Shiko Postimin Tek
Vjetėr 08-06-07, 12:30   #7
Era1
Moderatore
 
Anėtarėsuar: 09-06-06
Vendndodhja: Tirane
Postime: 363
Era1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėmEra1 i pazėvėndėsueshėm
Gabim

Shkencė dhe inxhinieri


Ende mė mbresėlėnėse se punėt e tij artistike qenė studimet e tij nė fushėn shkencore e inxhinierie, regjistruar nė librin e tij tė shėnimeve qė zėnė pothuajse 8.000 faqe shėnimesh e skicash qė ndėrthurin (kombinojnė) artet dhe shkencėn.

Leonardo ishte majtosh dhe pėrdori shkrimin pasqyror (ose shkruante nga e djathta nė tė majtė) gjatė gjithė jetės sė tij.

Afria e tij me shkencat ishte e llojit vėzhgues: ai kėrkonte tė kuptonte dukuritė duke i pėrshkruar e rifiguruar gjer nė hollėsitė mė tė imta e nuk theksonte eksperimentet apo shtjellimet (shpjegimet) teorike. Sipas Leonardos, << shkenca ėshtė bija e pėrvojės >>. Ai qe i pari qė pėrdori atė qė ne sot quajmė "Mėnyrė shkencore", jo pėr mė tepėr mbi afrinė e tij praktike nė kėrkimin shkencor (eksperimentimi dhe analiza e dukurive natyrore) sepse edhe shumė dijetarė tė tjerė para Leonardos (p.sh. Taleti nga Mileti, Aristoteli, Roger Bacon dhe Arkimedi) tashmė vepronin nė kėtė mėnyrė, por pėr afrinė e tij matematikore tė asaj qė Leonardo pėrkufizonte << arsye tė pafundme tė natyrės qė nuk qenė kurrė nė pėrvojė >> (me njė fjalė: qė s“kanė ndodhur kurrė). Pra, besohet tė jetė e drejtė qė Leonardos t“i njihet merita t“i ketė dhėnė jetė mėnyrės shkencore . Gjatė jetės sė tij ,projektoi (parahodhi) njė enciklopedi tė madhe, qė bazohej mbi skicat e hollėsishme tė ēdo gjėje. Megjithėkėtė, pasi qė atij i mungonte njė edukatė formale e latinishtes dhe matematikės, Leonardoja dijetar (shkencėtar) nuk u njoh (u injorua) nga studiuesit e tij bashkėkohorė.

Ai ishte gjithmonė i magjepsur nga fluturimi. Bėri studime tė hollėsishme mbi fluturimin e zogjve e projektoi makina tė ndryshme fluturuese,pėrfshirė njė helikopter qė vihej nė lėvizje nga katėr njerėz (qė nuk do tė mund tė kishte fluturuar sepse do tė ishte rrotulluar rreth vetvetes) dhe njė deltaplan por qė ky do tė kishte mundur tė fluturonte.
Mori pjesė nė shumė autopsi duke bėrė njė numėr tė skicimeve anatomike tejet tė hollėsishme, duke projektuar njė studim tė plotė tė anatomisė njerėzore e krahasore.

Leonardo shfrytėzoi nė veēanti kėto dituri anatomike (mbase mė tė thellat e kohės sė tij) qoftė nė fushėn artistike ashtu edhe nė mekaniken: ėshtė i tiji projekti i parė i dokumentuar mbi njė robot humanoid (si-njeri) rreth viteve 1495. Shėnime tė rizbuluara nė vitet 1950 nė kodikun atlantik dhe nė libėrtha shėnimesh xhepi qė datojnė rreth 1495 - 1497 tregojnė skicime tė hollėsishme mbi njė kalorės mekanik , qė ishte me sa duket nė gjendje tė ngrihej nė kėmbė, lėvizte krahėt, kokėn dhe nofullat, duke nxjerrė tinguj nga goja (falė njė mekanizmi tė pėrparuar goditės tė vendosur nė lartėsinė e gjoksit). Kalorėsi robot i Leonardos ishte parashikuar ndoshta pėr t“i dhėnė shpirt njė prej festave Sforceske (Sforca, Dukė i Milanos) tė Milanos, sidoqoftė nuk ėshtė bėrė e ditur tė jetė realizuar sadopak.
Nė vitin 1502 Leonardo da Vinēi bėri njė skicim tė njė ure me njė shtrirje prej 240 metrash, si pjesė e njė projekti tė inxhinierisė qytetare (civile) pėr Sulltanin osman Beyazid II.

Ishte parashikuar qė ura do tė ishte vendosur mbi njė prej hyrjeve tė derdhjes sė Bosforit e njohur si Briri i Artė por nuk u ndėrtua kurrė. Vizioni i da Vinēit u ringjall megjithėkėtė nė vitin 2001 kur njė urė mė e vogėl, bazuar mbi skicimet e tij, u ndėrtua nė Norvegji.

Por,midis projekteve tė realizuara,ėshtė porti-kanal i Cesenatico (Ēesenės),vendi i njohur turistik sot nė krahinėn e Forli-Cesena, rreth 35 km nga qendra e Forlit.

Shėnimet e tij pėrmbajnė njė numėr tė madh shpikjesh nė fushėn ushtarake: mitraloz dhe "tanke" tė lėvizura nga njerėz apo kuaj, bomba copėtuese, etj., edhe pse kishte bindjen se lufta ėshtė veprimtaria mė e keqe njerėzore.

Shpikje tė tjera pėrfshijnė nėndetėset, parashutėn, biēikletėn, njė aparat me rrota tė dhėmbėzuara qė ėshtė menduar si njehsuesi i parė mekanik,njė automobil (vetėlėvizės) shtyrė nga njė mekanizėm zemberek (sustė) dhe njė tezgjahu automatik realizuar sė fundi nga muzeu kombėtar i shkencės dhe i teknikės qė prodhon 2 cm pėlhurė nė minutė.
Nė vitet qė kaluan ai projektoi nė Vatikan njė pėrdorim industrial tė energjisė diellore, nėpėrmjet pėrdorimit pasqyrash tė lugėta (konkave) pėr ngrohjen e ujit.

Nė astronomi, Leonardo besonte se dielli dhe hėna silleshin rreth tokės dhe se hėna pasqyronte dritėn diellore sepse ishte e mbuluar me ujė.

Leonardo nuk botoi as i shpėrndau pėrmbajtjet e shėnimeve tė tija. Ata mbetėn tė fshehura deri nė shekullin XIX dhe nuk patėn asnjė vlerė tė drejtpėrdrejtė pėr zhvillimin e shkencės dhe teknologjisė deri nė kohėt tona. Mbi kėto baza shkrimtari L. Sprague de Camp, nė librin e tij "Inxhinierėt e lashtėsisė", e mendon Leonardon jo tė parin e inxhinierėve modernė sesa "tė fundit tė atyre tė lashtėsisė",duke saktėsuar se pas kohės sė Leonardos filloi praktika e pėrhapjes dhe botimit tė zbulimeve shkencore.

Nė vitin 1994, njė prej librave tė shėnimeve tė Leonardos,i ashtuquajturi "Codice Hammer" (ex Leicester), u ble nga industrialisti amerikan Bill Gates pėr 25 milionė dollarė. Por shumė nga skicimet e da Vincit janė sot pronė e familjes mbretėrore britanike.

Marre nga Wikipedia
Era1 Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė