[lirik]

Lexo :
Valët e lotit
Shkruan: Xhelal Ferizi

nëpër valët e lotit secili shekull’dridhje që vret
nëpër dridhjet e tyre dënestare
nëpë rrugë të huaja të epokave shkret
po qajë dhimbshmërisht me ankime shqiptare

Ka të ngjarë se poeti Ferizi, kësaj radhe ka shkruar pranë detit, apo detin e parafrazon para syve të tijë. Kurse “dridhjet në shekuj” (shekull’dridhje) i quan vrastare. Pse ?! Për arsye të përforcimit të ides se vuajtja e shqiptarëve e kombit të tij, që nuk përkufizohet me vite, as me dekadë, por janë kohët e gjata me shekujt që kanë vrarë, kanë mërguar, kanë vujatur në pritje të lirisë. Fjala “shekull’dridhje” është fjalë e re në poezi, e që këso fjalësh të ideuara mund të gjeshë vetëm tek poetët e mëdhenjë të kohës moderne, e në këtë rast sikurse që është poeti Xhelal Ferizi. Fjalë, që ka një kuptim tejet të kompletuar në përshtatje të vuajtjeve të kombit me kohë aq të gjatë. Shih: “nëpër valët e lotit secili shekull’dridhje që vret” , “nëpër dridhjet e tyre dënestare” dhe “nëpë rrugë të huaja të epokave shkret”, “ po qajë dhimbshmërisht me ankime shqiptare”, e tërë strofa është me të reja kuptimore.

Kjo dëshmon poetin për aftësinë e tij në poezi, i cil ka një prirje të thellë poetike që prek emocionin e lexuesit.


Loti në kuptimin e gjuhës së sotme ka një kuptim, që është një lëngë pa ngjyrë, i tejdukshëm dhe me shije të kripur. Ai del në raste të veçanta nga syri i njeriut, sidomos në rastet e hidhërimit, mallëngjimit, përmallimit e po ashtu edhe të gëzimit. Autori Ferizi, në këtë rast, përjashton lotin e gëzimit, ai nuk ka ven në poezinë e autorit “Valët e lotit” . Autori në këtë poezi lotin e paraqet si të hidhërimit, mallëngjimit, përmallimit. Lotët e shekujve, që shëndrohen në valë, rrëke lotësh që shëndrohen në valë, që përfshijnë vuajtjet e mëdhaja të popullit të tij. Ne e kemi edhe në rreshtin e dytë të kësaj strofe kur thot: “nëpër dridhjet e tyre dënestare”, që edhe fjala dënesë (dënestare) ka kuptimin kur njeriu qanë përmallshëm, qanë nga thellësia e shpirtit të lënduar, qanë me “dënes” qanë me ngulqim.

Pastaj vazhdon në rreshtin e tretë dhe të katërt: “nëpë rrugë të huaja të epokave shkret”, “po qajë dhimbshmërisht me ankime shqiptare”. Autori Ferizi, jo rastësisht potencon epokën. Epokë, duhet ditur se ka kuptimin e një përfshirje të rëndësishme në periudha të ndryshme historike të njerëzimit. Epoka lidhet me ngjarjet e mëdha të zhvillimit të njerëzimit dhe bënë këthesa të rëndësishme. Prandaj, poeti i talentuar Xhelal Ferizi, gjatë gjitha këtyre epokave kur thot: “nëpë rrugë të huaja të epokave shkret”, populli ynë ka qenë i ndarë në këto përfshirje, i përjashtuar dhe i lënë për anash, i shtypur. Prandaj poeti i quan me plotë të drejtë “epokave shkret”.


Duke e marrë parasysh këtë formulim tejet kuptimor në përfshirjen edhe të vuajtjes edhe të shekullit edhe të epokës, autori ja arrinë qëllimit.


Por ai vazhdon edhe më tutje në strofën e dytë:


Lexo:

jam shekull’ziu i monotonisë,
ku secili çast ësht epokë,
a thua nuk jam ma i etnisë,
e gurët e ftoft’huaj i kam shokë,


Në secilin rresht duke filluar nga i pari: “jam shekull’ziu i monotonisë”, që tani edhe këtu poeti përdorë një fjalë të re “shekull ziu”. Pse ? Ka arsye poeti kur e përdor këtë fjalë ? Pa tjetër se po. Bile është nxjerrë me një mjeshtri artistike. Ose: “ku secili qast ësht epokë”, “a thua nuk jam ma i etnisë”, “e gurët e ftoft’huaj i kam shokë”! Vërtet ka një motiv duke reflektuar një realitet të hidhur, por të sakt edhe në përfshirje në kohë, me një përshtatshmëri vërtetë poetike.

Autori, Xhelal Ferizi, në këtë rast është faktor relevant në krijimin e ideve, fakteve dhe koherencës.

Duhet kuptuar se poeti e personifikon vetveten, në shumicën e poezive sikurse edhe në këtë strofë, së paku kuptimi është i tillë, edhe pse kjo mund të jet kushtuar tjetër kuj. Kjo dëshmon me vet poezinë e cila vazhdon:




Lexo:


Dridhur’dnesjet e mia e luajnë fundin e vullkanit
luajnë shpirt’fundin e detiti
në secilen’dridhje valë loti i vatanit
dhe vdeksija zymtare e kurbetit

E veçanta e të menduarit nga poeti, do të shofim në këtë strofë se sa me mjeshtëri fikson gurbetin. Në këtë rast titullimi i poezisë “Valët e lotit”, na kujton krijimtarinë poetit të math Jeronim Derada, i cili vërtetë ka shkruar nga mërgimi pranë detit me sy kahë vendi i tij, vendi i të parëve të tij, i gjakut të tij. Krijimtari mallëngjyese dhe prekëse.

Këtë poezi të poetit Xhelal Ferizi, kisha me quajtur “Metaforë letrare” prej një ngjashmërie identike të ngjarjes por me shprehje moderne të formuluarit.



Po e lexojmë deri në fund poezinë “Valët e lotit”, dhe kemi me hasur në shumë shprehje.

Thurja e vargjeve të poetit Xhelal Ferizi, çfaqin kuptimin e mbrendshëm shpirtëror të vuajtjes.

Lexo:
me kodër vuajtjet të mëdha si pllaja
Që shëndrrohen në peshë të shpirtit tim
më vijnë vala vala oqean’kujtim’largta të mdhaja
dridh’tare secila me valen përthyese mallëngjim
shekull’tare të tej’zgjatura kujtesa që dërmojnë
secila me artin e të kaluares që nxitë mallë e lot
gurë’qëndresen ato e thërmojnë
kur e sjellin në shpirt’kujtesë secilin të largtin mot


Sintaksa poetike e poetit Xhelal Ferizi, prej një metode të formuluarit të poezisë çfaqin interesimin për studim më profesional të mundshëm.



* * *

Në poezinë e poetit Xhelal Ferizi, “Ura e këputur e dashurisë” (më poshtë-shkruajtur) pikërisht aktualizon një problem të lidhur ngushtë përmes “urës së lidhjes së dashurisë”, e që po e njejta dashuri prap trajton “urën e këputur të dashurisë” si ndarje. Poezia ka një dimension dashurie, por mënyra e të formuluarit në poezi, është tejet artistike e specifikuar për dashurinë e këputur të dashurisë së “egzistuar”.
Po e lexojmë me vëmendje poezinë dhe do të shofim se në mbrendësinë e saj, kemi me hasur “realitet” të hidhur, apo pabesi dashurie. Po shkojmë në katër rreshtatë e parë të poezisë, për të kuptuar me motivin.


Lexo :