[Zero Cool]

Berat. Kurt Pashës i banë përshtypje
bukurija mashkullore e djaloshit hajdut,
mëndja e tij e shkathët dhe zotësija në të
folun. Prandaj, ai e fali dhe vendosi me e
mbajtë në Konak si trim të rojes së tij
personale. Aliut iu rrit mëndja dhe nji dit
muer guximin me kërkue për grue të bijën e
Pashajt. Natyrisht, kërkesa e tij u hudh
poshtë me përbuzje dhe vajza u martue me
Ibrahim Pashën e Vlonës. Kjo martesë e
goditi Aliun si nji thikë në zemër dhe ai
ndjeu nji urrejtje të pashuejtëshme kundër
rivalit të tij ma të lumtun. Me rastin ma të
parë Aliu u arratis nga Berati dhe u
bashkue me bandën e hajdutve.
Kurt Pasha i zemruem dha urdhën që
dezertori të shtihej në dorë, i gjallë a i
vdekun. Aliu u zuë ngushtë nga trimat e
armatosun që e gjurmonin dhe gjeti strehë
te Kapllan Pasha i Delvinës. E ama që
vëzhgonte me kujdes çdo hap të Aliut,
rregulloi martesën e tij me Gjylsymen, të
bijën e Kapllan Pashës. Martesa u celebrue
me salltanet* të madh më 1768. Aliu ishte
24 vjeç.
Kapllan Pasha donte me përdorë
zotësin e të dhandrit për të zgjanue
pushtetin e tij, por Aliu kishte ambicjet e
veta dhe e këqyrte të vjehrrin si nji pengesë
për realizimin e tyne. Ai bani disa intriga
kaq djallzore pranë guvernatorit të
Manastirit saqë Kapllan Pasha muer
urdhën të paraqitej menjiherë për të dhanë
hesap. Aliu e këshilloi që të shkonte me
elokuencën* e tij të flaktë, dhe Kapllan
Pasha u nis për në Manastir për të mos u
kthye kurr ma. Por dinakërija e pashpirt
nuk i vlejti Aliu mbasi në Pashallëkun e
Delvinës u emnue me ferman të Sulltanit i
biri i Kapllan Pashës, i cili quhej Ali. Por
Hanko e Tepelenës nuk e humbi pusullën
nga kjo disfatë dhe filloi përsëri manevrat
për të martue të bijën Shanise me Pashan e
ri të Delvinës. Pak kohë mbas martesës, ky
i ngrati u vra në nji shamatë. Suksesori i tij
Selim beu u damkos si tradhtar me dekret
të Sulltanit mbas raporteve të trilluem nga
Aliu i Tepelenës, i cili u ngarkue të sillte në
vend vullnetin e sundimtarit të Stambollit.
Selim Pasha i Delvinës u vra në nji pritë që
kishte ngrefë Aliu i Tepelenës, i cili i zuni
vëndin menjiherë. Pak ma vonë, ai u
ernnue Dervenxhi Bashi, domethanë
Inspektor i rrugëve. Me fjalë të tjera, hajduti
i djeshëm u ngarkue me detyrën e policit,
dhe padyshim ishte njeriu që mund ta
kryente kët detyrë ma mirë se kushdo tjetër.
Ai rekrutoi nji fuqi t'armatosun prej
katërmijë Shqiptarësh dhe duel me
inspektue rrugët nga Janina në
Thermopilet, dhe ua bani jetën skëterrë
hajdutve. Krenët e tyne i kapi dhe i theri,
ndërsa pjestarët e tjerë u arratisën nëpër
malet për mos me u dukë ma. Qetësija
mbretnoi përsëri në fushat e Epirit,
udhëtimi nëpër rrugët u ba ma i sigurtë
dhe shum banorë katundesh që ishin
arratisë nga frika u kthyen në shtëpit e tyne.
Për Ali Tepelenën hyrja në shërbim të
Sulltanit ishte vetëm nji shteg për të prue
në vend ambicjen e gjith jetës së tij. Tri
gjana ishin që e shtynin me veprue: dishira
me u ba i pasun, lakmija e pushtetit dhe
pasjoni i hakmarrjes. Nga ndërgjegja dhe
shkrupullat moral ishte krejt i çveshun,
dhe mjetet që përdorte me mjeshtëri të
përsosun ishin: rryshfeti, intrigat mrapa
shpine, akuzat false dhe shkelja e besës së
dhanun, krimi ma i madh për nji Shqiptar.
Vetëm kur këto armë, si me thanë politike,
nuk banin efekt, përdorte Ali Tepelena
forcën brutale për t'ia arrijtë qëllimit të tij.
Ai sundonte impulset dhe ndjenjat e tij të
natyrshme me nji vullnet të hekurt dhe i
bante të tjerët për vehte, tue u tregue si
njeriu ma i dashtun, ma i sinqertë dhe ma
gojëambël që kishte jetue ndonji herë.
Dinakërija makjavelike dhe mjeshtërija e
diplomatit të përsosun shoqnoheshin tek
Ali Tepelena me nji zëmer luani që nuk
dinte se ç'asht frika, dhe me nji talent
ushtarak të jashtëzakonshëm. Ambicja e tij
shtohej me suksesin, dhe kishte ditë kur
Ali Tepelena andrronte me u ba
sundimtari i pamvarun i Shqipnis dhe i nji
pjese të Greqis. Por mrapa këtij plani
madhështor nuk kishte asnji ndjenjë
patriotike, as nji idë kombtare dhe ndoshta
ky asht shkaku pse dështoi.
Mbasi spastroi rrugët nga hajdutët dhe
kleftët, Ali Tepelena u kthye në Tërhallë
(Trikalla). Pak ma vonë ai marshoi kundër
Izet Pashës së Janinës tue vue si shkak
anarkin që gjoja mbretnonte në at Sanxhak.
Spedita e tij pat sukses dhe Sulltani e bani
Vezir ose Pasha të Janinës.
Porsa muer zyrtarisht titullin Pasha
dhe u vendos në krye të nji krahine admin-
istrative, Ali Tepelena ndryshoi themelisht
taktikën e tij. Tash ai mund të përdorte
aparatin shtetnor të perandoris Otomane
për të realizue po at ambicje që e kishte
nxitë me u ba kryetar i nji çete hajdutësh
kur ishte djal i ri. Pra, tue fillue nga viti
1788, kur sapo kishte mbushë 44 vjeç, Ali
Tepelena shtriu pushtetin e tij mbi
krahinat e Shqipnis me nji ritëm të
furishëm dhe tue u çkëputë gjithnji e ma
tepër nga kontrolli i Stambollit.
Dora e tij e hekurt ra ma së pari mbi
Suliotët që qeverisnin vetveten si fiset e
Malësis së Veriut në kohët tona. Ma së pari
Ali pasha iu kishte dhanë fund sulmeve të
tyne me armë kundër udhëtarve në rrugë të
madhe ose katundarve të fushës. Tue mos
mjaftue me kaq, ai deshi të shkatërronte
banesat e tyne në majë të malit ku ishin
vendosë me shekuj. U deshën tri spedita
ushtarake për të shkatërrue republikën e
vogël trime dhe kryenaltë ta Suliotve. Gadi
tue anticipue* metodat totalitare të
shekullit tonë, Ali Pasha nuk u bazue kurr
vetëm në forcën e armëve për të mposhtë
nji anmik. Para se me fillue ofensivën, ai
blinte me të holla njerëz të anës
kundërshtare që pranonin me veprue si
agjentët e tij; ai bante me qëllim akuza false
dhe përhapte lajme të rremë për të
diskreditue krenët e anës anmike në syt e
popullit që iu kishte besue; ç'ka asht edhe
ma zi, ai jepte zotime solemne* mbi
qëllimet e tij paqedashëse për të çarmatosë
anmikun moralisht, dhe i merrte nëpër
kambë pa pikën e turpit në rastin ma të parë.
Megjith intrigat djallzore dhe
premtimet tërheqëse të Ali pashës, Suliotët
nuk pranuen të dorzohen por luftuen deri
në pikën e fundit me nji guxim dhe
mjeshtëri të admirueshme. Vetëm rreziku
me vdekë që të gjithë, me gra dhe me fëmijë,
nga etja dhe urija, i bani me lëshue armët.
Ali Pasha tregoi atëhere se ishte nji bishë e
egër me fytyrë njeriu. Suliotët kapituluen
më 1803 mbas nji blokimi të gjatë në
çerdhet e shqiponjave, ku nuk mund t'iu
shkonte asnji ndihmë nga jashtë. 1 biri i Ali
Pashës, Muhtar beu, i cili komandonte
forcat rrethuese u dha Suliotve besën e
ushtarit se do të liheshin të lirë të shkonin
megjith familjet e tyne në Pargë të detit Jon.
Ali pasha e shkeli premtimin dhe dërgoi
ushtarët e tij për të masakrue Suliotët,
ndërsa po shkonin në Pargë, dhe kur nuk
ishin në gjendje të mbronin vehten. Ajo
goditje tradhtare në shpinë i dha shkas nji
sqene tragjike kur gratë Suliote u hudhën
nga shkëmbi në hymnerë, për të mos ra
gjallë në duert e mercenarve të satrapit të
Janinës.
Ali Pasha përdori po at taktikë të
përzieme të intrigave, arit të derdhun pa
kursim dhe të shtypjes së çdo rezistence
me anë të fuqis ushtarake për të vue ndën
sundimin e tij komunitetet e lira të Çamëris
dhe të Himarës.
Por ambicja e Ali pashës nuk kufizoj