Shiko Postimin Tek
Vjetėr 19-04-11, 05:41   #9
lirik
 
Anėtarėsuar: 09-02-07
Postime: 13,508
lirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėmlirik i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Origjina e mohuar pellazge

LIDHJET E SHQIPTARĖVE ME PELLAZGĖT

Studiuesi i parė i kohės sonė, qė i pėrcaktoi shqiptarėt e sotėm si pasardhės tė pellazgėve, ishte Johan Fon Han, i cili i vazhdoi kėrkimet e veta historike e gjuhėsore gjatė 40 vjetėve qė shėrbeu si konsull i Austrisė nė Janinė. Poeti dhe studiuesi arbėresh nė Itali, Jeronim De Rada, mbrojti tė njėjtėn tezė, duke provuar se toponimet pellazge mund tė shpjegohen vetėm nėpėrmjet gjuhės shqipe. Mė 1879, njė vit pasi Kongresi i Berlinit mohoi legjitimitetin e Shqipėrisė, Pashko Vasa e mbėshteti kėtė argument, duke botuar nė Paris dhe nė Berlin, nė gjuhėn frėnge e shqipe, veprėn e tij tė njohur E vėrteta pėr Shqipėrinė dhe Shqiptarėt. Ai vuri nė dukje se, kur njerėzit janė tė detyruar tė shpėrngulen, ata i emėrtojnė vendet e reja sipas atyre tė vjetrave, tė cilat u duhej t'i braktisnin. Kėshtu, emri i lashtė i Maqedonisė ishte Emathia (shqip: e madhja) dhe pellazgėt, tė detyruar tė shpėrngulen nė drejtim tė trevave tė sotme shqiptare, e emėrtuan krahinėn malore Matia ose Mat. Virgjili pohon se heronjtė e mundur tė Trojės bėnė tė njėjtėn gjė kur u shpėrngulėn nė Butrint; po kėshtu edhe arbėreshėt kur mbėrritėn nė Italinė e Jugut.

Studiuesi J.Thomopullos radhiti njė numėr emėrtimesh tė tilla dhe, veē kėsaj, tregoi se si fjalėt etruske kishin tė njėjtėn rrėnjė me pėrgjegjėset e tyre nė shqip. Njė tjetėr studiues modern, Spiro Konda, vuri nė dukje shembuj nga Odiseja e Homerit, ku emrat e maleve janė kompozita tė pėrbėra nga njė emėr shqiptar me prejardhje nga banorėt vendas pellazgė dhe nga pėrgjegjėsi i tij nė gjuhėn e banorėve grekė, qė erdhėn nė vend tė tyre. Kėshtu, mund tė pėrmendim kompozitėn Gyropetra, tė pėrbėrė nga fjala shqipe gur dhe ajo greke petra, e cila do tė thotė gjithashtu "gur'. Po kėshtu, ndeshet edhe fjala Megallopetras Gyres, njė kombinim i "gur i madh" nė greqisht dhe "gur" nė shqip. Veē kėsaj, ka shumė variante tė fjalės shqipe mal dhe pėrgjegjėses sė saj greke oros, si p.sh., Maleiaon oros. Duke vėnė nė dukje pėrhapjen e gjerė tė gjuhės dhe tė popullit pellazg, ai vėrejti njė kompozitė tė ngjashme edhe nė emėrtimin e malit Maliegy, afėr Budapestit, ku mal ėshtė nė gjuhėn shqipe dhe egy ėshtė pėrgjegjėsi i tij nė hungarisht. Njė tjetėr studiues, Xhaxhiu, ka vėnė nė dukje, gjithashtu, variantet e shumta tė fjalės shqipe pyll, tė gjetura nė ishullin pellazg tė Lesbos dhe nė Epir. Ai ėshtė shprehur si mė poshtė: "Fakti qė pellazgėt, tė sulmuar nga farefisi i tyre grek, u detyruan tė tėrhiqeshin nga ultėsirat pėr nė pyje dhe nė male, shpjegon pėrdorimin e gjerė tė emrave tė vendeve, qė kanė rrėnjėt shqipe pyll, mal dhe gur."

