[Zero Cool]

të Shtatë Ishujt me kusht që t'i paguente
Britanis së Madhe nji shumë të hollash
dhe t'i dorzonte Porto-Palermon në
Himarë. Mjerisht, kur flota britanike
okupoi të Shtatë Ishujt, marrëveshja me
Vezirr' e Janinës u harrue. Në vënd të tyne
qeverija e Londrës ofroi me i dhanë nji
subvencjon të mjaftueshëm sa me mbajtë
në kambë nji ushtëri prej 10.000 vetësh.
Stambolli donte që Veziri i Janinës të rrinte
i paanëshëm në luftën e Evropës kundër
Napoleonit, kurse ai nuk u tundë nga
politika e bashkëpunimit me Anglezëpt.
Nga ana tjetër, natyra e tij oportuniste e
shtynte me ba politikën e mësallës me dy
faqe. Kështu që kur Turkija i shpalli luftë
Russis, Aliu shpalli botnisht se ishte nji
amnik i Moskovit dhe se donte me vdekë si
skllav i Napoleonit. Por kjo nuk ishte veçse
nji dhelpni për të sigurue avenirin, mbasi
Aliu e kishte kuptue se Britanija e Madhe
do ta kthente nji dit Turqin kundër
Napoleonit dhe do ta bante aleate të Rusis.
Kur fare papritmas beteja e Borodino e
ndrroi situatën, Aliu u kthye menjiherë
kundër Francës dhe ia bani jetën skëterrë
konsullit francez në Janinë, zotni
Pouqueville. 1 vetmi kasavet i tij ishte me
shtie në dorë Pargën, Korfuzin, Santa-
Maurën, dhe me sigurue nji protekcjon* të
fortë kundër çdo sulmi dhe nga çdo anë që
të vinte.
Mbas ritiratës së Napoleonit nga
Rusija, Aliu vendosi me luejtë kartën
britanike për të prue në vënd ambicjen e tij,
Gjenerali d'Ayret, komandanti i forcave
britanike në Ishujt e detit Jon, i bani Ali
Pashës nji vizitë zyrtare dhe i dorzoi nji
djamant të mrekullueshëm si dhuratë nga
qeverija britanike. Nji dhuratë edhe ma e
çmueshme për Vezirin e Janinës ishin 20
topa dhe 450 varela me barut që erdhën
mbas vizitës së gjeneralit d'Ayret.
Njizetrnij trima shqiptarë do të viheshin në
dispozicjon të qeveris britanike për nji
sulm kundër Korfuzit. Aliu do të merrte
për vehte Pargën, Santa-Maurën dhe disa
pika të tjera strategjike. Para se të fillonte
zbatimi i planit të përgjithshëm, Aliu
përdori topat e Anglezve për të sulmue dhe
pushtue Pargën. Kjo ndodhi më 1819 dhe
ishte fitorja e fundit e Ali Pashës.

Ali Pasha dhe Lordi Byron

Konaku i Ali Pashës në Janinë ishte si
oborri i nji Princi të Mesjetës. Pallati ishte
ndërtue mbi nji rryp toke që futej në liqenin
e Janinës dhe quhej Litharica. Prej andej ai
sundonte gjysmën e Shqipnis dhe nji pjesë
të Greqis si nji mbret fuqiplotë. Të gjith
kyçet e administratës civile dhe ushtarake
ishin përqëndrue në duert e tij. Ai ishte vet
qeveri dhe kryetar shteti dhe gjente kohë
me vendosë mbi çashtjet e koklavituna të
politikës së jashtme, ashtu edhe të ndante
grindje të vogla në mes të banorve të
principatës së tij. Ai nuk dinte as me
shkruejtë emnin dhe, në vend të arkivës,
kishte nji kujtesë të çuditëshme. Ishte i zoti
të mbante mënd hollësinat e ngjarjes ma të
vogël që mund të kishte ndodhë shum vjet
përpara. Nji mori ekspertësh të çdo lloji
kishin shkue nga të gjitha anët e Evropës
për me i shërbye Vezirit të Janinës. Ekspert
i artileris ishte Samson Cerfleer de
Mendelsheim, nji Izraelit nga Strasburgu, i
cili kishte marrë emnin Ibrahim Manzour
Effendi. Nji francez i quejtun Charbonnel,
që ishte zanë rob nga kusarët e detit dhe
ishte prue në Janinë, kishte hye në shërbim
të Ali Pashës si mësues në shkollën
ushtarake që kishte themelue ai vet; disa
Grekë dhe Izraelitë punonin si sekretarë.
Ushtërija e Ali pashës rekrutohej në mes të
Shqiptarve të çdo feje dhe krahine, ashtu
edhe në mes të Grekve, ndërsa aventurjerë
të shum kombësive mbushnin radhët e
këtyne trupave mercenare. Rroga që iu
paguente veziri i Janinës ishte ma tepër në
letër sesa në dorë, prandaj trimat e
armatosun e plotsonin tue plaçkitë
popullatën civile të krahinave që
pushtonin për hesap të Vezirit.
Nji nga punët e preferueme të Vezirit
ishte me vue dhe me mbledhë taksa.
Ndonji ligj tatimi me shkrim nuk
ekzistonte dhe çdo qytetar, i madh dhe i
vogël, taksohej aq sa t'i shkrepej satrapit*
të Janinës. Përveç pasionit të tij me
grumbullue arin si nji dashnor i arteve
grumbullon piktura të famshme, Ali Pasha
kishte nevojë të madhe për të holla, mbasi
rryshfeti dhe blemja e njerzve ishin armët e
tij ma efektive për të mbrojtë pozitën që
kishte. Ai merrte pjesë në gjithfarë
spekulimesh për të shtue të ardhunat e tij.
Nënpunësit e doganës të emnuem prej tij
kontrollonin tregtin gjatë treqind
kilometrave të bregdetit dhe nuk linin të
kalonte asnji shami pa pague tagër.
Pasunija e tij personale përbahej nga
tetqind çifligje prej ku i vinin sasina të
mëdha drithi dhe produkte të tjerë
bujqësor. Të ardhunat e tij vjetore kapnin
dhjet miljone groshë, domethanë 500.000
napolona ari. Kur vdiq i gjetën dhjet miljon
napolona, përveç nji sasije të madhe
xhevahirë, gurë të çmueshëm, pjata dhe
takëme prej ari ose argjëndi.
Ali Pasha priste vizitorët e huej me
salltanetin e nji sundimtari të mesjetës.
Lordi Byron, i cili e vizitoi më 1809 në
Tepelenë, i shkruente nanës së vet: "Nuk
do të harroj kurr ditën kur hymë në
Tepelenë, ora pes të mbramjes, ndërsa
dielli ishte tue perëndue. Më erdhi në
mëndje, me pak ndryshime në veshjen,
përshkrimi i Branstone Castle në nji nga
librat e Walter Scott. Veshja ndryshon
mbas kombësis së trimave që janë në
shërbim të Vezirit. Shqiptarët kanë petkun
ma të mrekullueshëm të botës me
fustanellën e bardhë, me jelekun prej
kadifeje të qindisur me ar, me xhamadanin
prej stofe të zezë dhe me koburen dhe
kamën me dorza prej argjendi të punuem.
Tartarët me qylafet e gjatë mbi krye; Turqët
me çallmat dhe kaftanët e veshun me gëzof
përmbrënda. Gjith këta kostume të bukur
plot ngjyra dhe shkëlqim, ashtu edhe
banesa e Ali pashës formonin nji pamje