[Zero Cool]

Drenica 1945 - Kryengritja e parë antikomuniste në Evropë

Kësaj nga ana e vet i ndihmonte dhe praktika e kualifikimit të patriotëve të ndjekur shqiptarë, pa ndonjë përjashtim, si ballistë, ndonëse mund të mos kishin pasur ndonjë lidhje me Ballin.

Për shumicën e kosovarëve sistemi me siguri është përjetuar si i imponuar, sidomos pas ngjarjeve të v. 1945 në Drenicë, të cilat, në literaturën politike të Perëndimit, cilësohen si kryengritja e parë antikomuniste në Evropë.

Kujtoj se mund të thuhet që shumica absolute e shqiptarëve, në të dy anët e kufirit, nuk e ka ndjerë sistemin komunist si të vetin. Ishte e natyrshme andaj që ndërrimin e sistemit ta përjetonte si çlirim nacional që duhej të ndodhte në çastin e ardhshëm.

Këtë, pastaj, për hesapet e veta, e ushqenin edhe nga jashtë: në Kosovë, madje edhe vetë jugosllavët. Duket sikur politika në të dy anët e kufirit e besonte me gjithë mend, se një sihariq i tillë sapo nuk kishte rënë nga qielli! Kështu, së paku përafërsisht, do të duhej të dukej pasqyra e përgjithshme që si politikë u përvijua ndër ne. Ndoshta, kësaj i kthehemi edhe njëherë më vonë.

Unë për vete vetëm pjesërisht u pajtova me një pasqyrim të tillë të gjendjes, gjë që shihet edhe nga shkrimet e mia. Kujtova që pasqyrimi i tillë i gjendjes ishte mjaft i thjeshtëzuar:

se e injoronte një segment me rëndësi shoqërore, të krijuar në ndërkohë, pavarësisht nga shkalla e identifikimit me sistemin; se linte jashtë ngjarjeve regjione të caktuara shqiptare që kishin luftuar për sistemin dhe se një pasqyrim i tillë i gjërave mund të rezultonte vetëm në rrotullimin e rendit, të pozitës së klasave, dhe jo në zhvillimin demokratik pluralist të sistemit demokratik. I frikësuar nga mundësia e shpërthimit të ndonjë lufte qytetare, iu kundërvura ecurive të këtilla me kundërtezat se:

1) nuk kishte kthim prapa në komunizëm, por as marshim përpara drejt fashizmit;

2) se sistemi demokratik që e synonim nuk mund të ndërtohej mbi pozitën e rrotulluar të klasave, por mbi parimin e shanseve për të gjithë, gjë të cilën e siguronin mekanizmat demokratike (konkurrenca, zgjedhjet e lira);

3) se Republika (shteti) i Kosovës duhej të ndërtohej mbi parimin e vazhdimësisë¬ kontinuitetit me të arriturat e së kaluarës dhe jo në diskontinuitet apo në ndërprerje me to (atëbotë mendoja se nuk kishim ndonjë inteligjencie tjetër me të cilën mund të zëvendësohej automatikisht ajo që e kishim, çfarëdo që kujtonim se ishte) dhe

4) më vonë, se shteti i bashkuar shqiptar (e quajta: Republikat e Bashkuara Shqiptare) duhej të ndërtohej mbi parimin e ruajtjes së integritetit territorial dhe multikonfesional të shtetit ekzistues - nukleus shqiptar.

Natyrisht, edhe atëherë e dija se mund të antagonizoja ndaj vetës shumë forca të kalibrave të ndryshëm, por gjithnjë kujtoj se nuk gabova, ndonëse më burgosën dhe pastaj më dënuan sërish. Nuk desha të mbrohem, ndonëse s’kishte as mundësi.

XL

Fatkeqësisht, nuk kam qenë ndonjëherë në Shqipëri (ndonëse u linda në afërsi të kufirit), prandaj më mungojnë përjetimet e drejtpërdrejta për të parë se si u reflektuan gjërat atje.

