[Albanian eX|PerT]

POZITA E ARABËVE
DHE POPUJVE ARABË

S

iretu Resulull-llahu ose Jetëshkrimi i Resulull-llahut a.s. është interpretim i vërtetë i Shpalljes së Kur'anit dhe i poro­sisë, të cilën Pejgamberi a.s. ia komunikoi mbarë njerëzimit. Kjo Shpallje është udhërrëfyes me të cilin All-llahu xh.sh. i ka nxjerrë njerëzit nga errësira në dritë, nga idhujtaria në besim në një Zot.
Prandaj nuk është e mundur që në tërësi të përfytyrohet fuqia madhështore e Shpalljes së All-llahut xh.sh., përveç nëse krahasohet gjendja e cila i ka paraprirë Shpalljes me gjendjen e cila ka rezultuar me ndikimin dhe fuqinë e saj. Nga ky aspekt sjellim kaptinën mbi popujt arabë dhe ndodhitë historike para Islamit, e pastaj kaptinën mbi situatën historike të periudhës në të cilën është paraqitur Muhammedi a.s.
Pozita e arabëve

Fjala El-Areb në gjuhën shqipe do të thotë shkretëtirë, stepe, tokë papjellore, pa ujë dhe pa bimë. Me këtë emër, që nga kohët e lashta është quajtur Gadishulli Arabik, sikurse që me të njëjtin emër janë quajtur banorët e këtij vendi, i cili është bërë atdhe i tyre.
Gadishulli Arabik nga perëndimi kufizohet me Detin e Kuq dhe me një pjesë të gadishullit të Sinajit, nga lindja me gjirin Arabik dhe me një pjesë të madhe të Irakut Jugor. Në jug gjendet Deti Arabik, i cili është vazhdim i Detit të Indisë. Në veri kufizohet me Sirinë dhe me një pjesë të Irakut. Sipërfaqja kap rreth një milion - një milion e treqind mijë mila katrorë. Gadishulli Arabik zë një vend shumë të rëndësishëm gjeo­strategjik në atë pjesë të botës.
Përbërja natyrore e tokës është zallore, pa kurrfarë pasurish natyro­re që do t'i joshte të huajt ta kolonizojnë këtë vend. Prandaj Gadishulli Arabik ka mbetur i pamposhtur dhe i mbrojtur vetvetiu që nga kohët më të lashta e gjer më sot. Edhe banorët e këtij Gadishulli kanë qenë gjithnjë të lirë dhe të pamposhtur, përkundër faktit ishin të kufizuar me fuqitë më të mëdha botërore të asaj kohe: Bizantin dhe Persinë.
Pozita strategjike e Gadishullit Arabik është e rëndësishme për tërë rajonin e Azisë Juglindore. Gjendet ndërmjet dy kontinenteve të njo­hura me emrin Bota e Vjetër. Është e lidhur me tokë dhe me det. Kufiri i tij veriperëndimor paraqet portin për hyrje në Afrikë, ndërsa kufiri verilindor është çelës për Evropën. Ana lindore u hapë derën jo-ara­bëve, kështu që lidhja me Indinë dhe Kinën është njëkohësisht edhe lidhja me Lindjen e Largët. Nga kufiri verior, ky Gadishull lidhet me Lindjen e Afërt. Për shkak së pozitës së tillë gjeografike të Arabisë, veriu dhe jugu i saj kanë qenë porte për popujt tjerë, kanë qenë qendra tregtare, kulturore, arsimore, fetare dhe qendra të artit.
Popujt arabë

