[Albanian eX|PerT]

Pushteti në Hira

Persianët sundonin me Irakun dhe me zonat e tij kufitare, sidomos gjatë sundimit të Karashit të Madh, prej vitit 559 gjer në 527 p.e.r. Askush nuk i trazonte gjersa nuk ua tund fronin Aleksandri i Maqe­donisë, në vitin 326 p.e.r.
Ai fut përçarje mes tyre, e pastaj në Irak sundojnë mbretërit Tavaif, pushteti i të cilëve zgjatë gjer në vitin 230 p.e.r.
Në kohën e këtyre sundimtarëve kahtanët migrojnë dhe zaptojnë shpatiet pjellore të Irakut. Atyre u shoqërohen edhe disa grupe adnani­jësh, kështu që i zmbrapsin mbretërit Tavait në luginën e Eufratit.
Persianët përsëri kthejnë pushtetin në kohën e Erdishirit, theme­luesit të shtetit sasadin, në vitin 226 p.e.r. Ai i bashkon Persianët dhe i robëron arabët, të cilët jetonin në pjesët kufitare të mbretërisë së tij. Ky ka qenë shkaku që fisi arab Kuda'at të tërhiqet prej këtyre viseve dhe të vendoset në Sham.
Gjatë kohës së sundimit të Erdishirit, në rajonin e Hirasë sundonte Hudhejme El-Vedahi. Ky njëkohësisht ishte sundimtar i arabëve të tjerë, të cilët jetonin në shkretëtirën irakiane, kurse nën sundimin e tij bien edhe fiset nga Arabia - Rebiah dhe Mudar.
Erdishiri vëren se nuk do të mundet që drejtpërdrejtë të sundojë në Arabi dhe se arabët nuk do të mund t'i ndalë nga sulmet e tyre në viset kufitare të mbretërisë së vet, andaj vendos që si sundimtar t'a emërojë një arab, i cili do të jetë besnik ndaj tij. Kështu arabët do të ishin të mirëseardhur në luftë kundër Bizantit, dhe arabët e Irakut do të kishin përparësi ndaj arabëve të Shamit, të cilët tanimë ishin nën sundimin e Bizantit.
Mbreti i Hirasë, Hudhejme gjithnjë e mbante të përgatitur një çetë kalorësie për shuarjen e kryengritjeve. Vdiq në vitin 268. të erës së re.
Pas vdekjes së Hudhejmes, në Hira sundon Amër b. Adijj b. Safër El-Lahmi, sundues i parë nga Lahmitët. Ky qëndron në pushtet derisa Persi­anët nuk e vendosin Kubadh b. Ferjuzin. Në kohën e tij paraqitet Mazdaku, i cili fillon të propagandojë dëshirën e madhe për liri (liber­tizmin). Ithtar i tij ka qenë Kubadhi si dhe shumë shtetas të tij. Kubadhi i dërgon sunduesit të Hirasë, Mundhir b. Mause-Semait, një ftesë që t'i bashkohet kësaj lëvizjeje dhe të pranojë idenë e tij. Ky refuzon këtë ftesë, andaj Kubadhi e shkarkon nga pushteti, e në vend të tij emëron El-Harith b. Amër b. Haxher El-Kindijjin, i cili i përgjigjet ftesës së tij.
Kubadhi pas veti e lënë në pushtet Kisra Enu Shirevahin, armikun e madh të libertinizmit, i cili e vret Mazdakun dhe shumë ithtarë të tij, pastaj e kthen Mundhirin për sundimtar të Hirasë. Gjithashtu ka dashur që ta nën­shtrojë edhe El-Harith b. Amrin, por ky ikë tek fisi Kuleb dhe aty mbetet gjer në vdekje.
Sundimi i Mundhirit vazhdon një kohë të gjatë, sepse atë e trashë­gonin trashëgimtarët e tij. Kjo ka qenë dinasti e vërtetë. Kur në post vjen Nu'man b. Mundhiri, Kisrai hidhërohet në të dhe (pas një shpifjeje - spiunimi që ia bënë Zejd b. Adijj El-Ibadiji) e fton në kryeqendrën e vet. (Nu'mani largohet fshehtazi dhe shkon tek Hani b. Mes'udi, krye­pari i fisit El-Shejban, të cilit ia dorëzon në ruajtje familjen dhe pasuri­në e vet). Pastaj shkon te Kisrai, i cili e hedh në burg dhe aty mbetet gjer në vdekje.
Në vend të tij për sundimtar të Hirasë e emëron Ijjas b. Ka'bist El-Tajjin, dhe i urdhëron që të kërkojë nga Hani b. Mes'udi t'ia dorëzojë atë që gjendet tek ai. Mirëpo Hani këtë e refuzon kategorikisht, andaj Kisrai i shpall luftë. Ai së shpejti e përgatitë këmbësorinë e kalorësinë dhe i vërsulet Ijjasit. Mes dy ushtrive zhvillohet një luftë e ashpër tek vendi Dhi-Kar. Benu Shejbanët korrin fitore të madhe, të cilën Persia­nët nuk mund ta mohonin. Kjo ishte hera e parë që arabët të dalin fitues kundër të huajve. Kjo ka ndodhur menjëherë pas lindjes se Resu­lull-llahut a.s. i cili u lind tetë muaj pas emërimit të Ijjas b. Ka'bisit për sundues të Hirasë. Ndërkaq, pas Ijjasit, Kisrai përsëri rivendosë pushte­tin e vet dhe përsëri e emëron një mëkëmbës arab nga Ali Lahmët (familja e Lahmit). Prej Lahmitëve pushtetin përsëri e merr El-Mun­dhiri, i njohur me pseudonimin M'arur, i cili sundon vetëm tetë muaj. Atë e mposhtë Halid b. Velidi me ushtrinë myslimane.[1]
Pushteti në Sham

