[Zero Cool]

Helena Kadare: Tradhtia e Ismailit dhe ndërhyrja e Sabri Godos për pajtim



Një histori e jashtëzakonshme dashurie, e cila jetoi më shumë për hir të saj. Studentja e letërsisë e deshi pa kushte shkrimtarin e ri, të shkolluar në Moskë. Pavarësisht listës së të dashurave leshverdha, qëndrimit të ftohtë ndaj prindërve saj, dhe tej gjithë traditave, tradhtive të mëvonshme dhe andrallave që do t’i hapte gjenia e tij.





Helena, e vetme kundër botës, për dashurinë


Përmes kujtimeve të saj ajo konfirmoi bindjen e të gjithëve, se ata nuk ishin një çift i zakonshëm… Jo vetëm se ai është një shkrimtar i madh… Edhe detajet më të imëta e bëjnë një histori të pa të dytë. E vështirë ta mendosh se mund të hapet goja e të zërë gjumi teksa e lexon, siç mund të ndodhë rëndom duke shfletuar libra me kujtime, plot elozhe për veten, për bashkëshortin, pwr familjen e ngritur dhe intelektuale, njerëzit e afërt… Jo! Libri i Helena Kadaresë, “Kohë e pamjaftueshme”, i sapo dalë në libraritë e Tiranës nga shtëpia botuese “Onufri”, nuk ka asgjë të përbashkët me librat e rëndomtë me kujtime. Nuk mund të jetë i tillë, sepse historia e çiftit Kadare, e gjirokastritit të ri, të sapo kthyer nga Moska, qw do tw bwhej shkrimtari mw i madh shqiptar, dhe studentes së letërsisë me origjinë nga Fieri është nga ato që të mbajnë peng. Ndonëse, duhet thënë një libër që i kalon 700 faqet është gati i “frikshëm”… Ishin fillimvitet ’60 dhe skema e lidhjeve të asaj kohe ishte: një njohje, fejesë dhe më tej martesa, pa dyshim… Ashtu si edhe dëshironin prindërit e Helenes, të cilët
qysh se ishte maturante e fejuan me një inxhinier, të cilin ajo nuk e donte. E si mund ta donte, kur kishte mësuar përmendësh letrën që shkrimtari i ri Ismail Kadare i kishte dërguar nga Moska? Ajo dashuri platonike do të mjaftonte që ajo t’i jepte fund fejesës, pavarësisht kërcënimeve. Çka do vijonte më pas, nuk do të ishte fare e thjeshtë. Sepse Ismaili, apo Is siç i thotë ajo, nuk ishte një njeri i thjeshtë. Përveçse i dukej gati indiferent, arrogant, vitet e studimeve të tij në Moskë të mbushura plot emra vajzash të huaja Ljuba, Ana, Svjeta, Llora, Zhana…, i dukeshin gati të pamoralshme një vajze të rritur në një familje ku “njeriu pwr njw nder rron”. Por duket se asgjë nuk mund ta ndalte vajzën e re, as sherri me familjen, as largimi nga shkolla, as pritja e ftohtë e familjes së atij, e cila i dukej tërësisht e çuditshme, as fjalët e këqija, as xhelozitë… Me një dasmë jo tw zakontw, ku merrnin pjesë gjithë shkrimtarët e Tiranës, ata u martuan në 22 tetor të vitit 1963. Por këto do të ishin vetëm peripecitë e paramartesës. Si të mos mjaftonin andrallat e vazhdueshme me pushtetin, ndalimet e librave, mbledhjet, pleniumet, netët pa gjumë e gjithë ankth e nervozizëm, Ismaili vazhdonte të ishte i lakmuar nga femrat dhe Helena nuk nuk mund të mos bëhej xheloze, nuk mund t’i shpëtonin shkëmbimet e vështrimeve, pwr tw mos folur pwr ato raste kur Is e tepronte vwrtetw… Pas 48 vitesh martesë Helena vazhdon të jetë ajo gruaja e fortë, që nuk u lodh asnjëherë nga një burrë sa i jashtëzakonshëm, aq edhe i vështirë….

