[Zero Cool]

Burimet dhe objekti i sufizmit

Në lidhje me burimin dhe cilësitë burimore të sufizmit ndër islamistët dhe te orientalistët, ekzistojnë dy hipoteza themelore; në grupin e parë hyjnë teoritë dhe hipotezat, të cilat kanë të përbashkët qëndrimin se paraqitja dhe zhvillimi i sufizmit është fryt i ndikimit religjioz dhe kulturor i mjediseve të tjera. Sipas këtyre hipotezave, sufizmi është fenomen jotipik në religjionin, kulturën dhe në shoqërinë islamike.
Burimet e sufizmit kërkohen në neoplatonizëm, në asketizmin - abacinë krishtere, në reakcionin arianik ndaj religjionit semit në zorastrianizmin, në trashëgiminë mazdeistike - mahineike iraniane, në brahmanizmin dhe hinduizmin indas, si dhe në religjionet e tjera lokale.
Praktikisht, sufizmi kërkohet në çdo burim tjetër të mundshëm, me të cilin islami ka pasur çfarëdo kontakti. Çdo ngjashmëri dhe çfarëdo lidhje historike me metodën dhe shprehjet specifike merren si prova të sigurta për burimin e huaj të sufizmit në islam.
Hipotezat dhe teoritë se sufizmi paraqet organizmin e huaj në islam, i përqafojnë orientalistët jashtë botës islamike.
Shumica e këtyre orientalistëve kanë qëndrim negativ ndaj besimit islam, duke konsideruar atë si përzierje të besimit hebraik dhe të krishterë në interpretimin arab.
Elementi i përbashkët i këtyre hopotezave dhe teorive, është qëndrimi aprioristik se islami nuk është religjion i shpallur nga Perëndia dhe për këtë arsye nuk mund të ketë dimensionin e vet autentik ezoterik.
Ekziston një bindje e kahershme në botën perëndimore se islami është religjion i thjeshtë dhe i ashpër, si religjion i shpatës.
Tërë superstruktura sociale e shoqërive islame është formuar në bazë të dhunës, kështu që çdo aspekt kontempaltiv ose metafizik parqet elementin e huazuar nga religjionet autentike.
Në grupin e dytë hyjnë teoritë dhe hipotezat, të cilat sufizmin e shohin si produkt burimor të islamit dhe të mjedisit arab.
Teorinë mbi burimin islamik të sufizmit e përqafojnë shumica e teorikëve më të përmendur në këtë lëmë; si R.A. Nikolson, L.Masinjon, etj.
Një ndikim vendimtar në miratimin e qëndrimit mbi karakterin autokton të sufizmit, kanë bërë kërkime këmbëngulëse të islamistit L.Masinjon.
Luj Masinjon në analizën municioze të terminologjisë bazike të sufizmit të hershëm ku në mënyrë të pakontestuar ka vërtetuar se bërthama e tërë sistemit kuptimor dhe terminologjik buron nga Kur'ani.
Në bazë të kësaj, shumica e islamistëve e miratojnë qëndrimin mbi burimin autokton islamik të sufizmit si qëndrim i pakontestuar aksiomatik.
Pra, në fillim islami, te besimtarët më të hershëm ka nxitur shkallën e lartë të përgjegjësisë morale para drejtësisë Hyjnore.
Toni boshtor i kësaj përgjegjësie ka qenë frika nga Perëndia, për veprat e kryera. Pasuesit e parë të profetit Muhamed s.a.v.s. këtë ndjenjë morale e kanë ngritur deri në shkallën e veçantë të aktivitetit shpirtëror, përkatësisht deri në interiorizimin dhe introspekconin e motivit moral.
Gjatë shek. II/VIII dhe III/IX, inteligjencia myslimane ka manifestuar ndarjen në dy grupe; në uleman ose në teologëdhe në njohësit e mirë të shkencës juridike, në njërën anë dhe në anën tjetër, në ata të cilët në përkushtimin e vet religjioz, theksin e veçantë e kanë vënë në bazën personale.
Ky qëndrim i asketizmit pijetestik në mënyrë definitive ka formësuar etosin e sufizmit.
Koncepti Kur'anor për mbështetje te perëndia (tewekul), ka shpënë gjer te koncepti qendror i sufizmit; të marrëdhënies intime ndërmjet njeriut dhe Perëndisë, përkatësisht gjer te dy koncepte të ndërlidhura në një ndjenjë të përbashkët të dashurisë dhe të mëshirës.
Sa i përket burimit dhe domethënies së sufizmit nuk ekziston një pajtim i njëzëshëm dhe as që do të ekzistojë. Vetëm Rejnold Nikolson (1868-1945), prej burimeve të hershme islamike ka regjistruar 78 definicione të tasawwufit.
Në rast se mund të bëjmë ndonjë ndarje doktrinere në zhvillimin e sufizmit, atëherë mund të themi se në fazën e parë të misticizmit islam, që përfshin periudhën kohore prej shek. II /VIII - IV /X, vërehet tendenca e aspektit wahdat ash - shuhud, e cila përafërsisht mund të përkthehet si monozmi testimonijal, "njësia e dëshmisë".
