[Arb]

Kur mungon shteti, publiku merr rolin e tij
Fenomeni i gjakmarrjes është rishfaqur edhe në Korsikë të Francës apo në Jug të Italisë

Autori i Lajmit: Ismail Kadare
Ismail Kadare, shkrimtari i njohur shqiptar, i cili gjatë gjithë jetës së tij ka qenë njëri prej intelektualëve, që ka orientuar gjykimin e shoqërisë sonë për problemet më kardinale, ka pranuar gjithashtu të flasë në lidhje me fenomenin e gjakmarrjes, duke e cilësuar atë si një turp. Në intervistën e tij të mëposhtëme, gjeniu i letrave shqipe kërkon ngritjen në këmbë të opinionit shoqëror dhe zgjimin e institucioneve shtetërore për të shpëtuar gratë e fëmijët nga kjo tragjedi qindravjeçare. Në këtë bashkëbisedim të shkurtër, Kadare shpërndan gjithashtu edhe konfuzionin mbi historikun dhe prejardhjen e fenomenit të gjakmarrjes. Dhe, ndërsa shumë analistë apo psikologë kërkojnë ta paraqesin gjakmarrjen si një epidemi thjesht shqiptare, Kadare sqaron se ajo është dukuri ballkanike dhe, madje, mbarëbotërore. “Ende sot ka zona në Korsikë të Francës dhe në Jug të Italisë që e vuajnë këtë fenomen”, shprehet ai. Dhe, duke kërkuar rrugët e zgjidhjes së problemit, Ismail Kadare kërkon bashkëpunimin e shtetit me shoqërinë civile dhe strukturat ndërkombëtare, në mënyrë që kjo epidemi të mos rishfaqet më në Shqipëri.

Zoti Kadare, a është gjakmarrja një dukuri e trashëguar ballkanike apo pjesë e tranzicionit të një shoqërie që nuk gjen rrugën e duhur?
Gjakmarrja është një dukuri e vjetër, jo vetëm ballkanike, por universale. S’është e vërtetë se është veç specialitet shqiptar, siç paraqitet. Gjakmarrja vjen nga antikiteti grek.
E kam thënë disa herë që një pjesë e tragjedive greke e trajtojnë këtë dukuri universale, që njihet në të gjitha vendet. Është mëkat që shqiptarët ta pranojnë këtë si fenomen negativ veç të botës së tyre. Prandaj, duhet ta kemi të qartë të gjithë, dhe pse është e vërtetë se këtu ka vazhduar më gjatë si institucion, por vazhdon ende edhe në Korsikë të Francës, në Jugun e Italisë dhe po ashtu edhe në zona të veçuara të botës.

Si do ta shihnit sot librin tuaj “Prilli i thyer”, që flet për gjakmarrjen?
Gjakmarrja sot në Shqipëri, mendoj se e ka shpjegimin si reaksion kundër ndalimit të rreptë me ligj që i bëri komunizmi dhe më pas u muar si “zakon i mirë” që duhet të ringjallet. Por është zakon që s’duhej të ringjallej. Kjo që po ndodh, s’ka të bëjë me kanunin shqiptar dhe është shumë barbare dhe kryhet me kallashnikov. Është një gjëmë e zezë, e trishtueshme dhe duhet të mbyllet, se është turp për kombin shqiptar sot. Ngujimi i qindra grave dhe fëmijëve në shtëpi për shkak të gjakmarrjes, është një e tmerrshme dhe e pabesueshme.

Cili do të ishte interpretimi i juaj për Kanunin?
Ky është një kod zakonor i vjetër, i lindur në rrethana të caktuara historike. Në mungesë të shtetit, është opinioni publik që merr rolin e tij. Kjo është bërë pjesë në historinë e popullit shqiptar. Ky është një kod i përdorur që s’duhet të ekzistojë në kohë moderne. Nga ky kod kanë kaluar shumë popuj.
Por, Shqipëria është e vonuar. Opinioni ynë duhet të bëjë çmos dhe emancipimi ynë duhet ta përjashtojë këtë kod, se ne kemi institucionet juridiko-shtetërore. Sigurisht, ky kod është bërë pjesë e historisë së kaluar. Për atë kohë nuk gjykohet as i mirë, as i keq.
A ka të bëjë fenomeni i gjakmarjes dhe heqja e dënimit me vdekje me problemet e integrimit të Shqipërisë në Europë?
Ka mendime të ndryshme, por nuk mendoj se është shenjë e demokratizimit të lartë heqja e dënimit me vdekje, sikurse s’është shenjë e kundërt, vënia e tij. Çdo shtet ka marrë nga rrethanat e veta.
Europa e ka gjykuar kështu dhe mendoj se ne iu jemi bindur parimeve europiane. S’ka asgjë të keqe. Shtetet e Bashkuara të Amerikës e mbajnë këtë dënim. Ky është një shtet demokratik që mund të jetojë me këtë kod, sikurse mund të jetojë fare mirë edhe me heqjen e tij. Nuk besoj se ka ndonjë rëndësi kaq të madhe, sa i japin. Nuk zgjidh kaq punë, sa i japin rëndësi.

Si mund ta komentoni faktin, që Kanuni vazhdon të funksionojë edhe pas vitit 1912, kur shqiptarët themeluan shtetin e tyre ligjor?
Kjo është drejtësi paralele, që nuk mund të bashkëjetojë me drejtimin e shtetit, në asnjë vend dhe në asnjë rend shoqëror. Është e vërtetë se kanuni i respoekton rregullat deri në mani, por ato janë rregulla zakonore. Dhe rregullat zakonore kanë ndryshim nga rregullat shtetërore. Mund të pajtohen në një pjesë, por s’mundet të që kanuni të sfidojë rregullat shtetërore, ose penaliteti shtetëror të kryhet, duke u zëvendësuar nga Kanuni.





Data e Publikimit: 03/09/2004