Në periudhën kur arabët bënin dyndje masive, në Sham arrinë fami­lja Kuda'at dhe vendoset aty. Ata janë me origjinë nga Sulejh b. Hel­vanët, prej të cilëve rrjedhin Dexhxham b. Sulejtët, fisi më i njohur me emrin Dexhxhaim.
Bizantinët i përdornin këta si mburojë të gjallë nga sulmet tokë­sore të arabëve, dhe si mbrojtje të fortë kundër Persianëve. Por këta marrin pushtetin nga Bizantinët dhe sundojnë një kohë të gjatë. Sun­dimtari më i njohur Dexhxhaim ka qenë Zijad b. El-Hubevleti. Në histori sundimi i tyre përmendet prej fillimit gjer në mbarim të sheku­llit të dytë të erës së re. Ata pushojnë së sunduari pas ardhjes së Ali Gassanëve, familje kjo e cila i mposhtë Dexhxhaimët, andaj Bizantinët i emëronin këta si sundimtarë të arabëve të Shamit. Udhëheqësi i tyre ka qenë Devmet Xhendeli.
Sundimtarët Gassanë në Sham janë emëruar si mëkëmbës të mbre­tërve bizantinë gjer në shpërthimin e betejës së Jermukut, më vitin 13 hixhrij. Mbreti i tyre i fundit, Xhebel b. Ejhami i nënshtrohet Islamit në kohën e Umer b. Hattabit r.a., sundimtarit të besimdrejtëve.[2]
Pushteti në Hixhaz

Ismaili a.s. ka qenë personaliteti më i shquar në Mekë dhe kryepari i përhershëm i Ka'bes gjatë tërë jetës së vet.[3] Ka jetuar 137 vjet.[4] Pastaj e zëvendësojnë të bijtë Nabiti, pastaj Kajdari e disa thonë Akisi.
Pas tyre me Mekën udhëheqë gjyshi i tyre, Medad ibën Amër Xhur­humi. Kështu që e tërë qeverisja e Mekës ishte në duart e tyre. Të bijtë e Ismailit kanë qenë të nderuar dhe me famë në saje të autoritetit të babës dhe gjyshit të tyre, ndërtuesve të Ka'bes, por ata nuk kanë pasur pushtet mbi Mekën.[5]
Kaluan shumë kohë, e pasardhësit e Ismailit nuk patën sukses të kenë ndonjë pozitë të lartë në pushtet. Ata dalngadalë harrohen, përde­risa nuk dobësohen Xhurhumët para ardhjes së Buhatanaserit. Qysh atëherë mbi qiellin mekas fillon të ndriçojë ylli politik i adnanijëve, siç do të tregojnë edhe ndodhitë e ardhshme. Veçanërisht kjo shihet në luftën e Buhatanaserit kundër arabëve në Dhate Irk. Komandanti i arabëve në këtë luftë nuk ka qenë nga Xhurhumët.[6]
Të bijtë e Adnanit shpërndahen nëpër Jemen në kohën e luftës së Buhatanaserit, në vitin 587 p.e.r.
Barmijahu dhe Me'adi nisen për në Sham kundër dëshirës së Buha­tanaserit, andaj ky shton presionin e vet e Me'adi kthehet në Mekë. Nga Xhurhumët e takon vetëm Xhershem b. Xhelhemetin dhe martohet me bijën e tij Mu'anaten e cila e lind Nezarin.[7] Pas kësaj ndodhie gjendja e Xhurhumëve keqësohet. Jeta e tyre bëhet gjithnjë e më e vështirë, andaj fillojnë të ushtrojnë dhunë ndaj vizituesve të Mekës dhe lejojnë shpër­ndarjen e pasurisë së Ka'bes.[8] Këto ngjarje i hidhërojnë dhe i pezma­tojnë adnanijët. Kur fisi Huza'ah vjen në Meri Dhahran dhe shohin se adnanijët janë duke ikur prej xherahimijëve, shfrytëzojnë rastin dhe mbeten në pushtet me ndihmën e adnanijëve, të cilët kthehen t'i ndih­mojnë Huza'atët. Më së shumti u ka ndihmuar Benu Bekër ibën Abdu Menaf ibën Ken'aneti. Ata vërsulen kundër Xhurhumëve dhe i përzënë larg Mekës, e pastaj e marrin qeverisjen mbi Mekë, në gjysmën e shekullit të dytë të erës së re. Kur fisi Xhurhum niset në mërgim, ata më parë fshehin në pusin Zem-zem ca gjëra me vlerë nga Ka’bja, pastaj e mbulojnë mirë që të mos duket fare pozita e tij.

[1] "Tahiru-l-alemi-l-Islami" nga Hudariu: I/29-32.

[2] Libër mësimi "Tarihu-l-alemi-l-Islami": I/34. "Erdul-Kur'ani", II/80-82.

[3] Kalbu-xhezireti-l-Arebi, f. 230-237.

[4] Sifru-l-tekvim 17:25 "Gjeneza" Libri i Dhiatës së vjetër.

[5] Kalbu-xhezireti-l-Arebi, f. 230-237, Ibni Hisham: I/111-113. Ibni Hishami shkruan se në Mekë ka udhëhequr vetëm njëri nga djemtë: Nabiti.

[6] Kalbu-xhezireti-l-Arebi, f. 230.

[7] Rahmetun li-l-Alemi, II/48.

[8] Kalbu-xhezireti-l-Arebi, f. 231.