[Zero Cool]

vijimi


Kjo lidhje, sipas Andreas, ishte padyshim e vetmja dashuri e vërtetë e jetës së shkurtër të Milloshit. Gjithë lidhjet e tjera do të qenë rastësore e kalimtare, simpatira, ndonjë flirt, me përqafime e puthje, por, për hir të së vërtetës, theksonte Andrea, Milloshi anjëherë nuk kish provuar kontakte të plota fizike. E pra, ai nuk kish rënë kur në shtrat me ndonjë femër, sado që mosha ia kërkonte. Digjej nga brenda, por nuk e lëshonte veten. Këtë Andrea e rrëfente me një lloj pezmi, por kështu ishte koha.
Në Shkodrën e atëhershme fanatike dhe mikroborgjeze, ku ishe i vëzhguar nga syri i keq, për Milloshin serioz s’kish rrugë tjetër veç vetëpërmbajtjes. Sa për shtëpitë publike, që gjendeshin në qytet dhe frekuentoheshin jo pak, qoftë dhe nga shokët e tyre, as që bëhej fjalë. Milloshi, sado që qëndronte larg, nuk do të thosh se nuk kish dijeni se ç’ndodhte në qytet dhe ç’bëhej pas mureve të shtëpive me drita të kuqe. Ky ishte një realitet social sa joshës aq dhe i dhimbshëm, që poeti e njihte në distancë dhe e përjetonte. E përjetonte nga pozita e artistit dhe e qytetarit, por kjo nuk do të thoshte se dhe atij nuk i vlonte gjaku. Dhe këtë Andrea e dinte mirë, ndaj dhe do të kishte raste që dilte nga vetja dhe padashur do të më hapej duke më treguar se si e qanin këtë hall me njëri-tjetrin.
Në këtë atmosferë sinqeriteti dhe intimiteti, i gjendur përballë këmbënguljes dhe kureshtjes sime, Andrea një ditë më foli për një ngjarje, që unë do të përpiqem ta ritregoj duke u mbështetur në shënimet që kam mbajtur sipas rrëfimit të tij.
Në pranverën e vitit 1935 Milloshi shëndetlig, kur shërbente si mësues në Vrakë dhe shkonte e vinte përditë me biçikletë, një mbrëmje, kur u kthye në shtëpi, u tregoi motrave se kish pështyrë gjak. Merret me mend se ç’situatë dëshpëruese u krijua për të dhe për të afërmit. Tuberkulozi në shtëpinë e tyre i kish marrë jetën të ëmës dhe të vëllait, Nikollës, tamam në moshën e tij. Kështu do të fillonte kalvari i vizitave mjekësore sa në Shkodër e në Tiranë, do të shkëputej nga shkolla dhe për 2-3 muaj do të pushonte. U duk sikur e mori pak veten, por as që bëhej fjalë për shërim, në një kohë kur tuberkulozi atëherë ishte sëmundje tepër e rrezikshme. Specialistët i rekomanduan të shkonte për t’u mjekuar në ndonjë sanatorium jashtë shtetit. Kërkoi të shkonte në Golnik të Sllovenisë, por konsullata jugosllave nuk i dha vizë për shkak se Millosh Nikolla jepte mësim në gjuhën shqipe në një fshat minoritar malazez. Në këto kushte vendosi të shkojë në Greqi. Andrea do t’i qëndronte pranë gjatë gjithë kësaj kohe. Do t’i vente në shtëpi, do të dilnin për të marrë ajër të pastër, do të shëtisnin Rrugës së Madhe. Ai do t’i jepte kurajë, do t’i gjendej për aq sa mundej, megjithëse dhe vetë ishte me probleme shëndetësore. Vuante herë pas here nga gjendje depresive, por me sëmundjen e Milloshit e harroi hallin e tij.
