[Naki]

Mit i gjenezës dhe gjithëkohësisë

2011-01-17

Dritan Hila


Më 17 janar të vitit 1468, mbyllte sytë nga ethet në moshën 63-vjeçare, një ndër gjeneralët më të mëdhenj të të gjitha kohërave dhe ai që më vonë shqiptarët do ta quanin njeriun më të madh të tyre dhe vepra e emri i të cilit qëndron në themelet e kombit, shtetit dhe vetëdijes kombëtare të popullsisë shqiptare të erës moderne: Gjergj Kastriot Skënderbeu.
Të thuash ndonjë gjë të re për njeriun për të cilin janë shkruar mbi 15.000 vepra të të gjitha zhanreve, është e vështirë, në mos e pamundur, por si ato pak personazhe që kanë aftësinë të formëzojnë të ardhmen e një popullsie të tërë, gjithmonë do gjendet diçka që të japë spunton për të shkruar për të.
Madhështia e heroit tonë fillon që nga momenti kur një principatë e vogël e qendrës së Shqipërisë, në aleanca eklektike me princër të tjerë të një gjaku, i bënë ballë perandorisë më të madhe të asaj kohe, asaj të osmanëve. Për të bërë një krahasim, ky ishte një bast që krahasuar me “ruletën ruse” ku në mullirin me gjashtë fole të pistoletës futet vetëm një fishek dhe pas një rrotullimi të rastësishëm, shkrepet në kokë, kjo ndërmarrje e Skënderbeut, ishte sikur një “Beretë 9 mm”, arma që nuk ngec asnjëherë, ta zbrazje në kokë me shpresën se nuk do shkrepte. Megjithatë, si një njohës i shkëlqyer i taktikave dhe strategjisë, nuk ngurroi të vihej përballë gjigantit otoman dhe nga fundi i jetës të arrinte deri në atë pikë që nëse prijës të tjerë të Europës një fitore çfarëdo kundër otomanëve, ta shënonin në historinë e tyre dhe kombit të tyre, bile serbët përmendin edhe një humbje me lavdi si ajo e Fushë-Kosovës, princi shqiptar e kishte vetëm një detyrë të lehtë shtëpie. Aq e thellë ka qenë humbja që ju ka kallur në ato vite ky fisnik arbër otomanëve, sa edhe sot e kësaj dite, pasardhësit e tyre turq nuk iu del e keqja dhe nuk lënë rast pa përmendur që ta shajnë si tradhtar, pa arritur të shpjegojnë se si mund të jetë tradhtar një njeri që i largohet pengmarrjes dhe shkon në familjen e tij; ose përpjekjet e mjera për t’ia ndryshuar historinë. Nuk mungojnë të mbajnë zurnanë e otomanëve të rinj edhe ca pinjollë në tokën arbërore. Jo më kot edhe kundërshtarët më të hidhur të Skënderbeut në atë kohë, ishin shqiptarët me gjak të prishur.
Duke u kthyer në atë periudhë të errët (dhe secili të përpiqet ta zhvendosë vetveten në kohën kur jetoi shqiptari i madh), nuk mund të mos të dridhen këmbët nga mendimi, se ndeshja do bëhej midis një perandorie që kishte thyer, pushtuar e shtruar kombe me numër shumë herë më të madh se shqiptarët e motit dhe me ushtri ca herë më të mëdha se ata që luftonin në krah të heroit; një perandori e cila nxirrte në fushë betejë shifra ushtarësh që edhe sot kur bota është 20 herë më shumë si popullsi, prapë janë numerikisht të mëdha. E filloi sulmin ndaj shqiptarëve me ekspedita që kapnin shifrën 20 mijë ushtarë, pastaj 40 mijë, më vonë 80 mijë derisa arritën 150 mijë. Pra gati sa një e treta e shqiptarëve që kishte Skënderbeu nën sundim, nga fëmijët e deri te pleqtë. A mendohet në ditët e sotme që Shqipëria 3 milionëshe t’i rezistonte për 25 vjet rresht sulmit të 1 milion ushtarëve amerikanë? Megjithëse krahasimet nuk qëndrojnë, aq më pak ky për sa u përket vlerave që përfaqëson ushtria amerikane për botën dhe veçanërisht për shqiptarët, u bë sa për të krijuar idenë e forcave në fushë.
