rrept,e tëra rreth Kullës,aty ku valvitej Flamuri Kombëtar e ruhej nga Bajraktari i Rugovës Sak Fazlia me bashkëluftetarë.Lufa kishte filluar natën dhe kishe vazhduar deri në mesditë,ku në luftë e sipër plagoset Bajraktari i Rugovës,i cili edhe përkundër kerkesës se bashkëluftetarëve qe të terhiqet,ai nuk pranon,duke u përgjigjur se, jo nuk terhiqem mbrapa,për mjekim,dua të mbes deshmor në kufi për mbrojtjën e Kosovës e popullit Kosovar.Shkruan gazeta "Lidhja e Prizrenit" Nr.13.e vitit 44.Ishte kjo hera e dytë qe plagosej Sak Fazlia,i cili tani veç sa bënte 33 vjet në luftë me armikun dhe i kishte mbushur të 59-tat.
Ishte 29 maji, kur Sak Fzlia nga kufiri kishte shkuar në Pejë për të njoftuar dhe konsultuar udhëheqësit e asaj kohe për gjendjën rreth kufirit, e sidomos Xhevat Begollin që kishte lidhje të ngushta me te.Sulmet e armikut serbomalazias kishin filluar tani, të ndihmura edhe nga italianët dhe kishin pushtuar disa vise shqiptare të banuara me muslimanë.Nga atje kishin filluar të sulmojn Kacuberrin, pikë kufitare mjaft me rëndësi. Kacuberri ishte nën mbrojtjën e Divizionit SS të 21-të-Skenderbeg dhe njesitet vullnetare te Hajdin Sahitit, Sadri Metës,Mulla Zekë Berdynës,Kurt Abazit dhe luftëtarëve të Tregovishtës, në krye me Mulla Jakup Kombin e vëllezërit Bralaj.Pas një beteje të gjatë bie edhe Kacuberri, ku heroikisht në fushën e nderit bie Ramë Bashi nga Bukeli dhe një ushtar nga Shqipëria dhe plagosen Mulla Zekë Berdyna dhe Islam Syla nga Pepajt.Me 30 maj Sak Fazlia kthehet nga Peja natën,në Kuqishtë nga ushtari i ti Sejdi Rama njoftohet se në drejtim të Kacuberrit po zhvillohen luftime dhe se armiku është nisur në drejtim të Smilovicës.Nga Kuqishta Saku natën shkon në Koshutan dhe më 31,urdhëron nipin e tij qe të dal dhe të leshon zërin e kushtrimit për luftë nga Molika,vend nga u lëshua kushtrimi gjithnjë edhe në kohën e Sali Jahës.Nga Koshutani Sakut i bashkangjitën edhe shumë luftëtarë të tjerë, të cilët me të shpejt arrisin në Smilovicë, ku ishin mbledhur luftëtarë nga të gjitha anët, për të mbrojtur ate dheviset tjera për rreth.Ishte rreth orës 12,kur fillon lufta,dhe Sak Fazlia me Flamur në dorë kishte hypur në Majën e Smilovicës me dhjetëra luftëtarë.Tahir Coli, njëri prej bashkëluftëtarëve me të ngusht dhe më besnik i Sakut kishte hyrë nga ana e kundert ndër Majën e Smilovicës.Lufta vazhdon pa nderpre, armikut iu shkaktuan viktima të shumta nga Saku e bashkëluftëtarët e tij dhe, nuk ia arritën që ta pushtojn Smilovicën.Rreth orës 14,"allaturka" siç e quanin atëherë, nga një predhë e armikut,Bajraktari i Rugovës goditet në kokë dhe, gjysma e kokës i shkëputet dhe Saku rokulliset teposhtë, në drejtim të armikut, të cilin e ndalë një bredh për të mos ra tek armiku.Luftimet vazhdojnë,luftëtarët që ishin më afër Sakut,Haxhi Tahiri nga