Sipas kësaj tendence Perëndia është i pranishëm në zemrën e besimtarit dhe Ai aty vet-veten e dëshmon.
Besimtari me anë të dashurisë së pakufishme njësohet (bashkohet) me Perëndinë, kuptohet, jo në mënyrë substanciale. Pika bashkuese është dashuria e pakufishme si energji dhe medium i bashkimit.
Përfaqësuesit e kësaj tendence janë sufitët më të hershëm si Hasan al - Basri dhe Rabija al - Adavija.
Në fazën e dytë paraqitet tendenca si wahdat al - wugűd, e cila mund të përkthehet si monizmi ekzistencijalist, bashkim me qenien primodijale, që përfshin periudhën post - klasike të sufizmit. Sipas kësaj tendence tërë ekzistenca empirike paraqet reflektimin e esencës Hyjnore.
Përfaqësuesi më i hershëm i kësaj tendencë është Bajazid al - Bistami, kurse kulminacionin e arrin me veprën grandioze të filosofit Ibn Arabi.
Një plejadë e tërë mistikësh dhe e poetëve të famshëm botërorë i takojnë kësaj tendence, si Atari, Xhami e mbi të gjithë Rumiu (Mevlana).
Sufizmi e ka obliguar besimtarin që t'i kryejë të gjitha ritualet e parapara fetare; si agjërimin, haxhillukun (pelegrinazhin), namazin (faljet) dhe lutjet.
Namazi ka rëndësi të veçantë, pa marrë parasysh se a është fjala për pesë kohët e parapara, të cilat duhet t'i kryejë çdo besimtar vetëm, apo në bashkësi me të tjerët.
Lutjet e shpeshta spontane e në veçanti ato të natës, janë shtresa obliguese për të përkushtuarin në rrugën e Perëndisë.
Pra, sufizmi është i mundur vetëm me pranimin e tërësishëm të shar'iatit dhe jashtë shar'iatit nuk mund të ekzistojë kurrfarë sufizmi. Sufizmi paraqet zbatimin konsekuent të shari'atit në jetën praktike të besimtarit të devotshëm.
Vitaliteti shpirtëror dhe kohezioni i brendshëm religjioz i shoqërive myslimane ka ekzistuar në harmoninë e shar'iatit dhe të sufizmit, si dy dimensione të pandashme të një tradite religjioze.
Sufizmi në thelbin e vet ka përjatimin e brendshëm të shar'iatit dhe paraqet mëshirën e Muhamedit s. a. v. s. (al - barakat - al muhammadiyah), përkatësisht praninë Hyjnore për të cilën sufizmi ka krijuar metoda dhe teknikën përkatëse.
Pra, sufizmi është i mundur vetëm me pranimin e tërësishëm të shar'iatit dhe jashtë shar'iatit nuk mund të ekzistojë kurrfarë sufizmi. Sufizmi paraqet zbatimin më konsekuent të shar'iatit në jetën praktike të besimtarit të devotshëm.
Në ndarjen, në shikim të parë, e sufizmit nga bërthama e tij e islamit zyrtar, përveç faktorëve të tjerë, në mënyrë të theksuar ka ndikuar gjendja e marrëdhënieve në shtetin e forcuar dhe të organizuar arab në procesin e ekspanzionit të vrullshëm jashtë territoreve të Arbisë, si djep i islamit. Shoqëria dhe shteti islamik në mënyrë definitive shndërrohen në shtet me institucionet që i mbrojnë interesat e shtesave sunduese dhe mbi të gjitha me interpretimin zyrtar të religjionit, si bazën e pazëvëndësueshme të legjitimitetit të vet.
Shar'iati - ligji i jashtëm i islamit, paraqet bartësen e hakikatit, të së Vërtetës së brendshme dhe të realitetit të brendshëm.
Për këtë arsye sufitët janë mbrojtësit më të flaktë të ligjit të jashtëm.
Liria e plotë e brendshme shpirtërore, të cilën e kanë kultivuar sufitët kundrejt formave të jashtme, ua ka mundësuar shkallën më të lartë të shpirtëzimit, të përsoshmërisë shpirtërore.
Sufizmi, pa dyshim, paraqitet si një fenomen kompleks dhe shumështresor shpirtëror e shoqëror, i pranishëm me shekuj në tërë hapësirat e gjera gjeografike ku shtrihej islami.
Sufizmi gjatë historisë, ka përjetuar një zhvillim të vrullshëm dhe dinamik, të brendshëm dhe të jashtë, në suazat e bërthamës së islamit.
Sufizmi në fillet e veta nënkupton bashkësinë e gjendjeve ekstatike, kulminacioni i të cilave mundëson njohuritë religjioze të shkallës së lartë, të radhës metafizike, përkatësisht të njohurit intutiv të pranisë së Perëndisë dhe të vetë Qenies së Perëndisë.