Por me sa duket ngjizësi i kombit të shqiptarëve, ishte ku e ku më inteligjent sesa pasardhësit e tij dhe dinte që punës t’i gjente njeriun dhe jo të kundërtën, ndaj në mbrojtje të kështjellës së Krujës, linte gjithmonë Kont Uranin, i cili kishte eksperiencën e luftimit në Italinë e kohës dhe aftësinë e nozullimit të një qyteti kështjellë edhe në rrethim.
Ndërkohë, repart bazë i Skënderbeut ishte kalorësia. Dhjetë mijë kalorës, nga të cilët tre mijë të gardës personale, për të cilët siç thotë Andrea Frediani, studiues italian i historisë së mesjetës, Skënderbeu kujdesej personalisht për shëndetin, veshmbathjen, ushqimin, pagesën dhe veçanërisht stërvitjen e tyre. Pikërisht stërvitja e tyre, ishte edhe çelësi i fitores së Skënderbeut. Stërvitje gjatë gjithë periudhës së vitit, ditën dhe veçanërisht natën, edhe kur vendi nuk ishte fushëbetejë me turqit, ishte mënyra për t’i mbajtur gjithmonë të tendosura nervat dhe instinktet e këtyre ushtarakëve, të cilët me gjuhën e sotme do quheshin profesionistë. Marshime natën, në kushtet e errësirës së plotë, duke arritur të zhvendosej nga njëra pikë në tjetrën me dyfishin e shpesh trefishin e shpejtësisë në njëzetekatër orë sesa kundërshtari; sulme natën në kampin armik, duke mos humbur lidhjet me sho-shokun, me synimin vrasjen e elementit komandues otoman, rrëmbimin e plaçkës dhe më kryesorja moslënien e shokëve pas, që ishte një ndër ligjet e themelit të kësaj kavalerie. Të pajisur lehtë, me një kalërim të llojit të vet pasi ishte një praktikë e panjohur për këtë kafshë dhe këtë armë përdorimi në terren malor e kodrinor; me një sistem komandimi dhe lëvizjeje, që ende duhet punë që të gjendet si bëhej në atë kohë, pasi kavaleria shqiptare, sulmonte në pika të ndryshme, disa herë gjatë një beteje, duke u bërë faktori çelës i fitoreve skënderbejase, janë të gjitha detajet që e bënë këtë repart, të jetë elitë në ushtrinë shqiptare. Qenia e vetë Skënderbeut një kalorës, ka qenë patjetër një faktor që ndikonte në favorizimin e këtij reparti nga ana e tij, por edhe një shenjë e konceptit modern që ai kishte për luftën. Nëse rishtas do bënim një krahasim me kohët e sotme, me kostot, kohën dhe teknikat e avancuara që përdoren për formësimin e njësive elitë, këta kalorës do ishin si repartet e motorizuara në ushtritë moderne, ndërsa elementi njerëzor si trupat speciale të marinsave amerikanë. Dhjetë mijë marinsa të motorizuar me tanke e transportues të blinduar, ultra të trajnuar, janë një fuqi goditëse e pashoqe, por edhe një kosto në mbajtjen e tyre. Aq më shumë po të përllogaritet në raport me një Shqipëri të shkretuar nga luftërat e përvitshme dhe një popullsi të mpakur, kavaleria me siguri ka qenë një sakrificë më vete për t’u mbajtur në eficencë. Në raport me të sotmen, do ishte sikur ushtria shqiptare të kishte 30 mijë forca speciale të motorizuara dhe 45 mijë këmbësorë të stërvitur. Por në fakt, mos të entuziazmohemi, pasi kemi vetëm 14.500 ushtarakë ku përfshihen edhe pastrueset, dhe nga këta vetëm një kompani që është në Afganistan, mund të krahasohet me parametrat luftarakë të një ushtrie moderne.
Nëse mendohet se kjo kavaleri ishte e suksesshme vetëm kundër turqve, ekspedita e Skënderbeut në Itali, në ndihmë të Ferinandit II të Napolit, biri i mikut të tij, Alfonsit, ishte një leksion për këmbësorinë dhe kavalerinë e rëndë të princërve apeninë, dhe një tregues se ishte kavaleria më e mirë e kohës. Siç shkruan Sabri Godo në romanin e tij, “Skënderbeu ju mësoi italianëve se çfarë ishte shija e gjakut”.
Të mësuara në përplasje ushtarake ku më shumë vlente manovra dhe pozicionimi i forcave, sesa rezultati faktik që do dilte nga përplasja e tyre, italikët shpesh ishin mësuar që ta mbyllnin betejën me një takim të komandantëve ndërluftues, ku humbësi pranonte me fisnikëri disfatën dhe pastaj arrihej marrëveshja, e cila kushtonte në jetë njerëzore më të shumtën nga të mbyturit në lumenj nga spostimi i trupave sesa nga shpata. Por nuk ishte kështu për kalorësit e Kastriotit, i cili fitoren e konsideronte vetëm spastrimin e territorit nga kundërshtari, në një kohë sa më të shkurtër dhe për këtë nuk ngurronin të silleshin me të njëjtën egërsi dhe vendosmëri si kundër spahinjve dhe akënxhinjve turq. Edhe në pushtimin e kështjellave, duke mos pasur kohë, sasi ushtarësh, eksperiencë sulmi dhe mjete, në mënyrë gjeniale, praktikoi teorinë e tokës së djegur, ku taktikisht duke tharë burimet e mbijetesës së kundërshtarit zvogëlonte rezistencën e tij, ndërsa nga pikëpamja strategjike i tregonte se lufta kishte kosto që ishin më të rënda se paqja.
Siç dhe hamendëson Kadareja te sprova e fundit e tij “Mosmarrëveshja”, në kohën e zhvillimit të luftërave të udhëhequra nga ai vetë, me siguri Skënderbeu ka qëndruar i tërhequr dha aspak një pjesëmarrës direkt në betejë, qoftë për moshën, qoftë për vlerën që kishte paprekshmëria e tij fizike për rezistencën shqiptare, aq më tepër që të pakta kanë qenë betejat ballore të tij kur fati i betejës ka qenë në fije të perit dhe duhej prania e tij. Padyshim që i ka njohur teknikat e luftimit trup më trup, pasi këtë e vërteton fakti se ushtria nën komandën e tij, me burime të kufizuara njerëzore dhe gjithmonë inferiore numerikisht përballë kundërshtarëve, mund ta balanconte diferencën vetëm nëpërmjet kualitetit të lartë individual, të cilat një trupë është në gjendje t’ia japë nëpërmjet trajnimit një komandant që i njeh ato në imtësi. Por vështirë që ai personalisht të ketë qenë pjesëmarrës në luftime direkte, aq më tepër po të mendosh që komandantët e trupës kalorësiake dhe këmbësore, ishin që të gjithë, në llojin e vet, yje të taktikës, pasi në të kundërt sado gjenial të ishte Skënderbeu, nuk mund të arrihej fitorja pa një zinxhir komande perfekt dhe që e kuptonin në fluturim mendimin e prijësit. Ashtu siç nuk do ishte Napoleoni pa gjeneralët e tij Nei, Murat etj., ashtu nuk do ishte edhe ky Skënderbe që njohim pa Kont Uranin, Moisiun, Hamzain etj.
Skënderbeu ka qenë edhe një njohës i teorive dhe historisë ushtarake jo vetëm të otomanëve, në radhët e të cilëve shërbeu dhe të cilët kishin akumuluar në vetvete trashëgiminë e popujve kalorës të lindjes, por edhe të diturisë së Bizantit dhe Romës.