Bogët,vëllezërit Balë e Avdyl Alia,dhe Hysen Ujkani nga Koshutani si dhe Shpend Halili nga Shkreli, e terheqin trupin e tij,dhe e qesin në tokën shqiptare.Malazezët kishin tentuar që ta marrin trupin e Sakut,por Tahir Coli bashkë me Azem Cufën e të tjerë nuk e ndalnin luftën.Tahiri me atë rast vret tre malazias,ndersa i biri Haxhiu shpeton nga vdekja e sigurt të riun e bashkëluftëtarin, Isuf Veselin.Me vrasjën e Sakut nderpritet edhe lufta, sepse armiku ishte thyer dhe tani bashkëluftetarët e Sakut vizitonin trupin e tij, dhe i bënin nderime Bajraktarit e udhëheqësit të tyre shumevjeçar nëpër luftra e beteja.I dhëmbshem ishte rasti kur Tahir Coli arrin tek trupi i Sakut, i cili ngushëllon të gjithë bashkëluftetarët, e në veçanti Ramë Sadikun, të birin e axhës se Sakut,dhe përkulet para trupit të tij,të cilit ia hjek dekoratat, e merr edhe Flamurin Kombëtar dhe ia dorëzon Ramë Sadikut.Bajraktari i Rugovës, Sak Fazlia vorroset po në Majë të Smilovicës,ish tokë shqiptare deri me atëherë.Me t'u marrur lajmi për ramjën e ti,Peja shpall ditë zie dhe ngre flamujtë në gjysmështizë, e poashtu veprohet edhe në Tiranë.Heroizmi dhe trimëria e tij në luftë kunder armikut me dekada të tëra, u ruajt për mes rapsodit tonë popullor,përmes shumë këngëve.Sakut iu këndua edhe të varri posa e vorrosnin,bashkëluftetarët Bajram Osmani nga Duboviku dhe Selman Zeneli nga Dugaiva i këndojnë:
Ditën e mërkure në katër sahati
Nau ka vra Sak Bajraktari,
Të mërkurën bash qat ditë
T`tanë shqiptarve ju ka dhimtë,
Ju ka dhimtë e haj medet
Shokt e ti kan ba gajret,
N`dorë të shkjaut se lanë me metë
E kan shti në dhe për qef t`vet,
Për qef t`vet ne dhe e kan shti
Sot po ktojm të vorri i ti
Për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë në mbrojtjën e çeshtjës tonë kombëtare, u desh të pritet plot 60 vjet, për t'u kujtuar legalisht nga populli i tij, i cili nuk e harron dhe, me pietetin më të lartë e kujton figurën e ti madhore prej luftetarit e heroit te pavdekshem.Me 3 qershor 2004,Presidenti i Kosovës,Dr.Ibrahim Rugova mban Akademi përkujtimore kushtuar jetës dhe veprës se tij,në Teatrin kombëtar në Prishtinë.Po ashtu me 30 tetor 2005,nën patronatin e Presidentit të Kosovës Dr.Rugovës dhe me nderime Ushtarake të TMK-së, bëhet rivarrimi i tij bashk me Bajram Sharin nga Koshutani,Selman Jashar Ucin nga Shqipëria, të cilët ishin për mbi 60 vjet në Majën e Smilovicës,tani pjesë e Malit të Zi, dhe të paraardhësit të Sakut, Sali Jahës po ashtu Bajraktar e komandnt luftarak për mëse 60 vjet më radhë në Rugovë,pikërisht tek Molika e Sak Fzlisë,dikur e Sali Jahës,vend ku ishte pikëpjekja e rugovasve në çdo kohë për luftë kunder armiqëve shekullor serbosllav te kohës.

LAVDI TRIMAVE TE RUGOVES KUSHE ME PUSHK E KUSH ME PEN....LAVDIIIIIII

Shkroj Hajla,bija nga Rugova

me nderime
Natyra