[rilinda]

Si do të ishte Toka pa ne?

Si do ishte bota nëse qeniet njerëzore do të zhdukeshin? Natyra do të pushtonte planetin.


Padyshim që qeniet njerëzore janë më të zhvilluarat që kanë jetuar ndonjëherë në tokë. Në pak miliona vjet kemi përshtatur sipas nevojave tona më shumë se një të tretën e sipërfaqes së tokës në të gjithë planetin. Madje, sipas disa vlerësimeve, tashmë kontrollojmë më shumë se 40 për qind të kapacitetit prodhues të planetit. Por duke lënë pas jo pak dëmtime: pyje të shkatërruara, ndotje kimike, specie në zhdukje e shumë të tjera, pa harruar këtu se tashmë e kemi marrë edhe kurorën për ndihmën që po japim në ndryshimet klimatike dhe ngrohjen globale. Nëse do të mundnin, pa dyshim që speciet e tjera, me të cilat "ndajmë" tokën, do të na dëbonin pa hezituar aspak. Por nëse dëshira e tyre të realizohej? Çfarë do të ndodhte nëse të gjitha qeniet njerëzore që jetojnë në tokë- të paktën 6,5 miliardë -do të depërtoheshin në një kamp riedukimi në një tjetër galaktikë. Atëherë duke qenë pa ne, shkatërruesit më të mëdhenj, sigurisht që natyra do të fillojë të mendojë seriozisht për veten. Fushat dhe kullotat do të mbuloheshin nga bari dhe pyjet, ajri she uji do të pastroheshin nga ndotjet dhe rrugët dhe qytetet do të mbuloheshin nga gjelbërimi. "E vërteta e hidhur është se peizazhi do të përmirësohej dukshëm sapo qeniet njerëzore të dilnin nga skena", mbështet John Orrock, një biolog i qendrës kombëtare për analizat ekologjike në Santa Barbara në Kaliforni. Po lind pyetja a do të zhdukeshin plotësisht shenjat e njerëzimit, apo ne e kemi modifikuar planetin tokë në atë mënyrë sa edhe pas miliona vitesh gjurmët tona do dukeshin sërish?


