[Bajlozi i Zi]

Po sigurisht që unë jam kundër dhunës në këtë stad.
O Zot! S’jam i çmendur.

Por mund t’ju citoj: “Unë për vete jam i
mendimit që t’i dërgojmë intelektualët
antibolshevikë në një vend me një vendim të
justifikuar deri ne fund” [në 1922 intelektualët
sovjetikë që u gjykuan jokonform me
ideologjinë u transportuan drejt Gjermanisë].

O zot! Po askush nuk u vra! Ata veç i grumbullonin
intelektualët – dhe e gjitha kjo në mënyrë shumë
humane – dhe i dërgonin në një vend tjetër.
Njëkohësisht nuk jam duke thënë se bëhet fjalë për
një akt superdemokratik. Por nëse do të kemi të
bëjmë vetëm me këtë lloj dhune duhet të
falënderojmë qiellin…

E njëkohësisht duket mjaft e çuditshme që një
filozof përshëndet faktin që intelektualët
dërgohen në ekzil.

Po, por ndershmërisht që këtë lloj dhune jam gati ta
kaloj, jam gati të jetoj me të.

Ju shkruani që “terrori, dhe jo humanizmi,
është alternativa e vetme premtuese”. Si duhet
ta kuptojmë këtë?

Çfarë është për mua liria autentike? Liria autentike
nuk është mundësia për të zgjedhur midis një
ëmbëlsire me luleshtrydhe dhe një ëmbëlsire me
çokollatë. Mendoni sikur jetojmë në 1945 dhe ju
thonë këtë: duhet të organizojmë një aksion kundër
nazistëve. Dhe ju e dini fare mirë që nëse
përgjigjeni, po, ju rrezikoni jetën tuaj dhe jo vetëm
këtë, po edhe jetën e fëmijëve tuaj të dashur. E siç
vërehet nuk bëhet fjalë fare për një lojë. Dhe ky mik
nuk ju thotë që keni zgjedhje. Ai thotë që duhet ta
bëni, që është fjala për një detyrë. E nëse nuk është
ky terrori, atëherë… Ajo që unë them është që në
një formë në tmerret e këtij lloji – jo vetëm në
terroret policore, por edhe në ato ku bota juaj është
dy gisht afër zhytjes, në kuptimin ku vini gjithçka në
lojë – ju jeni të lirë. Një akt autentik lirie nuk është i
kuptueshëm veçse në terror.

A mendoni se ne ndodhemi në një situatë të
tillë?

Gjëja më e rrezikshme që mund të bëjmë në një
situatë krize, është që të jemi të mahnitur deri në
mpirje nga kriza, ta shohim të veshur me madhështi
para së cilës s’mund të bëjmë asgjë: O zot! Fundi
është afër! Jo, jo ,jo nuk po ju tregoj versionin
marksist të kësaj profecisë maja që thotë se viti
2012 shënon vitin e fundit. Them vetëm këtë: ka një
lloj të pashkuare që po krijohet. Dhe në këtë rrugë
nuk mund të vazhdojmë.

Të flasim pak për lëvizjen « Occupy Wall
Street ». Ata janë duke bërë aktivizime të
vogla, po a ka rrugë të hapura drejt
ndryshimeve të vërteta? Apo ata janë një pjesë
e problemit?

Me këtë pyetje të bërë në mënyrë pak ironike, unë
jam stalinist. Po ama këtu jam shumë modest. Ja
diagnostika ime për “Occupy Wall Street”: kjo
lëvizje është e rëndësishme sepse për herë të parë
në Shtetet e Bashkuara kemi një lëvizje sociale që
nuk luan ato lojrat e vogla klasike që janë që
përngahera: të luftës kundër racizmit apo kundër
borxhit të shkaktuar nga spekulimi. Njerëzit kanë
kuptuar që diçka nuk shkon në këtë sistem. Por nuk
e dua sloganin, “kapitalizmi financiar është fajtor”.

Pse nuk e dashkeni?

Problemi shfaqet si vijon: çfarë i lejon, në logjikën e
themelit të sistemit kapitalist të kohërave tona,
kapitalizmit financier të reagojë ashtu siç reagon?
Dhe këtu kuptojmë se sistemi është ngritur mbi
përplasje. Bankierët kanë qenë gjithnjë të këqij –
mos ta hedhim përgjegjësinë mbi bankierët e sotëm!
Është budallallëk! Më e keqja që mund të bëjmë sot
është ta moralizojmë krizën.

E çfarë keni kundër moralizimit?

Fuck it! Po s’bëhet fjalë për një krizë morale të
pastër dhe të thjeshtë. Kriza financiare është dalja e
fundit e komunistëve kundër Fukuyama-n. Gjithçka
ndodh se sikur me mijëra menaxherë të kapitalit
global të ishin ish-komunistë, do të kishin
funksionuar në perfeksion! Mirë, tani ana jo edhe aq
e mirë: unë mendoj që kuptimi i kësaj lëvizjeje
kontestuese është pastërisht negativ. Ata kanë
hapur një hapësirë të re – mirë, edhe tani ç’ka do të
ngjajë? Do të presim dhe shohim! Sa herë që kam
shkuar t’i bëjë vizitë lëvizjes “Occupy”, e kam bërë
që të kem mundësi të iki sa më shpejt që të ishte e
mundur. Reagimi im ishte: ju lutem, më lejoni të
‘zbrazem’ për të mundur më së paku të ruaj disa
iluzione.

Si thoni, a janë shtetet demokratike në gjendje
t’i zgjidhin këto probleme? Apo demokracia
nuk është forma e duhur e qeverisjes për të
ndërmarrë reformat që duhen?

