[Dilaver]

STEPAN ZANOVIÇ - Një djalë nga Shqipëria Venedikase

Primislav, Hanibal dhe Stepan e Miroslav janë bijtë e Kontit Antun Zanoviç. Tituj të tillë si kont shpërndaheshin lirisht nga senati venedikas për të siguruar lojalitetin e të parëve në provincat e tij, edhe pse Antuni është vetëm një lojtar famëkeq. „Corriger la fortune” (korrigjoj fatin) ka një kuptim mjaft të qartë në këtë epokë: të luash letra bixhozi.

Kjo histori fillon me 18 shkurt 1751 në krahinën Pashtroviç në jugperëndim të Buduas, sot në Malin e Zi, në këtë kohë këndi i largët i Republikës së Venedikut, i quajtur si Shqipëria Venedikase.

Vitet e rinisë Stepani i kalon në Venedik. Ne moshën 14 vjeç boton poemën e parë mbi dasmën e dy fisnikëve venedikas, në një libër. Në moshën 18 vjeç, ai dhe vëllai i tij dëbohen nga Venediku, sepse sulmojnë dhunshëm një tregtar.

Për Stepanin fillon një jetë pa siguri, pa shtëpi e familje, një jetë ku çdo gjë vihet në bixhoz, një luftë kjo për fat, për pasuri, duke u zgjeruar në tërë Evropën. E takojmë për pak kohë në Romë, Torino, Firence, Paris, Lyon, Rotterdam, Amsterdam, e prapë në Bolonjë, Ferrare, Trieste, Napoli gjoja për studime, por gjithmonë për një kohë të shkurtë: me muaj, në mos javë – tepër pak për studime të mirëfillta. Në këto vite të rinisë Primislavi është ortaku dhe instruktori i tij, por Stepani do të tejkalojë instruktorin e tij në përmasa veprimi dhe për paturpësi.

Në vitin 1773 të dy dëbohen edhe nga Milano, kryeqyteti i Dukatës së Madhe të Toskanës, me urdhër të Dukës së Madh Leopold, i cili nga 1790 deri 1792 do të bëhet perandor i Austrisë.

Dy vëllezërit në bixhoz kishin mashtruar një lord të ri anglez dhe pastaj e kishin detyruar familjen e lordit që të paguante borxhin. Këtë veprim e kupton Duka dhe të dy vëllezërit së bashku me aventurierin më të njohur të shekullit, Xhakomo Kazanovën, i dëbon nga qyteti, edhe pse Kazanova nuk kishte pasur përfitim në këtë paturpësi.

Çështja Chomel-Jordan – një mashtrim deri në luftë!

Të dy vëllezërit, duke përdorur identitetin e ri të rremë me emër Peovic, ia dalin që të marrin një letër rekomandimi nga përfaqësuesi diplomatik i Venedikut në Napoli, nga Simone Kavalli, drejtuar bankës Chomel e Jordan në Amsterdam. Duke e mbuluar me një dëftesë mbi borxhin e lordit anglez, kanë sukses fillimisht të marrin një kredi në këtë bankë.

Natyrisht, familja e lordit anglez refuzon këtë pagesë, që ishte shlyer një vit më parë. Duke lozur nën maskën e mirësjelljes së rreme, dy vëllezërit kërkojnë falje për këtë „keqkuptim“ dhe arrijnë që të përmbyllin një bisnes tjetër, duke bindur bankierët holandezë ,që të investojnë në anijen „Minerva“, e cila do të bartte verë dhe aroma të shtrenjta nën marrëveshjet tregtare të ndërmarrjes Peovic dhe vërtet Chomeli e Jordani paguajnë 33.000 flori holandezë. Këtu lind një konflikt i rëndë ndërkombëtare: Holandezët presin më kot anijen „Minerva“, e cila nuk do të vinte kurrë, sepse ajo nuk ekzistonte aspak.

Në ndërkohë, Zanovichët janë larguar nga Holanda, kurse bankierët e tradhtuar i drejtohen diplomatit të Venedikut, i cili tani ishte një ambasador në Londër. Kavalli refuzoi çdo zhdëmtim dhe akuzoi holandezët për pakujdesi dhe neglizhencë.

Chomeli e Jordani atëherë i bëjnë apel Senatit të Venedikut dhe kërkojnë zhdëmtim nga arka e shtetit, sepse Kavalli në cilësinë e përfaqësuesit zyrtar të Republikës së Shën Markut i kishte rekomanduar „Peoviçët”. Por, qeveria venedikase nuk pranon të marrë përsipër këtë përgjegjësi. Identiteti i „Peoviçëve” me vëllezërit Primislav e Stepan Zanoviçh qartësohet shumë shpejt dhe 1777 dëbohen përjetë jo vetëm nga qyteti i Venedikut, por edhe nga gjithë territori i Republikës; trojet e tyre të pakta shiten me ankand të detyrueshëm në vitin 1782. Autoritetet vëzhgojnë edhe përgjegjësinë e Kavallit dhe e shpallin të pafajshëm.

Konflikti diplomatik ashpërsohet edhe me shumë. Drejtuesit e diplomacisë janë Senatori Andrea Tron dhe kryekëshilltari Engelbert van Berckel, si drejtues të diplomacisë, dëshirojnë që çështjen ta çojnë deri në fund. Në fund, pas bllokimeve të anijeve venedikase nga ana a Holandës, shpallet edhe lufta, por për fat të mirë krejt formale, pa asnjë pikë gjaku të derdhur. Të dyja palët e angazhojnë perandorin gjerman, Jozefin II, si ndërmjetësues, por konflikti do të varroset përfundimisht vetëm në vitin 1785, duke lënë gjurmë në kanalet e historisë diplomatike. Kërkesat e Chomelit e Jordanit mbesin pa ndonjë përgjigje.

Pas këtij mashtrimi, të dy vëllezërit mbarojnë bashkëpunimin e tyre aq të frytshëm. Gjurmët e Primislavit humbin Pas një dënimi me burg disavjeçar në Rusi për falsifikim parash në bashkëpunim me vëllanë tjetër, Hanibal, gjurmët e Primislavit humbin dhe flitet se vdiq si mercenar në Indi.

....