Meri L. Më shoqëroi me vendosmëri deri te dera e apartamentit. Ishte në katin e dytë. Me dorë të pasigurt i rashë ziles. U dëgjuan hapat e tij, pastaj dera u hap.
Ndryshe nga gjallërimi që kishte treguar në telefon, Is se si m’u duk. Jo i gëzuar. Ishte i parruar.
Më ftoi në dhomën përbri. M’u duk i pavëmendshëm dhe fytyra e parruar ia shtonte ngrysjen dhe mosvëmendjen. Më tha të ulesha në një kolltuk ngjyrë vishnje, ndërsa vetë u ul në shtrat. Ai më ofroi cigare dhe, ndonëse unë në atë kohë nuk e pija, e mora. Ndihesha si e hipnotizuar.
-Të kam premtuar se do të shfaq ca filma, tha ai, herën tjetër do ta mbaj fjalën.
Biseda mezi lidhej dhe heshtja ishte e gjatë. Ashtu gjysmë shtrirë, siç po rrinte në shtrat, më shikonte në një mënyrë të çuditshme. Pastaj më tha të afroja kolltukun.
Bëra siç më tha pa e hequr atë cigare nga dora, edhe pse më shkaktonte një marramendje të frikshme. Pa thënë asgjë, ai zgjati dorën, mori dorën time të lirë dhe ma vuri te qafa e tij.
Unë e humba fare. Një zë i brendshëm më thoshte se duhej të bëja diçka, sidoqoftë. S’kisha parë e as lexuar gjëkundi që prekja midis një djali e një vajze të niste kështu.
Ai vazhdonte të pinte cigaren e vet sikur unë të mos isha aty. Atëherë, instinktivisht nisa t’ia përkëdhel flokët te qafa. Ai zgjati dorën e lirë, më tërhoqi lehtë nga gërsheti dhe më puthi në buzë qetësisht.
-Më puth dhe ti, tha me zë fare të ulët.
Unë e putha.

