[Neferta]

......... A thua oborrtari ka patur guximin te genjej sidomos gjat sundimit te perandorit me te llahtarshem te perandorise Osmane?






Në vitet e fundit është bërë si e modës që të bëhen shumë hamendësime dhe të vihen në diskutime pushtuesit e Shqipërisë dhe sjelljet e tyre. Një takëm jo i pakët, sot, rrëfejnë se turqit s’ishin tamam pushtues në të gjithë periudhën e ekzistencës së tyre, madje deri dobinë e ekzistencës nën sundimin e tyre. Në fakt, kohët dhe autorë të ndryshëm të historisë, e kanë provuar qartë se kush ishin ata. Dhe, se sundimi turk ka qenë fatal për vendin tonë, për të ardhmen e tij dhe madje pasojat vazhdojnë deri në kohët që jetojmë. Instituti i Dialogut dhe Komunikimit ka bërë dhe një hap më tej, kur ka sjellë në shqip një libër të vyer jo thjesht për kategorinë e historianëve dhe dashamirëve të saj, por edhe për të gjithë publikun. Bëhet fjalë për “Kronikat e Tursun Beut”. Ky i fundit ka qenë kronikani i Sulltan Mehmetit të II, pushtuesit të Konstadinopojës, Ballkanit dhe kuptohet Shqipërisë. Askush më mirë sesa ai, s’ka pasur mundësi në morinë e historianëve-kronikanë të asaj kohe, por edhe më vonë, të shihte me sytë e tij atë që bënë turqit në territorin e sotëm të Stambollit, Bullgarisë, Bosnjës, Moresë, Serbisë dhe patjetër Shqipërisë së vogël. Është një moment që nëse e lexon do të ndjesh llahtarin e shkatërrimeve osmane në këto vende dhe ndërrimin e fatit për aq e aq breza.Gjithsesi lexuesi e ‘humbet’ shpesh edhe pse stili i autorit në dukje është tejet i tejkaluar kur përshkruhen pushtimet dhe fuqia e kësaj makine të llahtarshme. Vetëm se leximi i kronikës mbetet i këndshëm. Të mendosh është shkruar para disa shekujsh dhe në një stil që i ngjan arabeskave, duke e lustruar deri në fund Mehmet Fatihun, shpurën e tij dhe kontingjentet e frikshme të jeniçerëve, azapëve, akinxhinjve etj. Përkthyesi Edvin Cami duhet vlerësuar që ka ruajtur timbrin e fjalëve nga teksti nga ku është bërë përkthimi, por që ndoshta mund të përdoreshin pak më shumë orientalizma për ta afruar më shumë frymën osmane. Dhe, poezitë duken të përkthyera këndshëm. Profesori Aleko Minga, që ka bërë redaktimin, duhet vlerësuar për balancën që ka ruajtur midis përkthimit dhe shqipes së sotme.
Momentet e përshkrimit të masakrave në Shqipëri janë më të ndjerat për publikun shqiptar. Dhe, askush si Tursun Beu s’është më i besueshëm në këtë rast. Kuptohet duke shmangur panegjirizimin e tij për Sulltanin dhe përçmimin e dukshëm për Skënderbeun, që në libër është trajtuar i njëjtë dhe me luftëtarët e tjerë si ai në Ballkan, Tursun Beu përshkruan realisht masakra të papara: “Në përputhje me traditën që ekzistonte më parë...të gjithë djemtë e vashat e tyre u kapën dhe u bënë robër, ndërsa meshkujt e rritur u mblodhën dhe u lidhën me zinxhirë. Në çdo vendqëndrim, në prani të Sundimtarit, u ekzekutuan me një të rënë shpate aq shumë të pafe sa qe e pamundur të llogariteshin...”. Ky është një nga episodet e Shqipërisë dhe që autori na ndihmon me penën e tij për ta përshkruar sa më drejtë masakrën.
Koha e Mehmet Fatihut është koha e një ekspansioni të paparë, që u arrit vetëm mbi shpatën. Marrja prej tij e Konstadinopojës, më pas e shumë fortesave në Ballkan dhe deri në Hungari dhe më gjerë, bëri që Evropa të mendonte mirë se kë kishte përballë. Në këtë libër ke mundësi të shikosh zemrën e pushtuesit nga brenda. Tursun Beu, ky oborrtar i humbur i Allahut, si shkruhej në atë kohë, mbetet i papërsëritshëm në përshkrimet e tij, edhe pse ato janë të mbushura me panegjirizmin e kuptueshëm osman. E megjithatë, edhe në këtë rast botimi i ka shërbyer historisë, madje edhe kësaj tonës...që ka mbetur kaq patetike dhe oportune prej politikës.