Studiuesit vėnė nė dukje se gjuhėt e vdekura zakonisht lėnė gjurmė nėpėrmjet emėrtimeve tė lumenjve, tė maleve dhe tė dukurive tė tjera tė qėndrueshme tė natyrės, ashtu siē ka ndodhur me emėrtimet e indianėve tė Amerikės. Njė emėrtim i tillė ėshtė Larisa, fjala pellazge pėr "kala", qė pėrdorej gjerėsisht nė botėn e lashtė pėr tė shėnuar njė qytet tė fortifikuar. Kjo fjalė, qė ndeshet ende nėpėr harta, vėrteton pėrhapjen e gjerė tė popullsisė pellazge. Atlasi i Botės Klasike i Sheperdit paraqet njėmbėdhjetė qytete apo vendbanime me emrin "Larisa". Njė Larisė e tillė ndodhet nė Asiri, nė bregun e lumit Tiger, dhe shumė tė tjera nė Azinė e Vogėl. Njėra prej tyre, qė ndodhet afėr Trojės, pėrmendet nga Homeri si shtėpia e "pellazgėve tė ashpėr nga fushat e pasura, pjellore tė Larisės". Qytetet e Ballkanit, qė mbanin njė emėr tė tillė, ishin: njėri nė lumin Peneus, nė viset e Argosit pellazg, nė Thesalinė Qėndrore; njė Larisa Kremaste, nė pjesėn jugore tė Akeia-Ftiotis, dhe njė tjetėr, qė sot quhet Tekos, pranė lumit Larisos, i cili derdhet nė Detin Jon, poshtė kepit veriperėndimor tė Gjirit tė Korintit, nė Elia tė Akeas. Kjo mund tė na ndihmojė tė vlerėsojmė pohimin e rėndėsishėm tė albanologut Otto Blau, se mbishkrimet e lashta mbi pllakat e gurit, tė zbuluara nė Kretė e Lemnos mė 1897-99 dhe pėr njė kohė tė gjatė tė padeshifrueshme, mund tė deshifrohen nėpėrmjet gjuhės shqipe.
Veē kėtyre qė thamė mė lart, del edhe problemi i gjuhės sė mistershme tė etruskėve tė lashtė nė Italinė Qėndrore. Pėr njė kohė tė gjatė mendohej se ajo nuk ka patur asnjė lidhje me gjuhė tė tjera tė njohura. Megjithatė, vitet e fundit, njė studiues italian, Filipo Koareli, nė shkrimet e tij rreth Qyteteve Etruske tė Italisė, deklaroi se gjuha misterioze e etruskėve ishte ngushtėsisht "e lidhur me gjuhėn parahelene tė Lemnosit". Lemnosi ėshtė njė ishull pellazg nė perėndim tė Trojės pellazge. Studiuesja bashkėkohėse me origjinė shqiptare, Nermin Vlora Falaski, ėshtė autore e njė studimi tė dytė rreth qytetėrimit evro-mesdhetar, tė titulluar Gjuha Etruske, njė gjuhė e gjallė. Duke shfrytėzuar veprat e studiuesve tė tjerė, qė nga lashtėsia deri nė ditėt e sotme, dhe duke analizuar epigrafet e shumta etruske, ajo arriti nė pėrfundimin se etruskėt ishin pasardhės tė drejtpėrdrejtė tė pellazgėve, qė populluan pjesėn mė tė madhe tė trevave mesdhetare. Teksti prej 176 faqesh, nė italisht dhe anglisht, ėshtė ilustruar me 49 fotografi me ngjyra dhe 53 riprodhime origjinale tė mbishkrimeve etruske. Gjithashtu, jepet edhe njė transkriptim me shkronja latine i ēdo fjale etruske, pėrgjegjėset e saj nė italisht, anglisht e shqip, si edhe njė pasqyrė e alfabeteve pėrkatėse. Teza e saj mjaft bindėse pretendon se kėto mbishkrime etruske mund tė interpretohen vetėm nėpėrmjet idiomės pellazgo-ilire, tė ruajtur nė gjuhėn shqipe. Studiuesit shqiptarė mund tė mos jenė shumė objektivė, por fakti ėshtė se, pas studimit tė epitafeve mbi varret, kolonat dhe qeramikėn etruske, tė gjetura nė Peruxhia e gjetkė nė Toskanė, ata mund ta krahasonin kėtė gjuhė vetėm me dialektin toskė tė shqipes. Edhe vetė emėrtimi italian pėr kėtė trevė etruske ėshtė Toskana, vendi i Toskėve, emėr ky identik me atė tė shqiptarėve tė jugut. Megjithatė, kjo ēėshtje u takon specialistėve. Sidoqoftė, mund tė thuhet se, padyshim, kėtu nuk bėhet fjalė pėr njė koincidencė tė rastit. Hulumtimi i fjalorit karakteristik tė kėtij populli parahelen bėri qė studiuesi francez Luis Benlov tė arrinte tė njėjtin pėrfundim nė librin e tij La Grčce avant les Grecs (Greqia para grekėve), tė botuar nė Paris mė 1877. Ai vėrejti se "shumė emra vendesh, malesh, lumenjsh e figurash legjendare, tė cilat nuk mund tė shpjegohen nga etimologjia e fjalėve greke, mund tė shpjegohen fare mirė nėpėrmjet njė gjuhe jogreke. Deri mė sot vetėm njė gjuhė ėshtė e aftė tė hedhė dritė mbi kėto emra: kjo ėshtė gjuha shqipe. Prandaj autori i kėtij punimi ėshtė i detyruar tė mbėshtesė tezėn se shqiptarėt e sotėm janė pasardhės tė popullsisė, e cila jetonte para ardhjes sė grekėve nė trevat pėrgjatė Adriatikut e deri nė Halis" (x,xi). Halis ishte njė lumė nė lindje tė Azisė sė Vogėl.
lirik Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė