[Zero Cool]

Ikja nga Burgu

Por,Azem Bejta ishte ai Ujku i Vjetër, për të cilin nuk kishin rëndësi vetëm hekurat e “kafazit” që do ta rrethonin këtë Luan, as vendi ku ai do të mbahej i mbyllur, por vendimtare për të ishte Zotësia e rrallë njerëzore që ai posedonte dhe trimëria e pashembullt që i kishte dhuruar natyra e cila i mundësonte atij arratisjen nga kazamatet serbe, sado thellë që mund të ishin ato edhe në Serbi, siç ishte Pozharevci i cili gjendet fare afër kryeqytetit serb-Beogradit.

Ndaj,pas dy vjetësh torturimi, Azem Bejta me dy vëllezërit e burgosur kishin arritur ta shpërthenin edhe burgun e sigurisë së lartë të Pozharevcit në zemër të Serbisë,kur Azemi në një natë të pranverës së vitit 1915 pas vuajtjeve të rënda e të pa durueshme, do ta tregonte edhe një herë veten, duke befasuar rojet famëkeqe ,thyer dyert e hekurta të burgut në Pozharevc dhe mposhtë pushkët e xhandarmërisë kriminale serbe,e cila atyre do t`u vihej prapa në ndjekje,përgjatë gjithë Serbisë, deri në Kosovën e pushtuar të cilën me zjarr e me hekur, atëkohë e mbanin nën okupim.

Madje edhe pse Azem Bejta me dy vëllezërit e tij ndodheshin në vend të huaj dhe të panjohur për ta, me gjithë errësirën e natës, mbikëqyrjen e rreptë të rojeve të burgut, dhe kujdesit të ngritur në shkallën më të lart të sigurisë,destinuar me vendime të veçanta dhe ndër më të rreptat për mbikëqyrje të përhershme dhe në detaje të çdo lëvizje, sidomos të Azem Bejtës, i cili konsiderohej dhe trajtohej si i burgosuri më i rrezikshëm jo vetëm në Pozharevc, por nga të gjithë të burgosurit e asaj kohe që mbante të mbyllur në burgje- Serbia, përkundër të gjitha këtyre masave të veçanta , do të arrinte që bashkë me vëllezërit të arratisej edhe nga ky burg famëkeq edhe pse ndodhej gati në fund të Serbisë.

Ai edhe pse i burgosur, i mbajtur ditë dhe natë nën vëzhgim, nën masat më të rrepta të trajtimit,kishte arritur që ti dorëzonte rojet e burgut, tu merrte armët dhe municionin e atyre që për dy vite me radhë e kishin rrahur dhe torturuar barbarisht duke e mbajtur të lidhur në burg dhe pas disa dit udhëtimesh dhe kalimit të qindra kilometrave këmbë, arave të zbuluara dhe maleve të pa njohura të Serbisë, të etur e të uritur dhe të lodhur për vdekje nga ndjekjet e pareshtura dhe udhëtimi i gjatë do të arrinin të ktheheshin në Kosovën e pushtuar dhe Drenicën e tyre të djegur, “shëndosh e mirë”.

Ndaj,me të arritur në Vendlindje, Azem Bejta do të formonte çetat çlirimtare ,eliminonte spiunët- shqipfolës që për ato dy vite të mospranisë së çetave kryengritëse në ato anë, pa asnjë droje për ndëshkim-kishin trashur bashkëpunimin me pushtuesin dhe do të fillonte luftën e hapur kundër xhandarmërisë dhe ushtrisë pushtuese serbe, duke arritur me çetat e tij kreshnike që të çlironin shumë fshatra dhe vendbanime në Drenicë e më tej dhe krijonin edhe një “shtet” të lirë të quajtur Arbëria e Vogël në zemër të Kosovës.



Çeta e Azem Bejtës




Ai gjatë shtegtimeve të tij luftarake,që para burgosjes së tij, nga një vend në tjetrin-nëpër Drenicë ,kishte njohur edhe Shotën me të cilën pas arratisjes nga burgu në vitin 1915, do të martoheshin pa ndonjë dasmë e shpenzime, sipas kushteve të luftës dhe vetëm me disa krisje pushkësh të cilat paralajmëronin bashkimin e tyre dhe të armëve të lirisë,kundër armikut të përbashkët, lufta dhe përpjekjet heroike të të cilëve, nga ajo kohë deri në vdekje më nuk do të pushonin.

Djegia e Shtëpisë së Azem Galicës.