Historianët i ndajnë arabët në tri grupe sipas origjinës:
1. Arabët El-Baide, ose arabët autokton të këtij Gadishulli, për prejardhjen e të cilëve nuk ka të dhëna të mjaftueshme me shkrim. Atyre u takojnë fiset: Ad, Themud, Tasëm (degë e fisit të zhdukur Ad në Jemen), Xhedis, Amlak e edhe disa fise të tjera. Këta në realitet janë arabët beduin.
2. Arabët El-Aribe, të cilët janë me origjinë nga Ja'reb bin Jeshxhel bin Kahtani, i quajnë edhe arabët Kahtanit.
3. Arabët El-Mustar'ebe, të cilët e kanë origjinën nga Ismaili, e të cilët i quajnë arabët Adnanit.
Arabët e Kahtanit ose El-Aribe kanë ardhur nga jugu i Arabisë. Djepi i tyre është Jemeni. Familjet e tyre janë degëzuar me lidhje martesore, andaj i veçojmë dy nga fiset më të njohura:
a). Humejr, me familjet më të njohura: Zejdull-Xhumhur, Kuda'at dhe Sekasik;
b). Kehlan, me familjet më të njohura: Hemdan, Enmar, Tajj, Midhhaxh, Kinda, Laham, Xhidham, El-Ezd, El-Evs, El-Hazrexh, ndër­sa pasardhësit e Xhefnit kanë qenë sundimtarë të Shamit, përkatësisht Sirisë, Palestinës dhe Jordanit. Fisi Kehlan nga Jemeni është shpërngu­lur në të tëra viset e Arabisë dhe atë menjëherë pas shpërthimit të pen­dës Arim. Janë bërë tregtarë të njohur, por tregtia u dështon pasi që Bizanti e zapton rrugën detare, ndërsa rruga tokësore rrënohet pas zaptimit të Egjiptit dhe Sirisë.Fiset jetonin kryesisht në marrëdhënie të mira, por ngandonjëherë edhe të këqija. Ndërkaq gjithnjë garonin se cili do të jetë më i miri dhe cili do të fitojë famë më të madhe. Ndërmjet tyre gjithnjë mbretëronte fryma e rivalitetit. Ndodhte që mes veti të for­mojnë edhe lidhje gjaku me anë të martesave, siç ka ndodhur me Hu­mejrët dhe me Kehlanët. Populli Kehlan është shpërngulur në të katër anët dhe prej tyre rrjedhin katër grupe të pasardhësve të tyre. Këta janë:
1. El-Ezdët

Sipas mendimit të kryeparit të tyre Umran ibën Amrit, ata u shpër­ngulën në të gjitha anët. Udhëtuan nga Jemeni në veri të Arabisë. Ekzis­tojnë vendet e evidencuara ku janë vendosur pas shpërnguljes së fundit. Thalebe ibën Amër El-Ezdi shkon në Hixhaz dhe vendoset ndërmjet vendeve Thalebije dhe Dhi-Kar. Kur i rritet i biri, dhe forcohet, e merrë botën në sy. Arrinë në Medinë dhe vendoset aty. Pasardhësit e tij janë: El-Evs, El-Hazrexh, djemtë e Harith ibën Thalebit.
Harith ibën Amri nga fisi Huza'ah, ndahet prej tyre dhe arrinë në rajonin e Hixhazit. Vendoset në rrugën Edh Dhahran. Fisi i tij, pasi push­ton Haremin dhe Mekën i zgjodhi si vendbanim për vete dhe prej andej i dëbon Xherahimët, banorët e lashtë autokton. Amran ibën Amri shkon në Amman (Jordan), ku vendoset me familjen e vet.
Xhefre ibën Amri shpërngulet në Sham, ku mbetet të jetojë me familjen e vet. Prej tij rrjedhin mbretërit e Gassanit, të cilët e marrin emrin sipas një uji Hixhaz (bunar mes Remeit dhe Zeabetit), e ky ka qenë edhe vendbanimi i tyre i parë, para se të shkonin në Sham.
2. Lahamët dhe Xhedhamët

Nga fisi i parë është pasardhësi Nasër ibën Rebia, nga i cili rrje­dhin mbretërit e Menadhirit në Hajër.
3. Benu Tajjët

Pas shkuarjes së El-Ezdëve, Benu Tajjët nisen për në veri. Ven­dosen në dy kodra, Exha dhe Selma, andaj që të dyjat i quajtën kodrat e Tajjit.
4. Kindamët

Ata vendosen në rajonin e Bahrejnit, e pastaj me dhunë u detyruan ta braktisin këtë vend. Shkojnë në Hadramevt, e pastaj edhe në Nexhd, ku formojnë një shtet me rëndësi të madhe strategjike, por ky shtet së shpejti shkatërrohet pa lënë gjurmë.Kindamët i takojnë fisit Kuda'at me origjinë nga Humejri edhe pse ka mendime të ndryshme për origjinën e tyre. Ata, pas braktisjes së Jemenit vendosen në shkretëtirën e Irakut.[1]
Arabët Mustar' Ebe

