[Dani11]

Ujgurët-Pakicë në atdheun e tyre
Ujgurët në perëndim të Kinës janë të etnitetit Turk që nga tradita janë musliman, dhe të cilët janë më të lidhur me popujt e Azisë Qendrore se sa me Kinezet Han-popullsi që dominon në shtetin komunist.
E premte, 10 Korrik 2009 23:45

Ujgurët janë një racë e lashtë që kanë lënë gjurmët e tyre në historinë e Azisë lindore dhe asaj qendrore. Për më shumë se qindra vite, në shekullin e tetë dhe të nëntë, ata sunduan një mbretëri që shtrihej nga Manquria e deri në Detin Kaspik.

Tani janë të përqendruar në krahinën veriperëndimore të Kinës atë të Xinjiangit.
Por ata gjithashtu janë me numër të konsiderueshëm në Uzbekistan, Kirgjistan dhe Kazakistan. Pjesë të komuniteteve Ujgure janë të shpërndara edhe në vende tjera të Azisë.

Fillimisht një grup i fiseve malore nga Malet Altai, Ujgurët kanë kulturën dhe gjuhen e tyre dalluese prej asaj Turke. Shkencëtarët thonë se gjenetikisht, Ujgurët janë një përzierje e gjaqeve Kaukaziane dhe atyre të Azisë Lindore. Ata thonë se kjo është se pse ata kanë ngjyrë të çelët të flokëve dhe të lëkurës. Nga ana fetare, ata janë kryesisht mysliman Suni.


Pas një periudhe të pavarësisë në vitet e 1940-ta si Turkistan Lindor, udhëheqësia e republikës Ujgure vendosi të formojë konfederatë me shtetin e ri komunist Kinez. Por nuk zgjati shumë dhe Pekini me taktikat e saj e ktheu këtë republikë në Rajonin Autonom Ujgur të Xinjiangit brenda Kinës.

Rozimukhamet Abdulbakiev, ish kryetar i organizatës joqeveritare Ujgure në Kirgjistan e quajtur Ittipaq ( Bashkimi), tregon për shërbimin mediatik të Kirgjistanit se emri i kësaj krahine është i gabuar.

"Edhe pse Kina i ka dhënë Xinjiangit statusin e krahinës autonome Ujgure, nuk ka shenja autonomie atje. Nuk ka të drejta për Ujgurët atje. Asgjë," tha Abdulbakiev.

"Kjo është një çështje politike dhe sociale. Regjimi totalitar ka shtypur tërë liritë e shprehjes, atë të shtypit, të personalitetit dhe të ndërgjegjes-dhe kjo është pse, natyrisht njerëzit po ngritën kundër saj."

Dyndje të mëdha emigrantesh

Trazirat që u zhvilluan në 5 Korrik në kryeqytetin e Xinjiangit Urumqi, filluan pasi u raportua nga Kina jugore se së paku dy Ujgurë u vranë nga punëtorët etnik Kinez Han gjatë një debati në një fabrikë lodrash.

Por kjo ishte vetëm fillimi i kësaj akullnaje. Egërsia e trazirave, në të cilat sipas numërimit zyrtar vdiqën më shumë se 150 veta, thelloi situatën në një gjendje më të pakënaqshme.
"Përse ata janë kaq të mërzitur nga kjo situatë është sepse, çdo ditë qeveria Kineze sjell qindra e mijëra të Hanve Kinez në vendlindjen tonë, Turkistanin Lindor kurse njerëzit tanë janë duke ndenjur pa punë, duke vuajtur," thotë Nizam Sametov i asociacionit Ujgur në Londër.

Sametov pohon se politika Kineze është për të punësuar Ujgurët diku tjetër në Kinë, jashtë rajonit të Xinjiangit, duke reduktuar kështu përqendrimin e këtij grupi etnik. Në anën tjetër, në pesë dekadat e fundit, ka pas dyndje të mëdha të imigrantëve Han, në mënyrë qe sot, Ujgurët mezi i kalojnë numrin e tyre.

Por Sametov kundërshton vizionin që Ujgurët të bëhen pakicë në atdheun e tyre.

"Për shkak se vendi i jonë është shumë i pasur me minerale, naftë, gaz ata vazhdojnë të vijnë, çdo ditë duke sjellë njerëz nga brendësia e Kinës për në vendin tonë. Ata shpresojnë se së shpejti ne do të jemi një pakicë e vogël, por kjo nuk do të ndodhë," thotë Sametov. "Është vendi ynë."

Fajësimi e separatistëve

Ka pasur akte të dhunshme të vazhdueshme nga grupet nëntokësore që luftojnë për pavarësi, por ata duket se nuk kanë mbështetjen e popullit.

Megjithatë, autoritetet Kineze kanë fajësuar tani separatistët për dhunën.

"Ju të gjithë e dini se ky incident është nisur nga njerëzit që dëshirojnë konflikt, dhe burimet e tërë kësaj janë thellë politike," thotë Ministri Kinez për Sigurinë Publike Meng Jianzhu në një fjalim para trupave dhe policisë në Urumqi.

"Ky është konflikt në mes separatistëve dhe forcave anti-separatiste, dhe është një betejë politike që do të vazhdon."

Abdulbakiev fajëson Kinezët për provokim të trazirave.

"Kur u shemb Bashkimi Sovjetik dhe u bënë të pavarura Kirgjistani, Kazakistani dhe Uzbekistani, Ujgurët u bënë më te etur për pavarësinë e tyre me një fuqi të re. Kjo është ajo çka ne kemi parë sot," thotë Abdulbakiev.

"Nëse qeveria Kineze do të ishte demokratike dhe në qoftë se ajo bën reformat politike, atëherë ky lloj i rezistencës së ashpër do të zhdukej."

Grupe aktivistësh Ujgurë në ekzil kanë mohuar të kenë ndezur trazirat brenda në Xinjiang.
/globalsecurity.org/military/library/news/2009/07/mil-090708-rferl01.htm