Që nga arratisja e Azemit nga burgu i Pozharevcit, dhe krijimit të çetës së tij, nga frika e konfrontimeve me kryengritësit shqiptare, xhandarmëria serbe për një kohë kishte pezulluar në heshtje ndjekjen e luftëtarëve kombëtar. Por me të dëgjuar për martesën e Azemit dhe Shote Galicës, me shpresën se ky ishte momenti i duhur që t`a zinin heroin tonë në befasi,vetëm disa ditë pas martesës,ushtar dhe xhandar serb ndërmorën një ekspeditë të ashpër për kapjen e tij.

Ndaj,shtëpia e Azem Galicës, shpejt u gjet e rrethuar, kurse në luftimet e rrepta që do të shpërthenin në befasi,u detyruan të merrnin pjesë edhe nëna e Azemit Sherifja si dhe nusja e sapo ardhur Shote Galica, të cilat do të luftonin me ushtarë dhe xhandar të Serbisë deri në orët e vona të mbrëmjes, kur forcat pushtuese serbe të cilat territ të natës i`a kishin frikën si paralajmërimit të vdekjes, do të tërhiqeshin me bishtin ndër vegë nga fshati Galicë.

Por nga përvoja e hidhur me okupatorët e vendit, Azemi dhe bashkëluftëtarët e tij,e dinin se me arritjen e mëngjesit, forcat pushtuese do të ktheheshin përsëri në vendin e krimit, ndaj për tu shpëtuar masakrave serbe, ishin shtrënguar që të gjithë familjarët, përfshi edhe nënën dhe motrën e tij, të largoheshin nga shtëpia.

Kështu që Azem Galica, mori me vete nusen e tij Shotën e cila do të vishej në rroba burrash, vente mbi kokë plisin e bardhë kombëtar dhe kapte pushkën e lirisë për të mos iu ndarë më kurrë luftës deri në fund të jetës së saj, si dhe vëllain e vogël 14 vjeçar Ademin për t`iu bashkuar çetës në mal,kurse nëna e Azemit me të bijën do të strehoheshin për rreth pesë vite me radhë tek farefisi,të afërm dhe të njohur gjithandej Drenicës, duke kaluar nga fshati në fshat, pasi që kishin mbetur pa plëng as shtëpi,të djegura dhe shkatërruara nga forcat pushtuese serbe të cilat që të nesërmen kishin zbarkuar sërish me përforcime të reja në Galicë,për të djegur deri në themel shtëpinë e Azemit dhe plaçkitur çdo gjë të mundshme me të cilën paramendohej mbijetesa dhe rikthimi i tyre aty.

Ndaj,Azemi, Shota dhe Ademi i ri,me të zbardhur mëngjesi, do ta shihnin me dhembje nga malet ku ata ishin strehuar se si digjej shtëpia e tyre dhe plaçkiteshin edhe ato pak gjëra që ata kishin pasur, nga xhandarët dhe ushtarët e pushtuesit serb, të cilët për t`ua pamundësuar atyre kthimin do ti rrënonin edhe muret e mbetura të shtëpisë deri në themel.

Mjerisht, Azem Bejta dhe pjesëtarët e familjes së tij,kurrë nuk do të arrinin të rehatoheshin më aty, nga lufta në luftë e deri në rënien e tyre për liri, pa mundur ti gëzohen më asnjëherë si duhet vendlindjes së tyre të shtrenjtë dhe fshatit ku ata dikur kishin shtëpinë.



Sundimi Austro-Hungarez dhe bullgar në Kosovë
(1915-1918)

Në vitin 1916, forcat pushtuese serbosllave do të thyheshin me turp dhe kapitullonin pa asnjë kusht para ushtrisë Austro-Hungareze, e cila do ti përzinte ato nga Kosova dhe trojet e pushtuara shqiptare. Por edhe pas ardhjes së austro-hungarezëve, një pjesë e tokave tona do të pushtohej nga ushtria bullgare, kurse pjesa tjetër nga Austro-Hungaria,me ç`rast Kosova do të ndahej në dy pjesë dhe sundohej prapë nga dy regjime të huaja.
Në ato troje që do të binin nën sundimin austro-hungarezë, shqiptarët do gëzonin shumicën e të drejtave të tyre kombëtare,ku do të hapeshin edhe shkollat në gjuhën shqipe dhe vendosej administrata vendore në to, të cilat gjatë pushtimit serbo-malazez që nga viti 1912 deri më 1915, të gjitha ishin të ndaluara.
Kurse pjesa e trojeve shqiptare të mbetura nën sundimin bullgar nuk i kishin këto të drejta, për ç`shkak, jo rrallë do të konfrontohej, Azem Bejta dhe Shaban Polluzha me këta pushtues.

Megjithëse edhe Austro-Hungaria do të përpiqej për ç`armatosjen e çetave shqiptare, Azem Bejta, gjatë asaj kohe, problemet kryesore do t`i kishte me pushtuesit bullgar, i cili në pranverën e vitit 1917,edhe pse gjendej vetëm me Shotën dhe vëllain 16-17 vjeçar Ademin,do të zhvillonin luftime të rrepta me xhandarmërinë pushtuese bullgare në fshatin Obri të Drenicës,ku do të vriteshin disa bullgar, por do plagosej edhe Azemi si dhe vëllai i tij i vogël,Ademi.


Bashkimi i çetave kryengritëse të Drenicës



Gjendja e vështirë e shqiptarëve nën pushtimin bullgar dhe qëndrimet e xhandarmërisë Austro-Hungareze për çarmatosjen me çdo kusht të kryengritësve të cilët nuk pranonin ti dorëzonin armët, detyruan Azem Bejtën që në vitin 1917, të takohej në malet e Radishevës me udhëheqësin e çetave të Drenicës veriore Shaqir Smakën me të cilin do të arrinin ujdinë për bashkimin e çetave të tyre.

Por,pas pak kohësh ata do të rrethoheshin nga xhandarmëria austro-hungareze,me ç`rast do të vritej Shaqir Smaka, ndaj, Azem Bejta edhe pse i ri dhe vetëm në moshën 28 vjeçare, do të emërohej udhëheqës i çetave çlirimtare.


Ngritja e Flamurit Kombëtar në Pejë

Duke parë lëvizjet ushtarake dhe politike që zhvilloheshin në përfundim të Luftës së Parë Botërore,kur tanimë ishte e sigurt se Austro-Hungaria po humbiste luftën dhe ushtria e saj pritej të tërhiqej nga trojet tona,komanda çetnike e qeverisë së Serbisë që në vjeshtën e vitit 1917, së pari në Sanxhak e më vonë në pranverën e vitit 1918 do ta dërgonte edhe në brendësi të Kosovës, deri në Dukagjin e Pejë,udhëheqësin çetnik Kosta Millovanoviqin-”Peçancin” me qëllim të përgatitjes së terrenit për ripushtimin e Kosovës nga Serbia.

Ndaj si i lindur në Deçan,Kosta Millovanoviq, fillimisht do të deklarohej me djallëzi dhe rrejshëm se gjoja kishte ardhur që të arrinte një marrëveshje me fqinjët shqiptar me të cilët ishte “rritur” dhe Azem Bejtën e çetën e tij,për luftë të përbashkët kundër forcave austro-hungareze dhe bullgare,duke shpërndarë premtime boshe,se kinse edhe pas çlirimit të Kosovës nga Austro-Hungaria dhe ushtria pushtuese bullgare, Serbia nuk do ta sulmonte, por përkundrazi ,ajo do ta pranonte mëvetësinë e saj dhe t`u njihte shqiptarëve pavarësinë ?!…..

Mirëpo, qysh nga gjysma e tetorit të vitit 1918, sapo luftëtarët e çetës së Azem Bejtës, në mes të Pejës dhe Runikut do të zinin rreth 1000 ushtar Austro-Hungarez -rob, çlironin Pejën me rrethinë dhe ngritnin Flamurin Kombëtar Shqiptar në Bashkinë e Pejës ,ku Azem Galica dhe luftëtarët e tij do të brohoriteshin dhe përshëndeteshin në mënyrë frenetike nga shumë banorë të Pejës me rrethinë, menjëherë do të ndryshonte edhe qëndrimi i këtij çetniku mashtrues.

Azem Bejta nga fundi i tetorit të vitit 1918, të 1000 ushtarët e zënë Austro-Hungarez, do ti përcillte për në Mitrovicë,ku kishin arritur forcat franceze , për t`ua dorëzuar atyre robërit e luftës.
Ndaj, sipas shënimeve të dr. Mehmet Rukiqit, gjenerali francezë Bashle si udhëheqës i atyre forcave, përveç përshëndetjes drejtuar shqiptarëve, dhe mirënjohjes ndaj luftëtarëve kryengritës për trimëri, ai Azem Bejtën do ta nderonte edhe me një shpat-lufte, si falënderim për heroizmat e tij.

Por, fatkeqësisht gëzimi e hareja si dhe këngët e vallja kombëtare,që pas disa vitesh prapë zhvilloheshin në liri në trojet tona të rënduara me shumë pushtime edhe kësaj radhe, siç u kishte ndodhë shpesh herë – shqiptarëve të pa fat,nuk do të zgjasnin shumë, pasi që forcat franceze u bënë shqiptarëve edhe një tradhti të madhe, kur pas hapjes së rrugës nga ushtria e tyre, prapa saj vinte -”bisht” e ngjitur, si hija e zezë e vdekjes ushtria serbe me bajonetat e saj të mprehta për vazhdimin e masakrimit të shqiptarëve dhe ripushtimin e Kosovës edhe një herë.