[Zana_ch]

.................................................. .... Zhvarrimi dhe transportimi në Bëtyç

Pas katër muaj përpjekjesh të parreshtura të arqipeshkvit mons. Lazer Mjedës e të tjerëve, u realizua qëllimi që trupi i martirit të sjellet në kapelën e kishës që i kushtohet Shën Prenës (në kishën e Zojës, siç quhet gjithandej). Kjo u kërkua dhe u realizua nga se pater Luigji në rend të parë, u shugurua për meshtar në 20 prill 1903, duke u bëre anëtar i ligjshëm e zyrtar i Prefekturës Apostolike Françeskane, me qendër Misioni në Zym dhe së dyti sepse kjo zonë ishte më e sigurt dhe gati-gati, pjesë neutrale.

Për këtë ceremoni kishin bërë një përgatitje të madhe dhe serioze si nga ana e Imzot Lazër Mjedës, ashtu edhe nga pater Pashk Prela, O.F.M. famullitar i Zymit, i cili kishte ftuar edhe mësuesin e shkollës shqipe z.Franë Lufin (shkodran) për të bërë së bashku organizimin e besimtarëve dhe nxënësve për të zbritur në fshatin Krajk, nga duhej të bëhej pritja e kortezhit me trupin e pajetë të martirit, pater Luigj Paliqit, që vjen nga Gjakova. Për këtë shtegtim përkushtimor, pater Pashku dhe mësuesi Franë i kishin veshur nxënesit dhe të rinjtë e fshatit me tirqe të zi dhe me xhamadanë të kuq, pra: kuq e zi, në pamje të flamurit kombëtar, për të simbolizuar e madhëruar veprën, guximin dhe gjakun e fratit martir.


Populli, rapsod i maleve tona, dhe të rinjtë në rresht, pos lutjeve themelore biblike, këndonin edhe këngë korale kishtare dhe lutje për shpirtin dhe trupin e martirëve françeskanë, posaçërisht të pater Luigjit, i cili i qëndroi besnik Krishtit, fesë, kombit e atdheut. Ato këngë qenë lutje në forme vjershe, të cilat populli i krijoi me mjeshtri poetike, me motive fetare, por me nje muzikalitet të shkelqyeshëm, këngë të përshpirtshme që shprehnin një dashuri ndërnjerëzore, njëkohësisht edhe për të mirën e shpirtit të tyre. Në të njëjtën kohë, ato këngë kishin qëllim për të ripërtrirë fenë e tyre, besimin e vetë krijuesit në idealet e tij dhe të besimtarëve. Por, edhe në anën tjetër ato këngë arrijnë efektin për mbajtjen gjallë të atmosferës artistike edhe në rrethana të vështira dramatike, që përjetoi dhe atdheu ynë. Ato qenë këngë private e familjare, të cilat deklamoheshin në shtëpi (individualisht apo në grupe) në tubime, në udhëtime, apo shtegtime, në rrugë, gjatë netëve të gjata të dimrit, për të thyer monotoninë, mërzinë e të tjera. Me një fjalë, janë këngë të krishtera, por jo këngë liturgjike, të cilat nuk praktikohen në ceremoni fetare. Këngët e tilla janë tradicionale dhe janë percjellur nga brezi në brez, të cilat gjallojnë edhe në ditët tona.

Një lutje e tillë, pra e moçme, është edhe kënga popullore me motive fetare, në formë vjershe: "Kush âsht njeri n' kët dynja".


Kush âsht njeri n' kët’ dynja,
T' mbramet tona i kqyrë pa pra,
Kush t' mbramet i kujton,
Nuk thotë Zoti se mkatnon!
Katër janë sendet e vona,
Që pa prâ do t'i kujtona:
Mordja, gjygji, Ferr' i mnershëm,
Edhe Parrizi i gjithësahershëm.
Mâ parë deka ka me ardhë,
Dhe për t' qitë, me t' mirë ta bajnë,
Prej gjithkujt ka me na nda
Prej t' gjitha t' mirave t' kësaj dynjaje.
Përmas gjygji i madhi Zotit
Ka me na nda neve përgjithmonë,
O n' Ferr o n' Parriz me na çue,
Si n’ këtë tokë qi e kem fitue.
Sa t' jet Zoti qi asht Zot,
Kem me hjek gazepe plot
……………….
Arqipeshkvi ka me na pshtue
Kishat tona mos me na i ngujue
S' ka kush fenë me na ndërrue.



Faksimil nga Amza e të vdekurve të famullisë së Zymit,
për datën: 16. 7. 1913/7.