Ēėshtja e ekzistencės ėshtė njė ēėshtje shumė komplekse dhe mė e rėndėsishme, jo vetėm nė kuptimin biologjik, por edhe nė atė filozofik, sidomos me shfaqjen e pikėpamjeve tė filozofit danez Seren Kjerkegor (1813-1855), me veprat e tij "Sėmundja pėr vdekje" dhe "Ose-ose". Kjerkegori thot se njeriu gjatė gjithė jetės ballafaqohet me elemente tė situatave kufitare siē janė: droja, zhgėnjimi, vdekja, sėmundja etj., dhe nė kėtė kontekst, ai (njeriu) pėr ta gjetur elementin i cili do t'i sfidojė kėto situata kufitare duhet tė orientohet nė lirinė e tij.
Pikėpamja rreth ekzistencės u bė edhe mė aktuale sidomos me plasjen e Luftės sė Parė Botėrore, pėrkatėsisht tė Luftės sė Dytė Botėrore, ku e mori edhe formėn e njė pikėpamje bashkėkohore- filozofike, e cila nė filozofi quhet ekzistencializėm.
Filozofėt e kėsaj rryme si: Karl Jaspers, Martin Hajdeger, Zhan Pol Sarter..., u preokupuan me ēėshtjen e ekzistencės sė njeriut ngase i mungonte liria (Liria- kushti themelor pėr jetesė).
Sipas kėtyre ekzistencialistėve, ekzistenca ėshtė primare qė do tė thot se njeriu nė fillim ekziston, e mė vonė vazhdon tė jetojė. Nė kėtė kontekst , raportin mes ekzistencės dhe jetesės, mė sė miri e paraqiti Hajdegeri, i cili thot se gjėsendet, si guri, druri, metali...janė, por nuk ekzistojnė. Vetėm njeriu ekziston nė kuptimin e mirėfilltė tė fjalės.
Tė ekzistosh do tė thot tė jesh i lirė dhe pėrgjegjės pėr veprat e tua.
Edhe Sartri kishte ide dhe pikėpamje identike me nėntezėn e ekzistencės, i cili thot: "Ekzistenca i prinė jetesės."
Shėndet!
Rilinda
__________________
Guximi, kurreshtja,forca, vullneti dhe dėshira janė armėt kryesore dhe triumfuese nė duart e atij qė dėshiron ta braktis duhanin.
|