Ndotja nga ndriçimi
Nëse një ditë nuk do të ekzistonin qeniet njerëzore, ndryshimi do të dukej menjëherë, madje edhe nga orbita e tokës: vezullimi i dritave artificiale që ndriçojnë netët tona do të fillonin të shuheshin ngadalë. Vërtet duke parë shpërndarjen e dritave artificiale mund ta kuptojmë lehtësisht se sa shumë e dominojmë Tokën. Sipas disa vlerësimeve të bëra rreth 85 për qind e qiellit evropian është i ndotur nga dritat: SHBA rreth 62 për qind dhe Japonia rreth 98,5 për qind. Ndërsa në vende si Gjermania, Austria, Belgjika dhe Vendet e Ulëta, nuk ka më asnjë pjesë qielli që të mos jetë e ndotur nga dritat. "Brenda një kohe të shkurtër, maksimumi brenda një ose dy ditësh, do të filloni blackout-ët e parë, pasi askush nuk do të kujdesej më për centralet", shpjegon Gordon Masterton, president i Institutit të Inxhinierisë Civile në Londër. Burimet e energjisë së rinovueshme, si turbinat me erë apo panelet diellore, do të mbanin të ndezura automatikisht pak drita, por pa mirëmbajtjen e rrjetit të shpërndarjes edha ato do të dilnin jashtë përdorimit brenda pak javëve. Pa elektricitetin do të ndalonin pompat elektrike, impiantet për funksionimin e kanalizimeve për ujërat e zeza dhe të gjitha aparaturat e tjera të shoqërisë moderne. Mungesa e mirëmbajtjes do të çonte drejt shkatërrimit ndërtesa, rrugë, ura dhe struktura të tjera. Konstruksionet moderne janë projektuar për të duruar mesatarisht 70 vjet, urat deri në 120 dhe digat deri në 250, por kjo parashikon edhe mundësinë që dikush t‘i mbajë të pastra dhe të zgjidhë problemet e herëpashershme që mund të shfaqin. Dhe pa njerëzit që mund t‘i kryejnë këto detyra, që në pamje të parë duken të parëndësishme, gjërat do të shkonin shumë shpejt drejt shkatërrimit. Një shembull i mirë është edhe qyteti i Pripjat-it. Kjo qendër, afër Çernobilit në Ukrainë, u braktis pas katastrofës nukleare të 20 viteve më parë dhe ngeli si shkretëtirë. "Nga larg ka akoma përshtypjen e një qyteti të gjallë, por ndërtesat janë duke u shkatërruara", thotë Ronald Cheeser, biolog ambienti në Politeknikun e Lubbock-ut në Teksas, që ka punuar për një kohë të gjatë në zonën e shpërthimit përreth Çernobilit. "Elementi më i përhapur janë bimët. Rrënjët e tyre janë futur thellë në çimento pas tullave, duke shkatërruar me shpejtësi këto struktura. Nuk e kuptojmë se sa e rëndësishme është që të ndërhyjmë në shtëpitë tona për të ndaluar fenomene të këtij lloji. Është e pabesueshme se si bimët arrijnë të "pushtojnë" edhe çdo cep, sado i vogël qoftë ai". Nëse askush nuk do të kujdesesh më për riparimet, çdo stuhi, shi apo ngricë do të merrte pjesët e ndërtesave të braktisura dhe brenda pak dhjetëvjeçarësh ato do të zhdukeshin plotësisht. Në Pripjat kjo është duke ndodhur. Shtëpitë prej druri dhe struktura të tjera të përmasave të vogla, të ndërtuara ndoshta me më pak siguri, do të ishin të parat që do të binin. Sigurisht pas tyre do t‘u takonte ndërtesave prej xhami, që sot i vlerësojmë shumë. Por edhe nëse ndërtesat do të prisheshin, mbeturinat e tyre, sidomos ato prej guri dhe çimentoje, me siguri do të ngeleshin aty për miliona vjet. "Gjejmë akoma mbetjet e qytetërimeve që kanë jetuar tre mijë vjet më parë, ndaj kam frikë se shenjat e saj që kemi krijuar do të ngeleshin për shumë mijëvjeçarë", nënvizon Masterton. Mungesa e kujdesit do të kishte gjithashtu pasoja dramatike edhe për 430 centralet bërthamore aktualisht në punë në të gjithë botën. Çlirimi i sasive të mëdha të radioaktivitetit do të kishte efekt më shkatërrues se sa mendohet, megjithatë zona përreth Çernobilit e tregon qartë se sa shpejt natyra është në gjendje të krijojë hapësirat e saj. "Prisja të gjeja një shkretëtirë bërthamore, por në të vërtetë ngela i çuditur. Në zonën e ekosistemit është zhvilluar një ekosistem shumë i pasur". Në vitet e para pas evakuimit minjtë ishin shumëfishuar, po ashtu edhe qentë e egër, pavarësisht përpjekjeve për t‘i zhdukur. Por koha e këtyre kafshëve nuk zgjati shumë dhe fauna lokale filloi të zërë vendin e saj. Derrat janë 10 deri 15 për qind më shumë në brendësi të zonës së shpërthimit, sesa jashtë territorit të saj. "Nuk kisha parë kurrë një ujk në Ukrainë. Në fakt, aty brenda gjen vërtet shumë", shpjegon Chesser.

Të dënuarat
Por largimi ynë nuk do të thotë shpëtim për të gjitha speciet që rrezikojnë zhdukjen. Biologët kanë llogaritur se në 85 për qind të rasteve problemi kryesor i këtyre specieve është humbja e habitatit. Nëse për disa mund të jetë avantazh kthimi në origjinë, për disa të tjerë kjo mund të jetë fatale. "Specie të dënuara me vdekje", i quajnë biologët. Megjithatë, disa specie në zhdukje, sidomos ato që kanë tërhequr vëmendjen e ambientalistëve, nuk do të mund të jetonin pa ndihmën e qenieve njerëzore. Dendroika e Kirlandit, një nga zogjtë më të rrallë të Amerikës së Veriut, që tashmë është reduktuar në disa ekzemplarë, do të vuajë jo vetëm për humbjen e habitatit, por edhe për humbjen e kujdesit, sepse lloje të tilla e kanë të domosdoshme kujdesin e dorës së njeriut për të mos rrezikuar zhdukjen.