Jeta
Mbi jetėn e Leonardo da Vinēit dihet shumė pak. Por qarkullojnė njė sasi e pambarimtė pasaktėsish e thjesht fantazish, pėrfundim i pesė shekujsh studimesh tė pėrafėrta.
Leonardo i firmoste punėt e tij vetėm me "Leonardo" ose "lo, Leonardo" ("Leonardi"). Prandaj referohet njė vepėr e tij si "njė Leonardo" e jo si "njė da Vinē". Ndoshta, nuk pėrdorte emrin e tė atit - me tė cilin pėrndryshe do tė punonte (krijonte) nė Firence – pasi qė ishte njė bir i paligjshėm.
Leonardo lindi nė 1452 nė Vinēi. E dimė orėn e datėn e saktė falė njė dokumenti tė shkruar nga gjyshi: "1452, lindi njė nip i imi, biri i Ser Piero, im bir nė ditėn 15 prill tė shtunėn nė orėn 3 tė natės. Pat emrin Lionardo. E pagėzoi prifti Piero di Bartolomeo da Vinci."
Thuhet se Leonardo (qė jetoi 5 vjet me tė ėmėn) ra njė herė nga krahėt e saj dhe njė herė tjetėr pas njė viti nga ballkoni.
Leonardo ishte vegjetarian pėr gjithė jetėn e tij. Piktor nxėnės nė shitoren e Verrokios, ku mori ndikim tė pikturės tejet realiste qoftė nga Verrokio, mbi tė gjitha edhe nga Lorenco di Kredi, nė kėto mėnyra mund tė referohet Shpallja e Uffizi (Galeri artesh nė Firence); filloi shumė shpejt tė vizatonte pėr vete nė Firence. Nga 1482 deri 1499 punoi pėr Ludoviko Sforca, Dukė i Milanos, ku pat shitoren e tij me nxėnės.
Shtatėdhjetė ton bronz qė u menduan pėr "Kalin e Madh", njė gdhendje (statujė) kali e Leonardos, u pėrdor nė vend tė tij pėr tė prodhuar armėt e nevojshme nga Duka pėr tė shpėtuar Milanon nga francezėt e Karl VII nė 1495.
Kur francezėt u rikthyen nėn udhėheqjen e Luigji VIII nė vitin 1498, Milano ra pa luftė, duke pėrmbysur Sforcėt.
Leonardo mbeti nė Milano pėr disa kohė, gjersa njė ditė gjeti harkėtarėt francez qė pėrdornin modelin e tij prej argjile nė pėrmasa reale tė "Kalit te Madh" si tabelė qitjeje pėr ushtrim. La atėherė Milanon sė bashku me Salai e me mikun e shpikėsin Luka Paqoli pėr Mantova, duke u zhvendosur dy muaj mė pas nė Venedik e kėshtu pėrsėri nė Firence nė fund tė prillit tė 1500.
Nė Firence hyri nė shėrbim tė Ēezare Borxhasė si arkitekt ushtarak e inxhinier.
Nė 1506 u kthye nė Milano, tani nė duart e Masimiliano Sforcės pasi qė mercenarėt zviceranė dėbuan francezėt.
Kėtu takoi Franēesko Melci, qė u bė njė mik i dashur e shok gjer nė vdekjen e Leonardit e pėr pasojė trashėgimtar i tij.
Nga 1513 deri 1516 jetoi nė Romė, ku qenė piktorė aktiv si Rafaelo e Mikelangjelo, edhe pse nuk pat shumė kontakte me ta.
Nė 1515 Franēois I i Francės (Fransuaz I) rimori Milanon, e Leonardit iu besua pjesa kryesore e njė luani mekanik pėr bisedimet e paqes qė mbaheshin nė Bolonja, mes mbretit francez dhe Papa Leone X.
Nė vitin 1516 hyri nė shėrbimin e Francesko I me detyrėn piktor i parė, inxhinier e arkitekt i Mbretit ; iu lejua pėrdorimi i Clos Lucé, pranė Kėshtjellės sė Ambuazės, vendbanim i mbretit, bashkė me njė pension tė majmė. Leonardo e mbreti u bėnė miq tė mirė.
Vdiq nė kėshtjellėn e Cloux (Kluks), afėr Amboise nė Francė nė vitin 1519. Sipas dėshirės sė tij arkivoli u ndoq nga 60 lypsa. U varros nė Cappella di Saint-Hubert (Kapelėn e Shėn Hubertit) nė Kėshtjellėn e Amboise. Dukej qė Leonardo nuk ka patur kurrė lidhje tė ngushta me gra. Nė vitin 1476 u padit anonim pėr kontakte homoseksuale me njė model 17-vjeēar, Xhakopo Saltareli. Leonardo u padit sė bashku me tre tė rinj tė tjerė pėr sjellje homoseksuale e lėshua pėr mungesė provash. Pėr njė farė kohe Leonardo mbeti nėn mbikėqyrjen e "Zyrtarėve tė natės", njė lloj "mbrojtėsish moral tė rilindjes".
Clos Lucé nė Francė, ku vdiq Leonardoja nė vitin 1519
Marre nga Wikipedia