Sufizmi paraqet lëvizjen dhe sistemin e veçantë në besimin islam, i cili paraqitet dhe si metodë specifike e afrimit dhe e bashkimit me Perëndinë; paraqet shfrytëzimin e aftësive intuitive dhe emocionale - spirituale, të cilat në mënyrë latente ekzistojnë në unin e njeriut si fshehtësi të pazbuluara.
Mosaktivizmi i këtyre aftësive, gjithashtu, e fsheh unin nga Perëdnia. Këto aftësi latente intuitive dhe emocionalo - spirituale me anë të ushtrimeve dhe kultivimit të caktuar çlirohen dhe e çlirojnë unin nga perdet e padukshme .
Sufizmi, ndër të tjera, parqet psikologjinë transcedentale në kuadër të islamit.
Sufizmi gjithmonë ka insistuar në drejtim të hulumtimit - analizës së thellësive të shpirtit të njeriut. Sufizmi ka insistuar që besimtari duhet të analizojë dhe të njohë veten, përkatësisht të bëjë analizën personale.
Sufizmi ka insistuar të transcedentohet "uni-egoja e vogël" e njeriut të përkufizuar me përvojën e përditshme. Në thellësitë e idetë, shpirti i njeriut mund të përjetojë praninë e Perëndisë.
Në këtë drejtim thënia e profetit Muhamed s. a. v. s.: "Kush e njeh veten, ai e njeh Zotin e vet", flet më së miri për analizën personale të çdo besimtari.
Mësuesit sufitë, - shejhët kanë pasur dije të hollësishme në metodat terapeutike në shërimin e sëmundjeve shpirtërore.
Njohja dhe bashkimi me Perëndinë nuk mund të arrihet vetëm me aktivizimin e aftësive intuitive dhe emocionale - shpirtërore; përkatësisht kjo njohje dhe ky bashkim nuk mund të arrihet vetëm me aktivitetin e vullnetshëm dhe të vetëdijshëm të besimtarit, pa marrë parasysh sesa është ai aktivitet i sinqertë, vetëmohues dhe afatgjatë, por ajo mund të arrihet me mëshirën e veçantë të Perëndisë.
Aktiviteti intuitiv dhe emocional - shpirtëror, edhe pse është kusht, paraqet vetëm pikën e ujit në det, në krahasim me mëshirën e Perëndisë.
Përceptimet (empiria) dhe mendja (arsyeja) e njeriut mund të kuptojnë vetëm botën e të mundshmes.
Ndërmjet, të mundshmes dhe realitetit ekziston hëndeku i ndarjes, tejkalimi i të cilit është i mundur vetëm me tejkalimin cilësor të empirisë dhe të arsyes.
Këtë akt mund ta bëjë vetëm drita e mëshirës së Perëndisë, dhuruar besimtarit.
Vetë Perëndia, Veten e Vet e ka përshkruar si i Jashtmi (az - zahir) dhe si i Brendshmi (al - batin). Kështu Perëndia botën e ka treguar si botë të brendshme, për të pasur mundësi që njeriu me pjesën e tij të brendshme të njohë e të përjetojë pjesën e brendshme të Perëndisë.
Me pjesën e vet të jashtme (shqisat, arsyeja) njeriu e njeh pjesën e jashtme të Perëndisë.
Pra, koncepti themelor i sufizmit është marrëdhënia në mes të njeriut dhe Perëndisë, marrëdhënia individuale dhe deri në fund personale; përkatësisht relacioni i dashurisë dhe i mëshirës në mes të njeriut dhe Perëndisë.
Njeriu mund të njohë veten vetëm me ndihmën dhe mëshirën e Perëndisë. Njohja dhe thellimi në vete, si njohje e drejtpërdrejtë, është kushti për ringjalljen e dashurisë parakrijuese ndaj Perëndisë.
Ky lloj i të njohurit intuitiv dhe emocionalo - spiritual paraqet formën specifike të zbuluesës dhe qëndron shumë më lart se të njohurit racional të pjesërishëm, të njohurit e drejtpërdrejtë (ma'erifa), përkatësisht të përjetuarit e njohjes gjendet mbi njohjen intelektuale teologjike (e'ilm).
Profeti Muhamed s. a. v. s. ka thënë. "Al - ma' rifa sirri" ("Të njohurit mistik është fshehtësia ime") dhe "La tasihhu as - saltu illa bi - 1 ma'rifa" ("Lutja - namazi vlen me të njohurit mistik")
Sipas pikëpamjes sufiste, dija (të njohurit) ka tri shkallë;

1 dija e cila shpëton besimtarin nga vdekja në mosdije,
2. kontemplacioni dhe
3. zbulesa, si shkallë më e lartë e dijes.

Të njohurit e drejtpërdrejtë, të vëzhguarit të drejtpërdrejtë, kontemplacioni (mushahada) për sufiun paraqet vëzhgimin shpirtëror të Perëndisë, qoftë publike, qoftë sekrete, duke mos parashtruar sesi dhe në çfarë mënyre arrihet deri te ky kontemplacion.