Erdhi dhe dita kur Milloshi do të nisej për në Greqi. Natën e fundit ata do të dilnin e do të shëtisnin deri në orët e vona. Qëllimisht, Andrea atë natë do ta largonte bisedën nga hallet e sëmundjes. Fliste për gjëra të gëzuara, do të tregonte barsoleta, do t’i thoshte për një histori të fshehtë dashurie të një të riu mysliman me një vajzë katolike, për fjalët që qarkullonin se ishte parë të dilte nga shtëpia publike Sekretari i Prefekturës. Milloshit atë natë iu kthye humori dhe i foli me qejf për udhëtimin që do të bënte. Do të shkonte në Tiranë e prej andej në Elbasan e Korçë, ku s’kish shkelur asnjëherë, e pastaj drejt kufirit. Pikërisht në këtë bisedë Andrea kishte ndalur hapat dhe, duke u kthyer nga ai, i kish thënë: “Millosh, a e di se ç’kam menduar? Ky udhëtim jashtë shtetit, larg syve të botës, është rasti më i mirë, a e di për ç’ka?” Milloshi, gjithë kureshtje, nuk ia kish ndarë sytë dhe pak i befasuar e kish pyetur: “E për ç’ka Andre?” Dhe Andrea kish shqiptuar këto fjalë: “Është rasti ta provosh njëherë atë çka s’e ke provuar kurrë, as ti e as unë. Të biesh në shtrat me ndonjë femër. Në Greqi thonë se ka shtëpi publike të mira, me femra të bukura e të pastra, të kontrolluara. Them shko provoje. Me shëndet shyqyr je më mirë tani. S’ke pse e humbet këtë rast”. Milloshi e kish dëgjuar, gati i shtangur dhe kur ai mbaroi fjalët, kish ulur sytë. Nuk kish folur një hop dhe rrinte i menduar, për të mos thënë si i zënë në turp. Pastaj e kish pyetur: “A me gjithë mend e ke, Andre?” Tjetri ia kish pritur i vendosur: “Po, madje të shkosh pa gajle fare. Ta provosh njëherë, he burrë! Asgjë s’ka për të të gjetur. Tashti jemi në moshën e burrërisë, ç’të keqe ka në këtë mes? Vetëm vajzat shkojnë të virgjëra në shtratin e martesës, burrat jo, Millosh”. Kish pasuar një heshtje e gjatë dhe pas kësaj Milloshi kish shqiptuar thekshëm fjalët: “Është punë që s’bëhet, Andre”. Po Andrea do të këmbëngulte në arsyetimet e tij, aq sa erdhi një çast që e kish prekur në sedër. “Ta dish, - i kish thënë tjetri gjithë pezëm, - po u ktheve i virgjër, Andrea s’ka për të folur me gojë”.
Dhe filluan të ecin në heshtje deri sa pastaj Milloshi foli me gjysmë zëri: “Tash po e mendoj e mandej shohim e bajmë”.
Me këto fjalë ata u ndanë atë natë. Të nesërmen Milloshi u nis, po Andrea, gjatë gjithë kohës që ai mungoi, nuk i largohej
mendja nga ajo që i kish thënë. Kaluan kështu ditë, por jo shumë, kur për çudi Milloshi ishte kthyer më shpejt se sa pritej. Duhej të qëndronte të paktën një muaj e ca, kurse ai erdhi pa mbushur muajin. I kish rënë nga Follorina në Selanik e prej andej në Athinë për t’u shtruar na sanatoriumin e Vollosit për 2-3 javë. Kështu, nga mesi i gushtit ai u kthye përmes detit në Sarandë dhe arriti pastaj në Shkodër. Andrea e kujtonte takimin pas kthimit: i qe dukur si më mirë dhe me humor, sado që vinte i lodhur nga udhëtimi i gjatë. Ai nuk qe nxituar ta pyeste, ishte treguar i përmbajtur dhe, ndonëse e tundonte kureshtja, priste rastin më të përshtatshëm. Dhe pas disa ditëve, kur ishin ulur në një nga këndet e veçuara të Kafes së Madhe, Andrea, në bisedë e sipër, kish marrë guximin ta ngacmonte. “Millosh, a kish femra të bukura andej pari? Dhe ai për çudi, ndryshe nga biseda e fundit, qe treguar i shpenguar, me përgjigjen në majë të gjuhës. “Kish, si nuk kish, Andre, veç jo më të bukura se këto tonat. Për këtë nuk tregohem subjektiv. Jam i bindur. Një gjë është e vërtetë, në paraqitje ato ishin më të lira e më moderne. Përgjithësisht brune, me sy të zinj dhe plot temperament”. Kaq tha Milloshi dhe nuk e zgjati. Atëherë Andrea mori ta pyesë prapë: “Po shtëpi me drita të kuqe, a ndeshe?” Milloshi sikur uli sytë dhe iu përgjigj: “Po, po ndesha. Ishte një rrugë e veçantë, ku ato qenë vendosur. M’u kujtove ti, Andre, dhe me thanë të drejtën u ndjeva në siklet. M’u desh të luftoj me veten, me gjykimet e paragjykimet, me sedrën deri sa vendosa. Të bëhet ç’të bëhet, thashë me vedi dhe, megjithëse më dukej sikur më shikonin njëqind palë sy, iu drejtova njërës prej atyre shtëpive të heshtura dhe misterioze. Si ngjita një palë shkallë, u gjenda para një dere të hapur, mbuluar me perde gjysmë transparente, që e lëvizte era e detit. Kur mora të hyj, veç kur më del përpara një meso grua, lye e përlye gjithë tualet, me gjoks të hapur e buzë të përveshura. I fola frëngjisht dhe ajo m’u përgjigj me të njëjtën gjuhë, duke më futur në një dhomë, ku në të katër muret vareshin portrete të bukura femrash.
vijon