Gjithçka ishte si në ëndërr. Ai vazhdonte të rrinte gjysmë shtrirë, kurse unë, për shkak të lartësisë së kolltukut, isha gjithmonë sipër kokës së tij.
Jashtë po ngrysej.
-Kur e ke provuar për herë të parë dashurinë?- më pyeti.
Unë shtanga. S’dija ç’t'i përgjigjesha. Pyetja m’u duk edhe e vështirë, edhe e pamundur pa përgjigje. Desha t’i them: kam pasur ca dashuri kalimtare, por i pari, i vërteti, je ti. Mirëpo, ai e kishte fjalën për tjetër gjë.
-Desha të them, kur ke bërë dashuri për herë të parë…
Unë u skuqa deri në rrëzë të flokëve. Ngrita supet dhe ai për herë të parë m’u duk kureshtar.
-Si? Nuk e mban mend? – tha.
Unë vazhdova të ngre supet dhe diçka belbëzova.
-Çfarë? Çfarë?- ia bëri
Po ti ke qenë edhe e fejuar.
Unë vazhdova të ngre supet.
-Domethënë, ti qenke e virgjër…
E kisha menduar se do të vinte një çast që ai të merrte vesh atë paradoks (askush s’mund ta besonte se unë, studente e vitit të parë të Letërsisë, e aq më tepër e fejuar, të isha e tillë), por reagimin e tij kurrsesi nuk e prisja.
-Çudi, mërmëriti ai dhe ndezi një cigare tjetër. Jo vetëm që s’pati ndonjë ngazëllim në fytyrë, por, përkundrazi, m’u duk se u ngrys përsëri. Kisha dëgjuar se meshkujt e quanin veten të favorizuar kur u vinte rasti të kishin lidhje dashurie me një vajzë të virgjër, por ky njeri qenkësh ndryshe. Vështrimi i tij u bë i mosvëmendshëm.
-Dëgjo, tha më në fund. Ku do ta kalosh Vitin e Ri?
- S’e di, i thashë. Në shtëpi ndoshta, në Elbasan.
- Në qoftë se do të jesh në Tiranë, eja ta kalojmë bashkë… domethënë të flemë bashkë këtu. Ndryshe kjo do të ndodhë kur të kthehesh të nesërmen nga Elbasani.
Domethënë, më 1 janar. Më përkëdheli pak, më puthi, pastaj më pëshpëriti te veshi: një vajzë e virgjër është pak e bezdisshme…
Tani s’e fshihte se s’i kishe pëlqyer fare që isha e tillë. Madje, m’u duk se i ra pak respekti.
Më 1 janar qëndrova me të gjer në mëngjes. Gjithçka ishte e bukur, e pangjashme me asgjë.
Më kujtohet ai mëngjes i ndritur kur dola nga apartamenti i tij. Ecja si e dehur në Rrugën e Kavajës, që sapo ishte larë nga makina e pastrimit të rrugëve, nën një qiell të ftohtë e të shndritshëm, siç janë zakonisht mëngjeset e tilla në Tiranë. Majat e çative të shtëpive tiranase, si dhe pemët në mes të rrugës dhe në të dyja anët e saj ishin të veshura nga një mjegull e lehtë e tejdukshme. Pikërisht kur po kaloja në trotuarin e kishës katolike, në të djathtë të rrugës, kambanat e rënda të kishës së madhe filluan të bien solemnisht. Në atë kohë, kishat ishin ende të hapura. Unë ecja nën tingujt e atyre kambanave, hapat i bëja të lehtë, elastikë, sikur brenda meje një sustë e argjendtë i shtynte ata përpara. Shpirtin e kisha plot, me një lloj triumfi e habie të hareshme, thua se tërë bota atë çast më përkiste mua. Mjaftonte të shtrija krahët dhe gjithçka ishte e mundshme, e bëshme, e papenguar nga asgjë. Zot, sa e lumtur isha!…
Kisha kujtuar se puritanizmi i prindërve të mi, trysnia për të kufizuar veten në çdo gjë, kontrollet e vazhdueshme, propaganda moraliste kundër meshkujve, rreziqet e imagjinuara e, sidomos fejesa ime e dështuar, do të kishin ndrydhur dhe dëmtuar tek unë ndjeshmërinë femërore. Por nuk ishte aspak ashtu. Pas një jave e gjysmë, në takimin tonë të katërt ose të pestë isha bërë një grua në kuptimin më të plotë të fjalës. Isha e lumtur, veç të tjerash dhe për këtë.
Në atë kohë (në vitet ‘83-’84) pata përshtypjen se Is pati një tjetër tërheqje për një grua të re. Ajo ka qenë historia e tij më e mjegullt, e ndoshta më e zgjatura. Për një kohë të gjatë u përpoqa të mos e vë re. Mendoja gjithmonë se kjo ishte një shenjë e mirë, që s’e kishte humbur aftësinë të tërhiqej nga gratë. Por të tjerët e vinin re. Ishte Besiana e vogël, gjashtë vjeçe, që e pikasi gjithashtu në një pasdreke, nga ato që ktheheshin në vallëzim. Këtë herë në apartamentin tonë, në studion me drita të pakësuara. Duke gjarpëruar midis vallëzuesve, ajo erdhi me vrap për të më thënë se “teta X e ka për… e ka përqafuar babin!”. S’e bëra veten. Madje i thashë Besianës, që në atë kohë ishte tmerrësisht e lidhur pas të atit, se në vallëzim qëllon që të bëhet edhe ashtu dhe se s’ishte mirë që ajo përgjonte ç’bënin të tjerët. Is qysh nga vitet e tij studenteske e kishte qejf vallëzimin, por kjo nuk mjaftonte për të shpjeguar atë që kishte vënë re vogëlushja. Një ditë, duke folur bashkë me Is për atë që pëshpëritej tashmë për të, ai, ngaqë nuk e kishte të lehtë të gënjente, ose ngaqë s’i ishte dashur ndonjëherë ta bënte këtë, më dha një shpjegim aq të turbullt, sa m’u duk më e arsyeshme të mos e dëgjoja më tej. Tha se shumë burra të tjerë tërhiqeshin nga bukuria e “X”-it, kështu që s’qe ndonjë çudi që edhe ai të bënte pjesë midis tyre. Ajo që, sipas Is, “i kishte dhënë shtysë këtij muhabeti” ishte se “X” kishte dëshirë ta pranonte njëfarësoj, ose të mos e kundërshtonte këtë ngacmim që i bënin për Is.
Një ditë, një shoqja ime, duke kujtuar se e kishte zbuluar misterin, më tha se “X”- i nuk ishte gjë tjetër veçse personazhi i Ana Krasniqit, grua e bukur, që ai e kishte përshkruar në dy romane të tij. Pra, lidhja paskësh qenë e vjetër, aq më tepër që në të dyja romanet, Ana Krasniqi kishte një histori dashurie me shkrimtarin Bermema, një tjetër personazh.