[panta_rhei]

Në gusht të vitit 1973, një aksion i dështuar për të plaqkitur bankën “Kreditbank” në Stokholm të Suedisë, përfundoi në marrjen peng të katër nëpunësve nga grabitësit e armatosur.
Pas gjashtë ditë tratativash e negociatash të policisë suedeze me pengmarrësit, kriza u zgjidh me happy-end dhe pengjet u liruan të padëmtuar.

Të padëmtuar mund të thuhet nëse përjashtojmë sjelljen e tyre të çuditshme në ditët, javët dhe muajt pas këtij incidenti. Sepse viktimat e këtij akti "normal" terrorist, derisa mbaheshin të burgosur në një bodrum të bankës, u lidhën shpirtërisht me kriminelët që i mbanin peng, deri në atë shkallë sa filluan të tregonin mirëkuptim për arsyet e këtij akti, e më pas, të përpiqeshin të siguronin ndihmë financiare për të paguar avokatë për mbrojtjen ligjore të ish-xhelatëve të tyre... bile edhe të dilnin në gjyq për të dëshmuar në favor të kriminelëve.
Psikologët që e studiuan këtë reagim në dukje absurd, e quajtën “sindroma e Stokholmit”.
Menjëherë u vu re se kjo sindromë paraqitej rëndom në situata pengmarrjeje, por edhe në situata të tjera ku njëra palë mund të ushtronte lirisht dhunë ekstreme ndaj palës tjetër: në burgje, kampe përqendrimi, në marrëdhëniet midis shfrytëzuesve dhe prostitutave, ose edhe në familje ku burri keqtrajtonte gruan ose fëmijët.
Sipas disa autorëve, sindroma e Stokholmit ka të ngjarë të shfaqet në rrethanat kur:

• Një person kërcënohet se do ta vrasë një person tjetër, dhe duket se është në gjendje që ta bëjë këtë.
• Personi i kërcënuar (viktima) nuk mund të largohet nga kjo situatë, prandaj e percepton se jetën e vet e ka në duart e abuzuesit (dhunuesit).
• Personi i kërcënuar (viktima) është i izoluar nga mjedisi rrethues, në kuptimin që i vetmi realitet dhe e vetmja perspektivë që ka e që sheh, përveç të vetes, është ajo e personit kërcënues (dhunuesit).
• Personi kërcënues (dhunuesi), herë pas here, tregon njëfarë dhemshurie ndaj viktimës.

Sipas disa autorëve, mjaftojnë tre-katër ditë qëndrimi në këtë lloj situate, që viktima të fillojë të ndiejë simpati ose mirëkuptim për xhelatin.
Kjo është shpjeguar me adoptimin nga ana e viktimës e një strategjie pothuajse instinktive për të mbijetuar, duke ia bërë qejfin personit që i ka jetën në dorë dhe duke u identifikuar me këndvështrimin e tij ndaj botës. Gjithashtu, në viktima, frika fillestare nga xhelati shndërrohet gradualisht në mirënjohje që ky po ua “falë” jetën (pra "që po ua shpëton" jetën).

***

Kaq, për rastin! "Sindromën e Stokholmit"!


Duke pasur parasysh, përshembull, izolimin e hekurt dhe krimin 50 vjeqar të Shqipërisë nga xhelatët e enver hoxhës... patjetër të kujtohen duartrokitjet dhe adhurimi i flaktë i masës popullore ndaj xhelatëve të vet... deri në ditët e sotme.

Duke parë, edhe sot, adhurimin dhe vuajtjet e disa shqiptarëve për turqinë, perandorinë osmane e për palestinën... të kthehen në kujtesë 500 vitet e vuajtjes nën thundrën otomane, si dhe pasojat.

Duke, pasur parasysh faktin se në Kosovë, sidomos para luftës... një kategori personash shumë të respektuar nga populli - ish të burgosur politik të viteve 70-ta e 80-ta, të njohur si patriotë... më vonë kishte dalë se shumica prej tyre ishin shndërruar në spiunë e bashkëpunëtorë të okupuesit, duke dëmtuar seriozisht rrethin dhe bashkëpuntorët (shokët)...

...këto e shumë të tjera, m'u kujtua pra "Sindroma e Stokholmit", dhe desha të pyes:

Po ne shqiptarët, A jemi a qysh jemi?!