[Psikologu]

Rugova e ka luajtur me mençuri rolin e vet


Ibrahim Rugova


Intervistë me Adelhajde Failke Timan, ish Kryeredaktore e seksionit shqip të Radios DW, sot e ngarkuar me marrëdhëniet ndërkombëtare në drejtorinë e DW.



Shmid:Zonja Timan, cili ka qenë personaliteti i Ibrahim Rugovës?

Timan: Mendoj, se në radhë të parë, Rugova karakterizohej nga vendosmëria. Ai ka qenë një politikan që në vazhdën e trazirave të mëdha politike ruante me këmbëngulje parimet e tij. Pra ai ishte mjaft rigoroz, një nga të vetmit politikan që kam përjetuar gjatë periudhës kur jam marrë me Evropën Juglindore, i cili praktikisht i ruajti me besnikëri parimet e tij edhe në periudhëm mjaft të tensionuar të paraluftës, por edhe në të gjithë procesin e paqes. Dhe në shumë pika historia i dha të drejtë.

Shmid: Përse mundi Rugova ta luante këtë rol? Në Kosovë ka patur edhe personalitete të tjera që u përpoqën të zhvillonin profilin e tyre, por në fund të fundit, ishte Rugova ai që mbeti në krye të vendit. Përse forcat e tjera politike nuk arritën që ta sfidonin atë?

Tieman: Besoj se kjo ka të bëjë me gjenezën e skenës politike në Kosovë. Lidhja Demokratike e Kosovës dhe e tërë qëndresa kundër regjimit të Millosheviçit, u personifikuan që në fillim të viteve 90-të me figurën e Ibrahim Rugovës. Ai arriti që, nga një kandidat kompromisi i LDK-së, siç ishte në fillim të rezistencës pasive brenda ish-Jugosllavisë, të krijonte një lloj pushteti me të cilin dominoi LDK-në, që ishte partia qëndrore politike në Kosovë. Sigurisht, që kjo ka të bëjë edhe me faktin, që me kalimin e kohës ai ishte i vetmi që mbeti, por edhe me atë, që bashkësia ndërkombëtare gjithmonë e ka ruajtur dhe mbështetur imazhin e tij si partnerin kryesor të bisedimeve. Kjo e ka forcuar atë në planin e brendshëm.

Shmid: Pas vitit 98-të, LDK-ja e humbi pozitën qëndrore? UÇK-ja u krijua, duke e nxjerrë jashtë loje pacifizmin, që kishte propaganduar deri atëherë Rugova. Si arriti Rugova që të zinte vend sërish në politikën kosovare?

Timan: Është e vërtetë, që në konfliktet mbas 98-ës dhe 99-ës, LDK-ja përjetoi pikën e saj më të ulët. Gjatë këtyre viteve të konfliktit LDK-ja ishte mjaft e përçarë edhe nga brenda. E megjithatë LDK mbeti gjithmonë partneri kryesor i bisedimit për botën e jashtme. As UÇK-ja nuk ishte e sistemuar në radhët e saj. Struktura më të qarta u kristalizuan më vonë. Gjatë procesit të negociatave në Rrambuje, u përfaqësuan kampe të ndryshme dhe Rugova ishte padyshim figura politike vendimtare për perëndimin. Besoj se një faktor shumë i rëndësishëm i pozitës së tij të fuqishme kishte të bënte me faktin, që të tjerët ishin edhe më të dobët.

Shmid: A mos vallë luajti Rugova një lojë të dyfishtë: në njërën anë shteti paralel mbante lart flamurin pacifist, por në parim e dinte shumë mirë, që UÇK-ja po përgatitej për konflikt të armatosur. A e dinte këtë zoti Rugova?

Timan: Ky është spekullim. Mendoj, se rrugët e informimit brenda për brenda Kosovës kanë funksionuar më së miri. Sigurisht që ai e dinte fare mirë se ç'po ndodhte. Por në anën tjetër, me anë të qendrimit të tij konstant dhe siç e thamë edhe më parë mostundjes nga parimet, ai nuk e pat mbështetur këtë rrugë. Nuk duhet harruar gjithashtu, që Rugova ishte një politikan që reagonte "kombëtarisht", në kuptimin e vjetër të fjalës. Shkëputja nga Jugosllavia dhe pavarësimi përbënin lajtmotivin kryesor të politikës së tij. Gjatë viteve të fundit, ai arriti që pikërisht qendresën e armatosur, që fillimisht e pati refuzuar, ta integronte në të gjithë politikën e tij në Kosovë dhe ta kthente në anën e tij. Ky nuk ka qenë veprim i thjeshtë. Të gjitha partitë identifikohen sot me historinë e qëndresës.

Shmid: Rugova nuk ka qenë politikan mediash. Në vitin 1999 nuk ishte e qartë strategjia që ai ndiqte në lidhje me UÇK-në. Në fillim ai ishte në Beograd, pastaj shkoi në ekzil në Itali dhe pothuajse nuk doli kurrë para medias. Ishte shumë i tërhequr dhe të gjithë pyesnin, çfarë ka ndodhur me të. Si e keni përjetuar ju si gazetare politikanin Rugova?


Timan: Natyrisht ishte shumë e vështirë, që të arrije të bëje një intervistë me zotin Rugova. Ai dinte fare mirë të heshte në momentin e duhur. Kjo shpjegon edhe mënyrën se si u soll ai në konfliktin e 1999-ës. Në shumë gjëra ai nuk ka pranuar të pozicionohej. Për javë të tëra nuk ka dhënë intervista. Më kujtohet se si në vitin 1999 erdhi në Gjermani, mbas vizitës në Itali, dhe unë e takova atë në Bon. Ai nuk pranoi t'i jepte intervistë Dojçe Veles. Ai thjesht heshti. Nuk pati asnjë deklaratë. Mund të këmbeje me të dy tre fjalë, por në disa momente kritike ai nuk ka pranuar të pozicionohej. Parë nga kohërat e sotme mund të thuhet, se ndoshta ka qenë një reagim i mençur, sepse duke heshtur mund të thuash nganjëherë më shumë se sa të ngatërrohesh nëpër thënie kontradiktore dhe zoti Rugova dinte të thoshte pikërisht vetëm atë, që atij i dukej e padiskutueshme dhe e drejtë edhe në aspektin historik. Pra një politikan, që funksiononte tërësisht në kundërshtim me ligjet e medias së sotme.

Shmid:A ekziston ndonjë frazë historike e tij, me të cilën ai do të mbetet gjithmonë në kujtesë, si për shembull fjalia e Kenedit "Jam berlinez"?

Timan: Frazat e tij ishin shumë të qarta. Ekzistone një formulë, që e dinte përmendësh kushdo që ka bërë intervistë me të, ishte pak a shumë e tillë: "Kosova duhet të bëhet një shtet i pavarur me kufij të hapur me Serbinë dhe Shqipërinë dhe si zgjidhje provizore të jetë nën protektoratin e OKB-së". Këtë formulë ai e përsëriste që në fillim të viteve 90-të. Rugova nuk ishte emocional në biseda. Dhe kam përshtypjen se kjo i irritonte njerëzit: në një kohë eksodi, lufte dhe qorrsokaku në diplomacinë ndërkombëtare, ai të linte përshtypjen sikur e tëra nuk kishte të bënte me të. Mendoj se ai ishte në gjendje t'i mbante emocionet fare mirë nën kontroll dhe kjo e ka bërë figurën e tij deri diku enigmatike. Të pakta ishin momentet kur dilte ndonjë emocion nëpër biseda. Mua më ka mbetur në mend një bisedë që ka bërë Dojçe Velja me të dhe që kishte si subjekt atë si njeri, e aty kishte disa momente që ishin shumë të prekshëm. Ai foli për dashurinë, për familjen për fenë, kishte një lidhje të veçantë me Papa Gjon Pali i dytë, edhe afërsinë me Vatikanin e kishte integruar në konceptin e tij politik, çka është shumë e çuditshme për një politikan që jo vetëm në emrin e tij Ibrahim e tregon që është me prejardhje myslimane. Ai kishte një formim karakteri që përmbante një koncept shumë të qartë moral, pra shtyllat themelore: Familja, nderi, besnikëria, dhe qartësia fetare.

Shmid:Çfarë roli ka luajtur ai në shoqërinë kosovare, atë të bajraktarit, të padronit, të babait, apo më tepër rolin e një politikani?

Timan: Besoj se ai nuk shkon në asnjërën prej këtyre dy kategorive. Ishte tepër i rezervuar për të luajtur rolin e një. Gjithashtu mungesa e taktikës brenda partisë nuk i jep cilësinë e një politikani klasik. Pra ai nuk bën pjesë në asnjërën pre këtyre kategorive. Situata historike e solli që Kosova të prezantohet nga një njeri i tillë, që është tërësisht atipike për një politikan, gjë që ai e bëri me mençuri, sipas mënyrës së vet.