Dardania.de - Shiko Postimin Tek - Pavaresia e Kosoves sipas te derjtes nderkombetare (nga Prof. Dr. Frank Münzel)

arton bala · 02-12-07, 13:48

II. Vlerësim

1. Të drejta historike

Ky argument nuk ja vlen të diskutohet edhe sikur të pranohen shtrembërimet historike serbe. Nuk mund të arsyetohen të drejtat e sotme me ndodhitë e para 300 apo 600 vjetëve. Me argumente të tilla, gjithsesi më të bazuara, Gjermania mund të pretendonte Romën, Luxemburgun apo Pragën si rezidenca të shejta të perandorisë romake të popullit gjerman. Po të duam të argumentojmë historikisht për Kosovën, le të kthehemi 400 apo 500 vjet para Betejës së Kosovës kur, pa kurrfarë dyshimi, shqiptarët kanë banuar Ballkanin jugor, por serbët jo dhe pastaj të kërkojmë që këta të fundit të kthehen atje nga kanë ardhur, në Ukrainë apo kudo që të kenë jetuar më parë.
2. E drejta për vetëvendosje.

E drejta e popujve për vetëvendosje luan për Kosovën një rol vendimtar. Ajo është futur në të drejtën ndërkombëtare pas Luftës së Dytë Botërore nga Presidenti i atëhershëm amerikan Wilson, dhe sot është fiksuar si princip i pakontestueshëm në të drejtën ndërkombëtare dhe në kartën e Kombeve të Bashkuara (KB) (Art. II). Ajo ekziston edhe në paketën e KB për të drejtat e njeriut të 16.12.1966 dhe në Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Cooperation të mbledhjes së përgjithshme të OKB-së të mbajtur më 24.10.1970. Sipas kësaj të fundit, çdo lloj dhune që u cënon popujve të drejtën për vetëvendosje është në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare.
A mund të mbështeten kosovarët në këtë të drejtë, a janë ata "popull" sipas të regullave të së drejtës për vetëvendosje? Përpara, e drejta për vetëvendosje u është njohur vetëm "popujve" dhe jo "pjesëve" apo "grupeve etnike". Ngjashëm Stalini u ka lejuar vetëm "popujve të plotë" të drejtën për vetëvendosje (lv). Duke u nisur nga kjo, juristët jugosllavë deklaronin se me themelimin e Shqipërisë si shtet, shqiptarët e kanë shfrytëzuar të drejtën e vetëvendosjes për themelimin e shtetit dhe kështu shqiptarët e Jugosllavisë nuk kanë të drejtë për njësinë e tyre federale, republikën, në Jugosllavi. (lvi) Mirëpo ekspertiza e mirënjohur për ishujt Alande (lvii), e para e këtij lloji ku kjo e drejtë ka luajtur një rol, i ka lejuar një grupimi të një populli, suedezëve të këtyre ishujve, pa kurrëfarë arsyetimi tjetër, të drejtën për vetëvendosje. Mu për raste të grupeve të tilla e drejta për vetëvendosje luan një rol të rëndësishëm. Nëse kjo do të vlente vetëm për popujt "shtetërorë" ose për popuj me një ndërlidhje territoriale, atëherë lirisht mund që të hiqej dorë nga kjo e drejtë. Për këtë arsye, mendimi i shumicës sot është që e drejta për vetëvendosje t'u njihet të gjitha grupeve që veten e shohin si popull por edhe popujve që veten e shohin si pjesë e nje populli tjetër, psh. suedezët e ishujve Alande, armenët në Malin Karabah ose irlandezët në Irlandën Veriore (lviii).
Kosovarët e shohin veten si shqiptarë dhe lëvizja kombëtare shqiptare për bashkim (unifikim) ka filluar në Kosovë me Lidhjen e Prizrenit (1878). Në Konferencën e Bujanit dhe deri pas Luftës së Dytë Botërore ata janë angazhuar për bashkimin me shtetin amë. Fati i tyre nën shtypjen serbe që nga viti 1912 u ka dhënë atyre një vetëdije grupore. Ata nuk dallohen vetëm subjektivisht me këtë vetëdije por edhe objektivisht me territore të ndara qartë dhe të banuara gati tërësisht prej tyre. Ata dallohen nga pakicat tjera kombëtare që jetojnë aty. Me dy milionë shqiptarë në vend dhe, më së paku, një milion jashtë tij ata kanë madhësinë e mjaftueshme për një grup. Pra ndaj atyre u takon një e drejtë e posaçme për vetëvendosje.
2.1 Krijimi dhe mbajtja e pushtetit serb në kundërshtim me të drejtën për vetëvendosje