Megjithatë, nga shtypi dhe nga të gjitha ato që mund të depërtojnë në burg, sikur fitohet përshtypja se më tepër fajësohet Jugu i Shqipërisë për një moskuptim të faktit mbi vdekjen e komunizmit. Sa më përket mua, e konsideroj një akuzë jo-serioze. Si e tillë, ka mundur t‘i irritonte edhe ata që nuk kishin pasur kurrfarë lidhje me komunizmin dhe jo vetëm ata që në komunizëm e konsideronin veten me ndërgjegje të pastër.

(?*) ...për një anim jo aq të matur ndaj ortodoksizmit. Nuk kam lexuar ndonjë përgjigje eventuale mbi këtë pikë nga vetë ortodoksët. Do të dëshiroja të kishte nga ata ndonjë përgjigje relevante dhe do të dëshiroja ta kisha lexuar.

Pavarësisht nga kjo, më duket si e hapur mundësia e zëvendësimit me vetëdije ose pa të, të komunizmit me ortodoksizmin, në masën që i pari identifikohej me sllavizmin ortodoks si forcë apo fuqi. Nga fakti i kontestit shqiptaro--serb, është e qartë se nuk bën të akuzohet ortodoksizmi shqiptar për mungesë të shqiptarizmit.

Mua do të më frikësonte tendenca eventuale e identifikimit të cilitdo religjion shqiptar me përmbajtjen e shqiptarizmit si të tillë, ndonëse e shoh se ka tendenca të tilla dhe mendoj se duhet folur për to; dhe në fund, duket sikur në lidhje me këto Jugu akuzohet edhe për një mbështetje të theksuar të dezintegrimit të shtetit shqiptar, pa ndonjë qasje vetëkritike të problemit.

Duket sikur nën përshtypjen e të gjitha këtyre problemeve dhe të diskutimit të ashpër që vazhdon të zhvillohet ndër ne mbi këto dhe probleme të tjera, Ismail Kadare e ka parë të arsyeshme të theksonte shqetësimin e vet të madh për mundësinë e përçarjeve të mëdha, madje edhe me Kosovën, por edhe besimin se Kosova do të duhej të ishte ajo që do t’ia “niste me korrigjimin e kësaj flame” siç e thotë ai. Me këtë do të merrem në letrën që pason.

Tani për tani dëshiroj të theksoj se i gjithë diskutimi në këto letra në të vërtetë ka të bëjë me këtë, por disi nga larg dhe përreth, me shpresën se do të arrihet një fokusim i thelbit të brendshëm i cili nuk mund të jetë tjetër përveçse pjesë e një thelbi të tërësishëm të formësuar edhe nga reflektimet e jashtme.

XLI

Nga ajo që u theksua gjer më tani, duket sikur është e qartë shquarja e tendencës për tejkalimin në nivel të raporteve të brendshme Euroatlantike të mendimit apo të rezonimit gjeopolitik.

Duke gjykuar nga një pozitë ideale e së ardhmes, e quajtëm-relikt apo të vjetër, por nuk do të thotë se në këtë nivel të zhvillimeve të proceseve të jetë tashmë i tejkaluar. Kjo vetëm do të thotë se është prezent, ekziston si tendencë, e cila ndihmohet me vetëdije dhe vendosmëri nga faktorë relevantë dhe së cilës do të duhej t’i ndihmonim edhe ne, në mënyrën dhe me kaçikun që e kemi.

Zaten, ndihma dhe promovimi i proceseve të lidhura me këtë, duket se është edhe kuptimi i angazhimit amerikan në Ballkan. Më bëhet sikur vetëm gjatë viteve të fundit amerikanët e “zbuluan” Ballkanin në kuptimin e një kompleksi të tërë interesash të koncentruara të fuqive evropiane në të dhe zbërthimi i drejtë i të cilave duket se është një çelës apo mjet krucial për avancimin dhe promovimin e mëtutjeshëm të interesave të tjera dhe të proceseve integruese në Evropë.