[lirik]

Imagjinata e poetit, është e pasur me ide për të krijuar, e që shumë prej tyre na bien në sy e që është një numër i madh i poezive, numër ky i konsiderueshëm e krijimtarisë, na bënë me dije se poeti është i preokupuar me jetën në forma të ndryshme dhe dëshirën e tij të jetuarit.

Ne kemi me pa në poezinë e imagjinuar nga poeti Ferizi, e cila është titulluar nga poeti:
“Kur shkova në diell”, e që mendohet se është njëra ndër imagjinata më e përsosur e të formuluarit në poezi. Poezia ka karakter ankimi, në instancën më të lartë planetore, pra tek “dielli”.


Lexo :
Kur shkova në diell
Shkruan: Xhelal Ferizi

nga etja për dritë shkova drejt e në diell
duke ecë me flatra duke ikë nga errësira
dhe sa më lart, duke ikur flutrim, nëpër çiell
më doli para rrezëtarja, krahëlira
u quente kështu përcjell’sja e miqve, ajo shoqëruese diellore
që kishte trup rrezje zemër rrezje, e strukturë
si në shpirtë si në gjak rrreze ishte, ajo rrezatore
ma shkriu vuajtjen të tokes, dhe lotin si gurë.


Poeti, futet lirshëm në spektrin e imagjinatës, i motivuar nga dëshira, që ndokun të gjej mbështetjen e tij, të vuajtjeve, dhe nga një etje e madhe për dritë që thot në dy rreshtatë e parë; “nga etja për dritë shkova drejt e në diell”, “duke ecë me flatra duke ikë nga errësira”. Të imagjinuarit e poezisë është e një lloji të veçant, sidomos kur autori këtë botë në planetin e kësaj toke e quan “errësirë”, e ikja nga kjo “errësirë” me flatra drejt diellit, poetin e bënë të lumtur se më në fund e gjeti “rrugën” e tij.

“Dëshira e madhe drejtë diellit, nënkupton tek poeti urrejtjen e madhe të errësirës nga toka”.


Këtu ndërlidhen dy komponente që i paraqet poeti e që bien ndeshë njëra me tjetrën, dëshira e dritës që nënkupton diellin, dhe errësirën që nënkupton tokën. Këtu shifet një përvojë e poetit në ndërlidhjen dhe kuptimin e poezisë, që për lexuesin është më e kuptueshme, edhe pse poezia ka të bëjë me imagjinatën.
“Dhe sa më lart, duke ikur flutrim, nëpër çiell”, më doli para rrezëtarja, krahëlira”, tani poeti krijon edhe personazhin që e quan “rrezëtarja”. Sa bukur poeti i jep kuptimin e kësaj imagjinate, që futë personazhe në krijimin e fatntazisë tek lexuesi, që realizon mjaft me përpikëri hyrjen e poezisë në një ngritje. Përqëndrohemi me vëmendje tek katër rreshtatë epoezisë : “u quente kështu përcjell’sja e miqve, ajo shoqëruese diellore”, “që kishte trup rrezje zemër rrezje, e strukturë”, “si në shpirtë si në gjak rrreze ishte, ajo rrezatore”,
”ma shkriu vuajtjen të tokes, dhe lotin si gurë”. Teksti poetik nga një përvojë e të krijuarit merr një shtrirje të gjërë të kuptimeve dhe karakterit të imagjinatës në poezinë “Kur shkova në diell”, krijon imazhin jetësor të njeriut në tokë, i cili kishte me qenë sikurse ai në diell. Poezia, ka karakter të gjërë kuptimor, trajton të drejten e njeriut për të jetuar, trajton të drejten për egzitencë si fakt i sëndërtimit të rrugës objektive.

Njeriu, shumë herë ëndërron jetën përmes një imagjinate që krijon shpikje për një botë më të mirë, më të begatshme. Aftësia e të krijuarit, të ndërtuarit, të jetuarit, varet nga vet njeriu në vetëdijen e vet duke e parë botën më të ndryshuar, më të begatuar që paraftyron botën e lirë dhe të qytetëruar, sikurse në rastin e kësaj poezie që është e ndërtuar mbi imagjinatën e poetit Ferizi. Thjeshtë, imagjinata kërkon aftësi të të menduarit në paraftyrime, kërkon zotësi për të krijuar, për të zbuluar ose për të shpikur diq të re, e që mund të hyj në punë njeriut të ditëve të sotme. Përveç këtyre, ajo kërkon përvojë të njohurive të reja, në imagjinatën me mendje të shëndosh, duke i trajtuar si të mundshme. Poeti ja del kësaj me sukses, sidomos në poezinë në fjalë, ku në vazhdim shkruan:

Lexo :


kur hyra në mbretëri me një dënesje dheu në çerpik
me ligj të tokes së ftoft, me gjuhë të pakuptim
mendova se më shohin urrejtshëm si armik
më sollën një engjëllushë n’përkthim
e cila diellit ankesat e mija ia përkthen
përse unë në tokë nisa e thash përse nëpër krim
pse o diell me ecë po na len
pse o diell, përse po na nxenë

Shtrirja e poezisë “Kur shkova në diell”, në rreshtat e më sipërpërmendur, që shkruan :
“kur hyra në mbretëri me një dënesje dheu në çerpik”, “me ligj të tokes së ftoft, me gjuhë të pakuptim”, “mendova se më shohin urrejtshëm si armik”, “më sollën një engjëllushë n’përkthim”, ka një kuptim tejet real të trajtimit të njeriut me të drejta të cunguara të lirive të tij. Se autori arrinë bukur në paraqitjen e kësaj poezie për të drejten e popullit shqiptar, është e pa diskutim. Këtu nxirret në pah, padrejtësia e popullit shqiptar, kur autori gjenë fjalët shumë të përshtatura : “kur hyra në mbretëri me një dënesje dheu në çerpik”, “me ligj të tokes së ftoft, me gjuhë të pakuptim”, sepse hyrja e njeriut në zyrat e okupatorëve, ka qenë vërtetë dënesje, me një frikë nga gjykimet e mundshme të diskriminimit. Po pse autori në poezinë e tij e cekë: “me ligj të tokes së ftoft, me gjuhë të pakuptim” ! Kjo nuk është ideuar vetëm sa për ta mbushur me një varg poezinë. Por në mbrendësinë e saj, ka një kuptim kritik ndaj padrejtësive të njerëzve që u shtrohen, ndaj diskriminimit të se drejtës së tij, e që poeti e trajton si “ligj” të tokës së ftoft, me gjuhë të pakuptim. Moskuptimi i gjuhës, për poetin, mendohet të jet se popujtë e këtij planeti janë të pakuptueshëm, shprehimisht janë njerëz që u duhet edukata, kultura njerëzore.
Poeti kur shkruan : “atje gjithëçka ishte e arit”, “si kroni si ujë si ato pika”, “si shiu dhe rrushi ngjyrë ari”, “me rreze ishte antika” , e ka në mendje imagjinaten e një bote prej ari, nga një fantazi motivore, i motivuar nga ndjenja e formësimit poetik. Të gjitha, si shiu, si uji, si kroni, si rrushi ngjyrë ari, me rreze ishte antike. Imagjinata e autorit të poezisë, prekë antikën, që simbolizon vjetërsinë e punimeve të rralla artistike, që kanë vlerën dhe çmohen për kah lartësia, në këtë rast sikurse rrezja e diellit.

Në rreshtatë në vijim thot: “dhe më shtruan në shtrat dukati me fjetë”, “do lule plot diell e që pëshpërisnin”, “dhe vuajtje nuk pashë në at jetë”, “veq drita që çdo gjë qëndisnin” ! Se autori pandehë, që shumë popujve në jetën e tyre në tokë, ju mungon edhe shtrati i fjetjes, mungonë gjuha e luleve aromtare, vuajtje e tyre e cila është prezente në të gjitha poret e jetës të popujve e mbi të gjitha mungesa e dritës. Mbrenda këtyre rreshtave hetohet në shpirtin e poetit, i cili shpreh pa rezervë mendimin e tij, që në imagjinatë së paku e gjeti knaqësinë, e gjeti për ate që duhej të ishte edhe në tokë, të drejta të cilat janë privuar nga popujt barbarë mbi popujtë e vegjël, që janë më të përfshirë në rreshtat në vijim:


Lexo :

nuk ka kund manushaqe