Jugosllavia derivon të drejtën e vet mbi Kosovën nga e drejta e Mbretërisë Serbe dhe Malazeze mbi këtë territor. Serbia dhe Mali i zi e kanë okupuar këtë territor gjatë luftës së Parë Ballkanike. Veprimet e tyre kriminale mbi popullatën civile kanë cënuar qysh atëherë parimet e juridiksionit ndërkombëtar të luftës. Ka qenë kundër të drejtës ndërkombëtare edhe për atë se është zhvilluar një luftë pa i shpallur luftë kundërshtarit të vërtetë, Shqipërisë së pavarur. Vënia e kufinjve më 1913 nuk ka shkelur principin e të drejtës për vetëvendosje të popujve, ngase ajo nuk ka qenë atëherë e pranuar si princip i të drejtës ndërkombëtare.
Situata e krijuar në Shqipëri me Konferencën për paqë të Londrës më 1913 është menjanuar me Luftën e Parë Botërore. Administrimi i vendit i caktuar nga fuqitë e mëdha ka përfunduar, vendet që caktuan këtë administrim bënin luftë me njëra tjetrën. Ata vendosën që pjesërisht ta ndajnë Shqipërinë dhe u përpoqën skajshmërisht që ta zbatojnë këtë vendim të tyre. Pushteti serb dhe malazez u shporr nga Kosova dhe deri në riokupimin nga Jugosllavia u zëvendësua nga një administratë civile lokale (shqiptare) nën regjimin ushtarak austro-hungarez dhe, kohë pas kohe, e udhëhequr nga luftëtarë shqiptarë. Shkurt, nga Shqipëria e vitit 1913 dhe sundimi serb e malazez i një pjese të saj, në vitin 1918 nuk mbeti gjë. Çka do të thotë se nuk varet gjë nga situata e mënjanuar, e cila ishte krijuar gjatë luftrave nga viti 1913, por nga situata e krijuar nga viti 1918 e këndej.
Jugosllavia dhe Shqipëria u krijuan shtete të reja prej vitit 1918 (lix). Shqipëria u pranua në Bashkësinë e Kombeve falë presionit të SHBA, në bazë të qëndrimit të Presidentit Wilson për vetëvendosjen e popujve. Ky princip i ri, siç është postuluar në ekspertizën për ishujt Alande, duhet respektuar posaçërisht në situata e ndryshimeve, kur çdo gjë është në rrjedhë dhe çdo gjë duhet të regullohet nga fillimi për të siguruar një paqë afatgjate. Veçanërisht duhet pasur parasysh gjatë krijimit të shteteve të reja. Por sipas këtij principi ështe dashur që të vendosen edhe kufinjtë shqiptaro-jugosllavë. Por kjo nuk ka ndodhur dhe, me vendosjen e këtyre kufinjve, është shkelur e drejta për vetëvendosje e kosovarëve përkundër protestave dhe kryengritjeve të tyre të armatosura. Këtu është dashur që e drejta për vetëvendosje të luajë një rol edhe më të madh se në rastin e lartpërmendur të ishujve Alande. Atje çështja qëndronte se ato angazhoheshin që të ndaheshin nga Finlanda, të cilës i takonin prej disa shekujve, pra angazhoheshin për ndërrimin e një situate të çimentuar historike. Kurse Kosova i takonte Shqipërisë dhe u shkëput më dhunë nga ajo në vitet 1912-13 pas një lufte të zhvilluar në kundërshtim me të drejtën për vetëvendosje. Shqipëria njëlloj si edhe okupuesit e saj gjatë viteve 1914/6 nuk kanë ekzistuar fare. Kosova është pretenduar si nga Shqipëria edhe Jugosllavia pas rikonsolidimit të tyre. Pra këtu nuk kishim të bëjmë më ndërrimin e kufinjve ekzistues, ndërrimin e një situate historike por me një rregullim krejtësisht të ri.

02-12-07, 13:48	#9
arton bala Anëtarësuar: 24-12-06 Postime: 1,017	Titulli: Pavaresia e Kosoves sipas te derjtes nderkombetare (nga Prof. Dr. Frank Münzel) II. Vlerësim 1. Të drejta historike Ky argument nuk ja vlen të diskutohet edhe sikur të pranohen shtrembërimet historike serbe. Nuk mund të arsyetohen të drejtat e sotme me ndodhitë e para 300 apo 600 vjetëve. Me argumente të tilla, gjithsesi më të bazuara, Gjermania mund të pretendonte Romën, Luxemburgun apo Pragën si rezidenca të shejta të perandorisë romake të popullit gjerman. Po të duam të argumentojmë historikisht për Kosovën, le të kthehemi 400 apo 500 vjet para Betejës së Kosovës kur, pa kurrfarë dyshimi, shqiptarët kanë banuar Ballkanin jugor, por serbët jo dhe pastaj të kërkojmë që këta të fundit të kthehen atje nga kanë ardhur, në Ukrainë apo kudo që të kenë jetuar më parë. 2. E drejta për vetëvendosje. E drejta e popujve për vetëvendosje luan për Kosovën një rol vendimtar. Ajo është futur në të drejtën ndërkombëtare pas Luftës së Dytë Botërore nga Presidenti i atëhershëm amerikan Wilson, dhe sot është fiksuar si princip i pakontestueshëm në të drejtën ndërkombëtare dhe në kartën e Kombeve të Bashkuara (KB) (Art. II). Ajo ekziston edhe në paketën e KB për të drejtat e njeriut të 16.12.1966 dhe në Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Cooperation të mbledhjes së përgjithshme të OKB-së të mbajtur më 24.10.1970. Sipas kësaj të fundit, çdo lloj dhune që u cënon popujve të drejtën për vetëvendosje është në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare. A mund të mbështeten kosovarët në këtë të drejtë, a janë ata "popull" sipas të regullave të së drejtës për vetëvendosje? Përpara, e drejta për vetëvendosje u është njohur vetëm "popujve" dhe jo "pjesëve" apo "grupeve etnike". Ngjashëm Stalini u ka lejuar vetëm "popujve të plotë" të drejtën për vetëvendosje (lv). Duke u nisur nga kjo, juristët jugosllavë deklaronin se me themelimin e Shqipërisë si shtet, shqiptarët e kanë shfrytëzuar të drejtën e vetëvendosjes për themelimin e shtetit dhe kështu shqiptarët e Jugosllavisë nuk kanë të drejtë për njësinë e tyre federale, republikën, në Jugosllavi. (lvi) Mirëpo ekspertiza e mirënjohur për ishujt Alande (lvii), e para e këtij lloji ku kjo e drejtë ka luajtur një rol, i ka lejuar një grupimi të një populli, suedezëve të këtyre ishujve, pa kurrëfarë arsyetimi tjetër, të drejtën për vetëvendosje. Mu për raste të grupeve të tilla e drejta për vetëvendosje luan një rol të rëndësishëm. Nëse kjo do të vlente vetëm për popujt "shtetërorë" ose për popuj me një ndërlidhje territoriale, atëherë lirisht mund që të hiqej dorë nga kjo e drejtë. Për këtë arsye, mendimi i shumicës sot është që e drejta për vetëvendosje t'u njihet të gjitha grupeve që veten e shohin si popull por edhe popujve që veten e shohin si pjesë e nje populli tjetër, psh. suedezët e ishujve Alande, armenët në Malin Karabah ose irlandezët në Irlandën Veriore (lviii). Kosovarët e shohin veten si shqiptarë dhe lëvizja kombëtare shqiptare për bashkim (unifikim) ka filluar në Kosovë me Lidhjen e Prizrenit (1878). Në Konferencën e Bujanit dhe deri pas Luftës së Dytë Botërore ata janë angazhuar për bashkimin me shtetin amë. Fati i tyre nën shtypjen serbe që nga viti 1912 u ka dhënë atyre një vetëdije grupore. Ata nuk dallohen vetëm subjektivisht me këtë vetëdije por edhe objektivisht me territore të ndara qartë dhe të banuara gati tërësisht prej tyre. Ata dallohen nga pakicat tjera kombëtare që jetojnë aty. Me dy milionë shqiptarë në vend dhe, më së paku, një milion jashtë tij ata kanë madhësinë e mjaftueshme për një grup. Pra ndaj atyre u takon një e drejtë e posaçme për vetëvendosje. 