Ata rrjedhin nga stërgjyshi Ibrahimi a.s., me origjinë nga viset ira­kiane, saktësisht nga qyteza "Ir" e cila ndodhej në bregun perëndimor të lumit Eufrat në afërsi të Kufës. Gërmimet dhe trashëgimia e këtij vendi të rëndësishëm historik janë përshkruar hollësisht dhe ruhen në libra. Po ashtu janë ruajtur edhe shënimet mbi origjinën e familjes së Ibra­himit a.s. dhe për ndodhitë shoqërore dhe fetare të asaj kohe.[2]
Nga historia është e njohur se Ibrahimi a.s. është shpërngulur nga vendi "Ir" në vendin Haran apo Hiran, prej këndej ka shkuar në Pales­tinë. Palestinën e ka zgjedhur si qendër për ushtrimin e misionit të vet, kurse përkohësisht udhëtonte në vende të tjera e përsëri kthehej aty.[3]
Burimet përmendin se me një rast ka udhëtuar në Egjipt te Faraoni, i cili është orvatur t'i bënte intrigë dhe ligështi gruas së tij, por All-llahu xh.sh. këtë intrigë ia kthen atij. Faraoni vëren se sa e devotshme ishte Sara ndaj All-llahut xh.sh., andaj ia jep vajzën e vet Haxheren si shërbëtore.[4] Sara e merr Haxheren në shërbim, e pastaj e marton me Ibrahimin a.s.[5] Kështu Haxherja bëhet gruaja e dytë e Ibrahimit a.s., ndërsa intriga e Faraonit dështon.
Ibrahimi a.s. kthehet në Palestinë dhe All-llahu xh.sh. nga Haxherja i dhuron Ismailin. Sara, gruaja e tij e parë, ishte xheloze, andaj përpiqej t‘ia mbushte mendjen Ibrahimit a.s. që ta lë Haxheren dhe fëmijën e saj të vogël, Ismailin. Ibrahimi a.s. nuk deshti të ndahet nga Haxherja, por për t'ia plotësuar dëshirën Sarës e dërgon këtë në Hixhaz dhe që të dy i lë në një luginë jopjellore afër shtëpisë së Shenjtë Bejtul-Muharrem, e cila asokohe ekzistonte në formën e një grumbulli të ngritur prej gu­rësh e zalli, të cilën herë pas herë e bartëte vërshima nga të dy anët.
Ibrahimi a.s. i lë këta nën hijen e një palmeje, në afërsi të Zem-ze­mit të sotëm, i cili atëbotë nuk ekzistonte. Ky vend ndodhet në majë të Mesxhidul-Haramit të sotëm. Në kohën e Haxheres e tërë kjo ka qenë shkretëtirë. U lë ushqim dhe ujë, e pastaj kthehet në Palestinë.
Haxherja dhe djali i saj i vogël qëndruan disa ditë në shkretëtirë. Ushqimi dhe uji u harxhuan. Pastaj, me vullnetin e All-llahut xh.sh., uji buron nga rëra - burimi Zem-zem, i cili ua shuajti etjen dhe u bë burim i jetës së tyre.
Rrëfimi për Haxheren dhe Ismailin është i gjatë dhe mjaft i njohur[6]
Atëbotë aty arrinë fisi Jemanit, i quajtur Xhurhum, apo brezi i dytë i tyre, dhe, me lejen e Haxheres, nënës së Ismailit, u vendosën në trua­llin rreth Zem-zemit. Thuhet se fisi Xhurhum më parë ka jetuar në shpatiet e maleve të Mekës së sotme.Buhariu, në koleksionin e vet të haditheve, thotë qartë se ky fis është vendosur në rajonin e Mekës së sotme pas Ismailit, para moshës madhore të tij, dhe se ata edhe më parë zbritnin nga malet në këtë luginë, por në mungesë të ujit nuk ishin vendosur aty më herët.[7]

[1] Gjerësisht për këto fise dhe dyndjet e tyre të shikohet: Tarihu umemi-l-Arebi nga Hudariu: I/11-13; Kalbu xhezireti-l-Arebi, f. 231-235. Burimet historike dallojnë shumë rreth datave dhe shkakut të këtyre dyndjeve. jemi përpjekur që në bazë të argumenteve të marrim atë që konsiderojmë se është e saktë.

[2] Tefhimu-l-Kur'ani nga Mevdudi: I/553-556.

[3] Vepra paraprake: I/108

[4] Është e njohur se Haxherja ka qenë robëreshë e blerë, e cila ka jetuar tek Faraoni. Mirëpo, me një studim më të gjatë, dijetari i madh Muhammed Sulej­man El-Mensur, ka ardhur tek njohuria se ajo ka qenë e bija e Faraonit.

[5] Tefhimul-Kur'ani: II/34.

[6] Sahihu-l-Buhari: Kitabul-Enebija: I/474, 475

[7] Sahihu-l-Buhari: I/475.