Shiko Postimin Tek
Vjetėr 12-12-11, 20:32   #5
petrol
 
Anėtarėsuar: 12-12-11
Postime: 74
petrol i dashurpetrol i dashurpetrol i dashur
Gabim Skėnder Luarasi personaliteti, veprimtaria dhe vepra letrare

Petro Luarasi. SKĖNDER LUARASI: PERSONALITETI, VEPRIMTARIA DHE VEPRA

IV VEPRIMTARIA

1. Mėsues, edukator e pedagog
Skėnder Luarasi zė vend tė nderuar nė plejadėn e shquar tė mėsuesve e pedagogėve shqiptarė pėr kontributin e tij tė gjithanshėm nė fushėn e arsimit dhe tė mendimit pedagogjik shqiptar. Ai filloi tė punojė si arsimtar qė nė vitin 1920 nė kurset dhe shkollėn e mbrėmjes qė organizonte “Kryqi i Kuq i Rinisė Amerikane” nė Elbasan. Nė periudhėn 1930-1936 la gjurmėt e tij tė pashlyeshme nė njė sėrė shkollash tė mesme dhe nė fakultete tė Universitetit tė Tiranės. Tė shumtė janė ata qė shprehin konsideratat pėr mėsuesin e edukatorin e tyre, shumė syresh u bėnė dhe vetė mėsues e pedagogė tė nderuar ndaj dhe shpesh e quanin Skėnder Luarasin “Mėsues tė mėsuesve”.
“Kėshtu mund ta quajnė shumė vetė Skėnderin, kėshtu mund ta quaj unė me plot gojėn sot”- deklaron Aleks Buda- “ qė jam tetėdhjetė e sa vjeē, kėshtu e quajta para disa vjetėsh kur e pashė pėr herė tė fundit pak minuta pasi kishte dhėnė shpirt... Dhe kam tė drejtė t'i vė vetes kėtė titull nderi krahas njė Qemal Stafe e ndonjė tjetri, qė duke e njohur atė nga bangat e shkollės kanė pohuar tė njėjtėn gjė” 42
42 T. Haxhimihali. Aleks Buda: Kujtime, Libėr i cituar, f.202.
Skėnder Luarasi kishte aftėsinė qė t’i bėnte nxėnėsit dhe studentėt qė ta dėgjonin me kėrshėri pasi ai “ishte mėsues i lindur dhe unė nuk mund tė flas pėr tė pa ndjenjėn e dashurisė e tė mirėnjohjes qė ruan gjithnjė nxėnėsi pėr mėsuesin e tij...” 43
43 Po aty.
Talentin si mėsues dhe edukator ai e ndėrlidhte me tematikėn e gjerė e tė pasur, me pėrshkrime romantike e realiste mbi historinė, kulturėn, letėrsinė shqiptare e tė huaj, me tė shkuarėn, tė tashmen e tė ardhmen. Aleks Buda i larguar nė moshė tė vogėl nga Shqipėria, kujton qė nuk dinte asgjė nga jeta e popullit shqiptar dhe kėtė filloi ta njohė “nėpėrmjet fjalės magjepsėse tė Skėnderit. Pėr sa kohė ndodheshe nė fushėn e gravitetit tė ligjėratės sė tij e ndjeje veten tė elektrizuar…. Para meje, njė djali tė ri, po zbulohej vazhdimisht e mė tepėr , me njė qartėsi tė habitshme, njė botė e tėrė, e madhe, e panjohur, falė detajeve realiste qė tregonte ai pėr Shqipėrinė e viteve '20 -'30.” 44
44 Po aty.
Krahas kėrkesės sė pėrthithjes sė lėndės nga nxėnėsit e studentėt, ai nxiste tek ata debatin dhe shprehjen e talentit individual letrar, oratorik e plastik. Nė tė njėjtėn kohė ai kryente edukimin atdhetar e kulturor pėrmes lėndės e aktiviteteve qė zhvillonte. Kjo metodė e punės sė tij kultivoi admirimin e nxėnėsve pėr mėsuesin, edukatorin dhe lėndėn qė zhvillonte .
Nxėnės tė tij Mehmet Gjevori e Kristofor S. Xhani kujtojnė mbresat e tyre nga mėsuesi i tyre i shqipes, si e zhvillonte mėsimin. 45
45 M. Gjevori. Shkolla Teknike e Tiranės: Monografi shkollore, Prishtinė, 2003, f.134.
Mehmet Gjevori nxėnės nė Shkollėn Teknitė tėTiranės (1930) kujton: “Skėnder Luarasi ishte njė personalitet i shquar i arsimit. Ai ishte intelektual me autoritet dhe me zgjuarėsi tė jashtėzakonshme, figura mė simbolike e kulturės shqiptare, edukator i pėrsosur dhe pedagog i talentuar e me njohuri tė gjera, posaēėrisht nė fushėn e letėrsisė shqiptare, por dashamir i madh edhe i letėrsisė botėrore. Kur recitonte nė klasė ndonjė vjershė pėrkthyer bukur nga F.S.Noli, nė klasė mbretėronte qetėsi e plotė, duke dėgjuar zėrin e lartė e tė thekshėm tė prof. Skėnder Luarasit…46
46Shkolla Tregtare e Vlorės ēerdhe e lėvizjes patriotike e revolucionare: Maket, Vlorė, 1974, f.31.
Nxėnėsi Kristofor S. Xhani kujton qė nė vitin 1931, nė tė njėjtėn kohė me Naum Strallėn, erdhi nė shkollėn Tregtare tė Vlorės si mėsues letėrsie Skėnder Luarasi “pedagog me ndjenja patriotike dhe pikėpamje demokratike. Nė kėtė kohė u gjallėrua mė shumė edukimi patriotik dhe demokratik i nxėnėsve nėpėrmjet procesit mėsimor dhe lėvizjes kulturale artistike. Nė mėsimin e letėrsisė njė vend tė rėndėsishėm filluan tė zenė veprat qė revokonin tė kaluarėn historike tė popullit tonė, luftėn pėr liri e pavarėsi, ose vepra tė letėrsisė pėrparimtare botėrore, me frymė demokratike e pėrparimtare”

Skėnder Luarasi prej librave qė lexonin nė klasė, si :‘’Tė mjerėt’’, ‘’Jul Qezari’’ e tė tjera drama tė Shekspirit, zgjidhte pjesė tė bukura dhe sė bashku me nxėnėsit i analizonin dhe i mėsonin pėrmendėsh. “Pashė se leximi kolektiv i dramave nė klasė jepte rezultate tė dobishme pėr tė folur sa mė mirė e mė kthjellėt. Kėtė metodė pune e vazhdova, sipas nevojės e mundėsive, nė gjithė klasat e ulta tė gjimnazeve ku u transferova.” 47
47 S. Luarasi. Ē'kam parė e ē'kam dėgjuar, vol.3, f. 45. (Fondi i familjes S.Luarasi)
Ai shquhej pėr metodėn pedagogjike qė e tregonte nė zhvillimin krijues tė programit mėsimor, pėr frymėn e diskutimit tė hapur e polemizues brenda e jashtė klasės, nė shoqatat studentore apo nė eskursionet qė organizonte nė vende historike. Nė kėtė mėnyrė ndihmonte studentin tė krijonte bindje tė shėndosha dhe mendim tė pavarur. Ai i afronte nxėnėsit e tij qė tė ishin tė lirshėm nė biseda, nuk u mbante distancė, i nxiste qė tė ishin atdhetarė aktivė, tė sinqertė, tė ndershėm, punėtorė, tė emancipuar dhe kėrkues pėr demokraci e progres shoqėror.
Nė kohėn kur sundonte frika e varfėria, shtypja e lirive demokratike e injoranca, kanuni, dasitė krahinore e fetare, Skėnder Luarasi me fjalėt e shembullin e tij, i mėsoi nxėnėsit ta donin atdheun ndryshe nga sa i mėsonin shumė tė tjerė. Ai u hapi nxėnėsve dyert e thesareve tė letėrsisė botėrore me Shilerin, Shekspirin, Gėten, Bajronin, Uitmanin dhe kolosėt e mėdhenj tė pendės tė cilėt i recitonte me njė stil e frymėzim tė veēantė.
Nxėnėsi Iliaz Gogaj e vlerėson kėtė metodė nga aspekti i edukimit patriotik, ndėrsa Zef Ashta nga aspekti kulturor.48
48 I. Gogaj. Skėnder Luarasi - shėmbėlltyrė e pėrkryer e mėsuesit atdhetar e demokrat, Mėsuesi, 2 maj 1992, f.4.
Nxėnėsi I. Gogaj mendon se “duke paraqitur fakte nga jeta e bėmat e njerėzve tė shquar, ai realizonte synime tė caktuara nė edukimin moral, sidomos atdhetar tė nxėnėsve” 49
49 Z. Ashta. Nė kujtim tė mėsuesit tim tė letėrsisė, Skėnder Luarasi, Demokracia,16.1.2000, f. 4.
Nxėnėsi Zef Ashta kujton: “Kjo formė mėsimdhėnie e letėrsisė e bėnte orėn e mėsimit mjaft tė gjallė, tėrheqėse dhe interesante. Shpjegimet e tij pėr kėta kollosė tė letėrsisė ishin tė tilla qė tė nxisnin dashurinė pėr letėrsinė. “
Pjesė e metodės sė tij edukative qenė pėrzgjedhja e temave tė hartimeve tė cilat mė pas i diskutonte nė klasė, u tregonte rregullat e drejtshkrimit, mėnyrėn si duhej tė trajtohej tema nė formė e brendi, etj. Nxėnėsi i gjimnazit tė Shkodrės Vasil Llazari, nė njė pėrvjetor, ia pėrmend disa nga meritat si mėsues edukator dhe militant i idealeve tė mėdha patriotike: ”Ju e nxitėt, udhėzuet, ndihmuet dhe ma vonė i dhatė mundėsi ta lexonte nė klasė hartimin e njoftun: ’’E vjetra shėmbet…’’ tė paharrueshmin, nxėnėsin tuaj Qemalit dhe shokėve tė tij...Ju kur i bėtė kėto nuk muart parasysh as persekutimet, pozitėn, vuajtjet dhe konseguencat e tjera qė mund tė vijshin..” 50
50 D.Kaloēi. V.Llazari : Si e dėgjuam Skėnder Luarasin kur fliste nga Radio-Madridi : Letra e panjohur e Vasil Llazarit nga qytet i Shkodrės i cili ia dėrgon atė Profesor Luarasit , Gazeta shqiptare, 11 prill, 2003, f. 12 - 13.
Skėnder Luarasi, mėsues e edukator, i bindur nė idealet dhe drejtėsinė e ēėshtjeve qė mbronte, nuk u ndal vetėm tek leksionet me fjalė dhe nxitje, por dha shembullin personal si “propagandist i flaktė i ideve njerėzore, patriotike, antifashiste... adhurues i sė mirės, sė bukurės dhe sė resė pėrparimtare... i pari flamurtar dhe luftėtar aktiv i kėtyre idealeve tė mėdha tė njerėzimit, tue shkue me luftue nė Spanjėn heroike, aty ku mbroheshin vlerat e mėdha tė njerzimit, ku mbrohej nderi e pėrparimi, ku mbrohej edhe jeta e pamvarėsia e Atdheut” 51
51 Po aty.
Rolin si mėsues edukator ai e vazhdoi edhe nė periudhėn e pasēlirimit duke kultivuar tek nxėnėsit marrėdhėniet njerėzore, nxitjen e talenteve dhe dashurinė pėr letėrsinė.