2.1 Krijimi dhe mbajtja e pushtetit serb në kundërshtim me të drejtën për vetëvendosje Jugosllavia derivon të drejtën e vet mbi Kosovën nga e drejta e Mbretërisë Serbe dhe Malazeze mbi këtë territor. Serbia dhe Mali i zi e kanë okupuar këtë territor gjatë luftës së Parë Ballkanike. Veprimet e tyre kriminale mbi popullatën civile kanë cënuar qysh atëherë parimet e juridiksionit ndërkombëtar të luftës. Ka qenë kundër të drejtës ndërkombëtare edhe për atë se është zhvilluar një luftë pa i shpallur luftë kundërshtarit të vërtetë, Shqipërisë së pavarur. Vënia e kufinjve më 1913 nuk ka shkelur principin e të drejtës për vetëvendosje të popujve, ngase ajo nuk ka qenë atëherë e pranuar si princip i të drejtës ndërkombëtare. Situata e krijuar në Shqipëri me Konferencën për paqë të Londrës më 1913 është menjanuar me Luftën e Parë Botërore. Administrimi i vendit i caktuar nga fuqitë e mëdha ka përfunduar, vendet që caktuan këtë administrim bënin luftë me njëra tjetrën. Ata vendosën që pjesërisht ta ndajnë Shqipërinë dhe u përpoqën skajshmërisht që ta zbatojnë këtë vendim të tyre. Pushteti serb dhe malazez u shporr nga Kosova dhe deri në riokupimin nga Jugosllavia u zëvendësua nga një administratë civile lokale (shqiptare) nën regjimin ushtarak austro-hungarez dhe, kohë pas kohe, e udhëhequr nga luftëtarë shqiptarë. Shkurt, nga Shqipëria e vitit 1913 dhe sundimi serb e malazez i një pjese të saj, në vitin 1918 nuk mbeti gjë. Çka do të thotë se nuk varet gjë nga situata e mënjanuar, e cila ishte krijuar gjatë luftrave nga viti 1913, por nga situata e krijuar nga viti 1918 e këndej. Jugosllavia dhe Shqipëria u krijuan shtete të reja prej vitit 1918 (lix). Shqipëria u pranua në Bashkësinë e Kombeve falë presionit të SHBA, në bazë të qëndrimit të Presidentit Wilson për vetëvendosjen e popujve. Ky princip i ri, siç është postuluar në ekspertizën për ishujt Alande, duhet respektuar posaçërisht në situata e ndryshimeve, kur çdo gjë është në rrjedhë dhe çdo gjë duhet të regullohet nga fillimi për të siguruar një paqë afatgjate. Veçanërisht duhet pasur parasysh gjatë krijimit të shteteve të reja. Por sipas këtij principi ështe dashur që të vendosen edhe kufinjtë shqiptaro-jugosllavë. Por kjo nuk ka ndodhur dhe, me vendosjen e këtyre kufinjve, është shkelur e drejta për vetëvendosje e kosovarëve përkundër protestave dhe kryengritjeve të tyre të armatosura. Këtu është dashur që e drejta për vetëvendosje të luajë një rol edhe më të madh se në rastin e lartpërmendur të ishujve Alande. Atje çështja qëndronte se ato angazhoheshin që të ndaheshin nga Finlanda, të cilës i takonin prej disa shekujve, pra angazhoheshin për ndërrimin e një situate të çimentuar historike. Kurse Kosova i takonte Shqipërisë dhe u shkëput më dhunë nga ajo në vitet 1912-13 pas një lufte të zhvilluar në kundërshtim me të drejtën për vetëvendosje. Shqipëria njëlloj si edhe okupuesit e saj gjatë viteve 1914/6 nuk kanë ekzistuar fare. Kosova është pretenduar si nga Shqipëria edhe Jugosllavia pas rikonsolidimit të tyre. Pra këtu nuk kishim të bëjmë më ndërrimin e kufinjve ekzistues, ndërrimin e një situate historike por me një rregullim krejtësisht të ri.