Më lejoni të qartësoj një pikë: nuk jam duke luajtur
lojën marksiste, dhe as nuk kam qëllim ekzekutimin
e demokracisë formale përpara asaj reale. Dhe as
nuk pretendoj që demokracia që kemi është vetëm
një demokraci formale. Gjëja e parë që mësojmë kur
lexojmë Hegelin është se forma ka rëndësinë e saj.
Një ide bazë në filozofinë hegeliane është se forma
nuk është asnjëherë vetëm formë.

Atëherë forma jonë e demokracisë nuk është
ajo që i shkon për shtat luftës ndaj
kapitalizmit?

Jo, jo, jo, unë mbështes tërësisht të kundërtën!
Sigurisht që ne kemi liri formale, por ama kjo është
hapësira e vetme e lirisë që ekziston akoma. Nëse do
të shkrini demokracinë formale nuk është se do të
fitoni demokracinë reale, por do të humbni edhe këtë
që keni. Hapësira e vetme e lirisë që disponojmë
qëndron midis demokracisë formale dhe formës së
vërtetë që ka grumbulluar dhe adoptuar liria që na
mungon. Problemi është që të dimë si të mbijetojmë
në mbretërinë e gjithëpushtetshme të parasë duke
mbrojtur lirinë tonë. Ky është një problem serioz.
S’blej nga këto shprehjet marksiste të gatshme:
Vergesellschaftung, për shembull, “shoqëria” ose
“kolektivi”… Ha! Ha! Me çfarë do të ngjante kjo?

Forma është pra për ju çelësi?

Absolutisht!

Por ju shkruani: “Ajo që pengon sot vënien e
kapitalizmit në pikëpyetje radikale është
besimi në format e luftës demokratike kundër
kapitalizmit”.

Mund ta formuloj kështu: unë e urrej majin e 1968-
s. Shumë liri, shumë argëtim dhe humbje. Por diçka
mund të shpëtohet dhe mbartet, mesazhi që politika
mund të gjendet edhe në sferat ku – ju i njihni ato
historitë idiote mbi individualen-që-është-politike…
ne s’duket se kemi për të thënë shumë mbi
subjektin, por disa gjëra ekzistojnë, mbivendosja e
dhunshme e marrëdhënieve në familje, ajo që
ndodh në uzina…në të gjitha këto çështje unë shtroj
pyetjen e politikes dhe të lirisë. Ja problemi më i
madh: jo rrëzimi i demokracisë formale, por si t’i
integrojmë njëkohësisht proceset demokratike në
këto sfera?

Po atëherë situacionistët kishin të drejtë, ajo
që kemi nevojë është revolucioni i përditshëm?

Jam i fiksuar nga kjo ide, po jo në sensin e
gjashtëdhjetetetës: po ja edhe sikur të shkonim të
putheshim të gjithë bashkë te sheshi i tregut…jo!
Ajo që dua të them – dhe ky është pozicioni im serioz
-, është, që asnjëherë s’kam qenë vërtet i interesuar
për ata qindra dhe mijëra njerëz që mblidhen në
rrugë për të proklamuar fort në rrugë solidaritetin e
tyre. Kjo s’vlen! Ajo që më intereson është dita më
pas: ku është ditën tjetër momenti ynë i solidaritetit,
ku do të qajmë të gjithë së bashku? Si ta përkthejmë
të gjithë këtë në jetën e përditshme? Kjo është ajo
që i trembem kur shoh këto lëvizje protestash. Isha i
ftuar në Athinë për të mbajtur një fjalë të shkurtër
frymëzuese. U thashë: deri tani, gjithçka që keni
bërë është veç për të pasur një kryeministër të së
majtës së moderuar, por ju keni një teknokrat
përpikmërisht neutral dhe një qeveri që numëron
edhe fashistë në gjirin e saj.

Po, si do të donit ta kanalizonit këtë energji?

A mund t’ju jap një përgjigje brutale që do t’ju
çudisë? S’e di. Dhe besoj që sido që të jetë kam të
drejtë të kem opinionin tim. Refuzoj t’i dorëzohem
impresionimit të shantazhit të vjetër konstruktiv të
së majtës apo komunizmit: ju nuk jeni i autorizuar të
bëni as edhe një gjysmë vërejtjeje kritike nëse nuk
sillni një projekt të plotë dhe perfekt të… s’ e kam
një preciz. Për ta thënë copë: ishte e qartë për mua
që problemi i komunizmit duhet të zgjidhet në një
mënyrë apo në një tjetër dhe kjo është gjithçka që
mund të them.

Dhe vijmë te pyetja e fundit…

Pse doja ta vrisja shokun Stalin? ( qesh)

Pse disa persona ju vënë në një piedestal ? Ata
duan që ju t’i prini?


A nuk është shumë e dukshme që argëtohem në
mënyrë të ndërgjegjshme me veten? Që në
vazhdimësi luaj klounin?

Ju numëroni minimalisht rreth njëzetepesë
libra. Çfarë është të shkruarit për ju?


Këtë e urrej vërtet. Asnjëherë nuk ndodh kështu : të
ulem dhe të them, tani do të shkruaj. Por luaj në
fakt. Hedh ide ne letër, e zhvilloj dhe them: nuk janë
gjë tjetër veçse ese. Pastaj vjen një pikë dhe them:
gjithçka është këtu. Mjafton vetëm që ta organizoj
gjithë këtë. Po e shikoni hilenë: i përgatis gjërat më
parë dhe ma pas më mjafton vetëm t’i organizoj. Ka
një para-shkruarje dhe pas-shkruarje por asnjëherë
shkruarje për të shkruar.

Pra s’ka asnjë instancë kritike te ju?


Pikës i re. Asnjëherë nuk them: tani do të shkruaj.
Do të ishte e tmerrshme për mua.