[Psikologu]

Fillimi i kryengritjes. Kuvendi i Verrave te Llukes
Ekspeditat e Xhavit Pashes te vitit 1909, taksat dhe tatimet e reja, rekrutimi i detyruar ushtarak, masat per carmatimin me dhune te popullsise, ndjekjet policore kunder klubeve e atdhetareve shqiptare, si edhe reaksioni xhonturk kunder shkolles e shkrimit shqip, i acaruan me tej marredheniet e shqiptareve me qeveritaret xhonturq.
Perballe kesaj gjendjeje politike, rrethet atdhetare shqiptare bene perpjekje per bashkerendimin e levizjes ne shkalle kombetare. Ne fundin e vitit 1909 u themelua ne Stamboll Komiteti i fshehte shqiptar "Ja Vdekje, ja Liri!", i cili beri thirrje per formimin e nje qendre te vetme drejtuese dhe per nxjerrjen e nje organi qendror shtypi per te gjitha organizatat e shoqerite atdhetare brenda e jashte vendit. Komiteti u perpoq ta shtrinte veprimtarine e tij edhe ne Shqiperi.
Dhuna e eger qe xhonturqit ushtruan per mbledhjen e taksave e te tatimeve, per grumbullimin e armeve e te rekruteve ishte me e fuqishme ne Kosove, ku shpertheu hapur pakenaqesia e shqiptareve. Qysh ne pranveren e vitit 1910 qendresa e shqiptareve te Kosoves merr gjithnje e me shume trajten e nje lufte te armatosur. Te rinjte, per t'iu shmangur sherbimit ushtarak, dilnin ne mal dhe formonin ceta te armatosura. Nderkohe nisen pergatitjet per aksione te armatosura ne permasa me te gjera. Pranvera e vitit 1910 i gjeti shqiptaret e Kosoves te organizuar ne grupe te armatosura e te pergatitura per lufte kunder regjimit xhonturk.
Veprimet e para kunderqeveritare nisen ne mars ne Gjakove, por qendra e tyre u be ne fillim Juniku, ku vepronin forcat e udhehequra nga Halil Mehmeti.
Ne muajin mars, me nismen dhe nen drejtimin e Idriz Seferit, u mbajt ne Gjilan nje mbledhje e shqiptareve te ketij rrethi ku u diskutua rreth masave per organizimin e kryengritjes se re.
Ne fund te muajit mars grupe te armatosura fshataresh e malesoresh te anes se Mitrovices, te Vuciternes dhe te Llapit marshuan ne drejtim te Prishtines per te protestuar kunder caktimit arbitrar te taksave. Ata nderprene rrugen Prishtine-Prepalac. Repartet e garnizonit te Prishtines me 5 prill u ndeshen me kryengritesit ne Babin Most. Pas perpjekjeve qe u zhvilluan ketu dhe qe zgjaten dy dite, kryengritesit rrethuan nje batalion te ushtrise osmane dhe i detyruan forcat qeveritare te terhiqeshin ne Prishtine me humbje te ndjeshme ne njerez dhe ne armatime.
Fitorja e kryengritesve ne Babin Most i vuri ne nje gjendje te veshtire trupat qeveritare qe mbronin Prishtinen. Garnizoni i saj perbehej prej nje regjimenti kavalerie dhe nje batalioni kembesorie, te cilet nuk ishin ne gjendje te mbanin qytetin dhe as te ndermerrnin veprime jashte tij. Me 7 prill u dergua nga Ferizaj ne Prishtine nje kolone e perbere prej 6-7 batalionesh. Me gjithe perforcimet qe i erdhen, garnizoni i Prishtines qe i detyruar te qendronte ne pozita mbrojtese.
Pas fitoreve te para te forcave kryengritese, gjendja ne vilajetin e Kosoves u be e veshtire per autoritetet xhonturke. Garnizonet ushtarake te vilajetit ishin te pamjaftueshme per ta shtypur menjehere kryengritjen.
Kryengritja u shtri edhe ne Rrafshin e Dukagjinit. Vrasja e komandantit te ushtrise ne Peje, e majorit Rushit Beu, dhe plagosja e mytesarifit te atjeshem, Haki Beu, u pasua nga veprimet qe cetat e Shales dhe te Berishes ndermoren kunder nje batalioni ushtaresh.
Ne te njejten kohe kryengritesit e rrethinave te Prizrenit i detyruan repartet ushtarake osmane te mbylleshin ne qytet, ndersa pjesen tjeter te terhiqej ne drejtim te Fushe-Kosoves. Ne fillim te prillit kryengritesit kishin zene te gjitha pikat strategjike ne afersi te qyteteve te Prishtines, te Pejes e te Prizrenit.
E shqetesuar nga keto ngjarje, qeveria xhonturke, ne mbledhjen qe mbajti me 7 prill, vendosi qe te merreshin masa te rrepta ushtarake kunder kryengritesve. Ne mesin e muajit prill ne treven verilindore te Shqiperise qene perqendruar rreth 36-40 batalione kembesorie, qe benin pjese ne korpuset I, II dhe III te ushtrise osmane te vendosur ne pjesen evropiane te Perandorise, si dhe gjashte bateri te artilerise malore e gjashte bateri te artilerise fushore me 50 gryka zjarri.
Perballe zhvillimit te shpejte te ngjarjeve ne rrethet e Prishtines, te Pejes e te Prizrenit, qeveria xhonturke mori masa per te penguar zgjerimin e kryengritjes. Me dekretin perandorak te sulltan Mehmet Reshatit V u shpall ne zonen e kryengritjes gjendja e jashtezakonshme; urdherohej te shperndaheshin sa me shpejt forcat kryengritese; te arrestoheshin dhe te nxirreshin para gjykates ushtarake organizatoret e kryengritjes; te behej regjistrimi i popullsise dhe i pasurise se patundshme; te zbatohej sherbimi i detyrueshem ushtarak; te mblidheshin me force taksat etj. Porta e Larte urdheroi Ministrine e Luftes qe te pergatiste sa me shpejt ekspediten ndeshkimore, ne krye te se ciles do te vihej Shefqet Turgut pasha, njeri nga gjeneralet me te zote te ushtrise osmane aso kohe.