[rilinda]

Grabitqarët e mëdhenj
Në oqeane popullsia hidrike do ta merrte veten gradualisht nga sasia e tepërt e peshkut. Herën e fundit që qeniet njerëzore ndaluan së peshkuari, ka qenë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Në atë kohë sasia e merlucit në Detin e Veriut u rrit shumë. Ndërsa sot numri i merlucit dhe peshqve të tjerë të rëndësishëm për ushqyerjen është poshtë niveleve të viteve ‘30 dhe që të shkojë në të tilla nivele duhen të paktën pesë vjet. Problemi është se tashmë merlucët dhe grabitqarët e tjerë janë shumë të paktë në numër. Në vitet e para pas përfundimit të peshkut, situata vetëm do të përkeqësohej, sepse popullsia e peshqve më të vegjël që hanë më shpejt do të rritej si bari në një fushë të braktisur. Nga ana tjetër edhe grabitqarët do të arrinin ekuilibrin normal me shumë vështirësi. "Një gjë e tillë mund të kërkojë disa vjet në disa dhjetëvjeçarë, tregon Daniel Pauly, një biolog i universitetit të "British Columbia" në Vankuver. Në të vërtetë, pas zhdukjes së qenieve njerëzore nga toka, substancat që ndikojnë në ndotje do të ndalonin së dali nga tubat e daljes së gazrave të makinës. Pasojat e kësaj dukurie do të ishin të ndryshme dhe do të vareshin nga karakteristikat kimike të çdo substance. Disa, si oksidi i azotit, i squfurit, do të zhdukeshin nga atmosfera brenda pak javësh. Disa të tjera, si klouroflourokarburet, do të kërkonin më shumë kohë. Ndërsa disa të tjera do të ngeleshin akoma për shumë dhjetëvjeçarë. Anhidridi karbonik, që sot po shqetëson botën për shkak të rolit të tij në ngrohjen globale, do të kishte një fat ndryshe. Një pjesë e mirë e anhidridit karbonik, i çliruar nga karburantet, herët ose vonë do të thithej nga oqeanet. Ujërave në sipërfaqe do t‘u duheshin vetëm pak dhjetëvjeçarë, ndërsa në thellësi të oqeanit do të duhej rreth një mijëvjeçar për të marrë pjesën e tyre. Edhe pas arritjes së këtij ekuilibri, rreth 15 për qind e anhidridit karbonik prodhuar nga lëndët e djegshme do të ngelej në atmosferë. "Nëse qeniet njerëzore do të ndalonin së prodhuar, anhidridi karbonik do të ngelej në atmosferë dhe do të vazhdonte të influenconte mbi klimën për më shumë se njëmijë vjet", thotë Susan Solomon, kimiste në NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) në Kolorado. Por edhe nëse lëshimi në atmosferë i anhidridit karbonik do të ndalonte që nesër, ngrohja globale do të përparonte edhe për një shekull tjetër dhe temperaturat mesatare do të rriteshin akoma edhe me disa gradë. Shkencëtarët e atmosferës flasin për "committed warming". Ky fenomen verifikon se përse oqeanet kërkojnë më shumë kohë për t‘u ngrohur në krahasim me atmosferën. Në praktikë veprojnë si kondicionerë gjigandë, duke e mbajtur atmosferën më të ftohtë se sa duhet të ishte me nivelin aktual të anhidridit karbonik. "Por shumë njerëz, përfshi këtu edhe ata që merren me politikë, nuk e marrin fare parasysh një ngrohje të tillë", shpjegon Gerald Meehl, drejtor i qendrës kombëtare për ndryshimet atmosferike në Los Angelos. "Mendojnë se kur gjërat të shkojnë keq, do të jenë në gjendje t‘i ndalojnë. Por nuk mund të rrimë dhe të mendojmë se gjithçka do të rregullohet nga një moment në tjetrin, sepse kjo lloj ngrohjeje tashmë ka përparuar dukshëm". Kjo ngrohje "extra" bën të pasigurt edhe fatin e një tjetër gazi serrë të rëndësishëm, metanit, që shkakton rreth 20 për qind të ngrohjes aktuale globale. Metani qëndron në atmosferë vetëm disa dhjetëra vjet ndaj përqendrimi mund të kthehet shumë shpejt në nivelet paraindustriale nëse do të ndalonin emetimet. "Ne edhe mund të ndalojmë së emetuari metan, por ndoshta ndryshimi klimatik ka arritur në atë pikë sa emetimi i tij varet nga procese që nuk mund t‘i kontrollojë", tregon Pieter Tans, një shkencëtar atmosfere në NOAA, Kolorado.

Një qytetërim i përparuar
Duke përmbledhur gjithçka, mund të themi se do të na duheshin dhjetëra mijëra vjet për të zhdukur përgjithmonë çdo gjurmë të ekzistencës sonë. Nëse ndonjë alien do ta vizitonte tokën 100 mijë vjet më pas, nuk do të gjente shenja të dukshme të një qytetërimi të përparuar, por nëse ata alienë do të ishin shumë të sofistikuar shkencërisht, ndoshta do të gjenin akoma ndonjë shenjë të ekzistencë sonë. Para së gjithash, analizat e fosileve do të tregonin se ka pasur një zhdukje në masë në epokën tonë, e njëjtë me zhdukjen e papritur të gjitarëve në Amerikën e Veriut në fund të epokës së akullnajave. Ndoshta duke gërmuar më shumë edhe mund të gjenin gjurmët e një qytetërimi antik inteligjent. "Jam i sigurt që edhe pas dhjetëra mijëra vjetësh do të gjendeshin gjurmët e ekzistencës sonë", thotë Willian Rathje, një arkeolog i universitetit kalifornian të Stanfordit. Në të vërtetë, pas zhdukjes sonë atmosfera do të përmbante gjurmët e disa gazrave që nuk ekzistojnë në natyrë, sidomos perfluorokarbure si cf4. Po ashtu, një seri valësh radioje do të vazhdonin të shpërndaheshin në galaktikë duke treguar që një herë e një kohë kishim diçka për të thënë dhe një mënyrë për ta thënë: por do të ishin kujtime të brishta, patetike të një qytetërimi që dikur mendonte se ishte në kulmin e evolucionit. Brenda disa miliona vjetësh erozioni dhe fenomene të tjera atmosferike do të fshihnin të gjitha ato gjurmë dhe kujtime. Dhe një tjetër specie inteligjente që do të evoluonte mbi Tokë mund të mos e ketë idenë e ekzistencës sonë, nëse nuk do të shohë ndonjë fosil të çuditshëm. Një fakt që duhet të na "ngushëllojë" është se toka do të na harronte shumë shpejt.

Specie në rrezik
Impakti i qenieve njerëzore mbi ekosistemet shpesh është i dëmshëm. Një shembull janë edhe speciet që rrezikojnë zhdukjen. Kështu, sot në botë rrezikojnë të zhduken 794 specie gjitarësh, zvarranikësh, zogjsh, amfibësh dhe halorësh.

Shifrat

18,7 është përqindja e sipërfaqes së tokës e "goditur" nga ndotja prej dritës

3,3 miliardë popullsia globale e kafshëve, dhive dhe deleve

15,589 numri i specieve në rrezik zhdukjeje

784 numri i specieve që janë zhdukur që nga viti 1500 e deri më sot