“Kishte cilėsitė e njė njeriu tė mirė, qė e shkurtonte largėsinė pedagog-student, me shikimin , sjelljen dhe fjalėn e ėmbėl e nxitėse, nė auditor dhe jashtė tij.Ndjenim se me tė na lidhte diēka e brendėshme, e pakuptueshme” 52
52M. Gecaj. Filologė qė nuk harrohen, Tiranė, Erik, 2002, f.69.
Perlat Xhiku nxėnės nė Institutin Ekonomik ( 1947) kujton qė pėrkundėr ambjentit tė zymtė, tė akullt qė i frenonte dėshirat e tij pėr letėrsi, dallonte mėsuesin e letėrsisė Skėnder Luarasi, tek i cili qė nė fillim i '‘ngjiti’’ frymėzimi letrar qė nuk i gjente mbėshtetje nė atė shkollė. I bėri pėrshtypje metodika e mėsimdhėnies sė tij, kultura e gjerė, oratoria dhe sinqeriteti nė trajtimin e temave. “Ai i diskutonte ‘’pa dorashka’’ ēėshtjet e figurat letrare, opinionet e ngjarjet, nxiste debatin, krahasonte hartimet e mira dhe tė kėqijat...Me zellin dhe mjeshtrinė e shprehjes, ai i bėri nxėnėsit e tij, jo vetėm ta dashuronin letėrsinė por edhe tė merreshin me tė, kush mė shum e kush mė pak. 53
53 Po aty.
Shkrimtarė, poetė, kritikė letrarė si: Petro Marko, Arshi Pipa, Andrea Varfi, Fatos Arapi, Adriatik Kallulli, Meri Lalaj, Adelina Mamaqi e shumė tė tjerė, kanė shprehur nderimin e tyre pėr mėsuesin e letėrsisė Skėnder Luarasi qė i nxiti e u nxorri nė pah talentin letrar.
Nga natyra Skėnder Luarasi zotėronte njė zė mbresėlėnės . Aleks Buda nė takimin e parė me Skėnder Luarasin njėzetvjeēar, vuri re temperamentin e tij tepėr energjik, vėshtrimin e mprehtė e tė rreptė, gojėtarinė e zjarrtė, zėrin e tij melodik plot kumbim, qė tė kujtonte zėrin e Aleksandėr Moisiut. Edhe miku i tyre i pėrbashkėt austriak, Hans Pisk, pati thėnė: ''Pasi kam dėgjuar zėrin e Skėnder Luarasit e kuptoj pėrse ju thoni se Aleksandėr Moisiu ėshtė shqiptar. Nė zėrin e secilit ka njė diēka tipike unikale qė i bashkon.'' 54
54 A.Buda. Libėr i cituar, f.176.
Me kėtė dhunti tė natyrshme ai magjepste nxėnėsit duke recituar vargje e pjesė dramatike
“Ai ishte njė folės shumė i mirė, me prirje tė fortė aktori dhe me dashuri tė veēantė pėr dramaturgjinė gjė qė duket qartas nga pėrkthimet e tij…Gjatė vjetit akademik 1935-36 ai u pėrqėndrua tek komentimi i ''Vilhelm Telit'', pėrkthyer nga ai vetė. Ishte karizmatik prej natyre dhe tėrhiqte nxėnėsit me tė cilėt kishte bisedime tė shpeshta.”
55 A.Pipa. Letėr dėrguar Skėnder Luarasit, Drita, 16 janar 2002, f.12.55
Skėnder Luarasi “nė orėn e mėsimit organizonte ''njė teatėr nė miniaturė'', ku nxėnėsit, luanin pjesė nga tragjeditė e Shekspirit apo komeditė Molierit.”. 56
56Z.Ashta. Nė kujtim tė mėsuesit tim tė letėrsisė, Artikull i cituar.
petrol Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė