[Albanian eX|PerT]

Hulumtimet e shumta dhe studimet shkencore të vazhdueshme kanë zbuluar dhe vërtetuar se kjo bimë adhuruese”dhe “ misterioze, “ Tobaco “përmbanë në përbërjen e vet, shumë lënde toksike,-joshë se- ambjetuese, të rrezikëshme –vdekjeprurëse ;që gjatë pirjes , në tymin e cigares, nga djegja e saj, në një temperaturë 700-800 gradë, “ notojnë “ mbi 4 mijë trupëza ( korpuskula ) gazoze ;nga të cilat 43 llojë janë lendë kancerogjene. Midis tyre janë identifikuar më së miri dhe më sakt nga sasia, toksiciteti, rrezikshmëria dhe nga veprimi irritues : nikotina, oksidi i karbonit( C 0 ) , si dhe një serë përberës të tjerë helmues, si arseniku, acidi sulfhidrik, piridina, benzopireni, acidi cianidrik, katrani, formaldehidi etj. etj..( 1.4.10.12.)

Nikotina është quajtur me këtë emër nga Linne me 1735, kushtuar ambasadorit Jean Nicot, i cili ishte i pari që i dhuroj këtë bimë “fantastike” . mbretereshës Katerina në vitin 1560 ( 10 ). Nikotina është një alkaloid toksike, , me veti droge të fuqishme , me aftësi depërtimi (futjeje) në organizmin e njeriut; por dallohet nga stupefiantët, sepse ka veprim të ngadalshëm dhe nuk shfaq halucilacione. Kjo lendë ka efekte farmakodinamike të shumta, të shprehura me veprime paradoksale, apo bifazike, të shfaqura me rreagime stimuluese dhe efekte relaksuese apo frenuese; të varura dhe të ndikuara nga sasia, nga mënyra e marrjes me inspirim apo lokal, nga nënproduktet metabolike të saj, si nomikotina,metaniko tina, oksinikotina, kotinina etj., si dhe nga përgatitjet e cigareve ose të vet llojit të duhanit.(1. 4. 6.10.12.)

Efekti irritues dhe toksik i nikotinës shfaqet qysh në fillim të përdorimit të saj, në fazën e parë të pirjes së duhanit; duke shkaktuar shtim të adrenalinës, noradrenalinë s dhe të dopaminës , që veprojnë duke eksituar sistemin nervor simpatik. Një efekt i till vjen edhe nga rritja e lendëve hormonale si të katekolamineve, kortizolit dhe vasopresinës, që të gjithë sëbashku influencojnë në shtimin e funksionit të sistemit zemërenor. Po në këtë stad rriten në gjak glicemia( sheqeri në gjak), acidi laktik e acidi piruvik. ( 1.10.12.)

Efekti frenues apo relaksues i nikotines, shfaqet, kur ajo vepron në mënyrë të fuqishme sic ndodh kur përdoren doza të medha në rast helmimi akut, ose kur pihet një sasi e konsiderueshme cigaresh njera pas tjetrës , në një periudhë shumë të shkutër kohe dhe sidomos në njerzit e pamësuar; ku mund të simulohen shumë semundje somatike; të shoqëruar me frenim të sistemit nervor, me të vjellura, ulje të presionit arterial, me çrregullim të pamjes, me paralizim të frymëmarrjes dhe të zemrës ;duke u shkaktuar një gjendje te rëndë, pa ndjenja dhe bije në koma. ( 1. 12.) Një rast i till na kujtohet nga praktika klinike, ku një personel i mjekësisë na u paraqit me ndjenjën e frikes të një “krize të zemrës”të shoqëruar me shumë shqetësime, të shkaktuar vetëm nga pirja e tepërt e duhanit.

Nikotina ka efekt toksikë me spektër të gjerë dhe të gjithëanshëm veprimi. ( 1 . 12.) Ajo ka cilësi aterogene, mbasi favorizon aterosklerozë n( ngurtësimin) e enëve të gjakut, nëpërmjet dëmtimit të endotelit të enëeve të gjakut., duke formuar aty vatra-folesh ,ku vendoset kalcium, që kthehen më pas në pllaka ateromatoze, me depozitime të trombociteve Nikotina shton koncentrimin e fibrinogjenit në gjak dhe favorizon mpiksjen e gjakut dhe ndikon në formimin e trombit, i cili mund të shkaktojë incidente të rënda trombotike, në enët e gjakut të zemrës, në tru, në anësitë dhe kudo. Nikotina ngushton enët e gjakut, duke shkaktuar vasokontrikcionin e tyre, nëpërmjet shtimit të trombokasnit A2, rrit nivelin e faktorit VII në plazmën e gjakut dhe të fibrinogjenit , shton viskozitetin e gjakut dhe favorizon zënien e enëve kuror të zemrës , që mund të ndodh në 50 % të rasteve .Nikotina sjellë ndryshime hemodinamike në sistemin zemërenor, të shoqëruar me rritje të dukshme të frekuencës së zemrës, të rritmit dhe të çrregullimeve te tij. Rrit vlerat e shifrave të presioit arterial. Shton nivelin e hematokritit në gjak dhe zhvillimin e neuropatisë optike, duke sjelle humbjen e shpejtë (akute ) të pamjes pa shkaktuar dhembje.Ajo ndikon në përparimin e retinopatisë të shkaktur nga diabeti i sheqerit dhe nga hipertensioni arterial. Favorizon rritjen e policitemisë relative( shtimin e ruazave të kuqe), të fibrinogjenit dhe të aktivitetit të trombociteve. . Ajo rrit mundësine e deformimit të eritrociteve, duke i kthyer ato në një masë amorfe pa formë , në llucë. Predispozon për shtimin e incidenteve hemorragjike në cipat e trurit ( subaraknoidale) , në tru dhe shkakton iskemi trunore.

Ajo influencon ndaj kolesterolit, i cili formohet në dy forma. Në mënyrë endogjene në organizëm nga mëlçia e zezë dhe potencohet edhe nga ndikimi egzogjenë, nga jashtë , nëpërmjet marrjes së ushqimeve kryesisht me origjinë shtazore. Një rol të veçant si faktor i jashtëm luan edhe nikotina, që rrit sasinë e kolesterolit të përgjithshëm, të acidit yndyror të lire dhe nxit mëlçinë e zezë të prodhoj lipoproteide .Shton VLDL, LDL dhe trigliceridet; që janë komponente të rrezikshme në formimin e aterosklerozë s, në ngushtimin e arterieve dhe shtojnë shansin për S.I.Z.(sëmundje iskemike të zemrës) në 25 % të rasteve. (1. 10. 12.)

Monoksidi i karbonit (C.O), si komponenti dytë dhe me rrezikshmëri të lartë në pirjen e duhanit, çlirohet nga tymosja e cigares në një temperaturë mbi 800 graë dhe futet në organizmin e njeriut, në gjak, nëpërmjet inspirimit të sistemit të frymëmarrjes, në një sasi prej 369 ml., kur pihen 20 cigare në ditë. C.O ka afinitet të lart rreth 200 herë, për tu lidhur me hemoglobinën, duke formuar një komponent- lidhje të dëmshme në gjak , të quajtur karbooksihemoglobinë , e cila pakson volumin e kapacitetit të oksigjenit në gjak dhe vështirëson me oksigjen indet e organizmit. C.O ndikon në agregacionin ( ngjitjen) eritrocitar dhe në rritjen e trombociteve dhe nëpërmjet karbooksihemoglobin es shkakton hipoksinë dhe hipofunksionin e organeve. C.O favorizon dhe zhvillimin e aterosklerozë s, se dëmton endotelin e enëve të gjakut; duke formuar fole- vatrash ku depozitohet kalcium dhe formohen pllaka ateromatoze. Ajo shkakton irritabilitetin e miokardit , çrregullimin e rritmit të zemrës dhe favorizon shfaqjen e arritmive. (1.10.12.)

Demtimet e pirjes së duhanit në sistemin nervor.

( 4. 10..)

Nikotina ka preferencë të veçante, të dëmtojë një serë sistemesh dhe organesh të njeriut.Ajo shfaq ndikimin e vet fillimisht në sistemin nervor qëndror, qysh me marrjen e cigares së parë. Më pas , me pirjen e mëtejshme të duhanit , rreziqet bëhen më të dukeshme në tru, në palcën e kockave , në nervat dhe me gjerë; të shoqëruara me çrregullime përkatëse, të shprehura me sëmundje të ndryshme kronike, nervore dhe psiqike. Ato ankohen se kanë dhembje të kokës, pagjumësi, dridhje të anësive, ulje të koncentrimit të të menduarit, të kujtesës, të aftësisë për punë.Ata vuajnë nga neurastenia, që manifestohet me humbje të besimit në vetvete, u bie vullneti për aktivitete të ndryshme , kanë shpërthim ndjejash të shfaqura me irritime, emocione dhe eksitacione të pakontrolluara. . Tek duhanpirësit janë konstatuar sindrom –shënjash, që kanë simuluar tumorin e trurit.. Në eksperimentet me minjte, është vërtetuar se minjtë me moshë të re e thithnin dy herë më shumë sasinë e nikotinës se minjtë me moshë të vjetër. Është vërejtur gjithashtu se kur nikotina përdoret në vitet e hershme të njeriut; në adoleshencë; lë pasoja të përhershme në trurin e njeriut , sepse truri vazhdon të jetë në zhvillim dhe mund të shkaktojë ndalesën e parakohshme të tij. Kjo shpjegon edhe faktin pse psikoanalistë t e konsiderojnë duhanin ,armikun më të tmerrshëm të trurit dheë aftësisë mendore të njeriut. Kjo shprehje duhet të mbahet mend,ë bëhet parrullë dhe të përsëritet gjithnë dhe në vazhdimësi.

Nikotina është favorizues dhe privilegj i dëmtimeve të nervave periferik të anësive, të brinjëve, duke shkaktuar neurite, të cilat shoqërohen me dhëmbje, dridhje, parestezi, hipotrofi, deri në dëmtim të funksionit dhe në atrofizimin e organit.

[[[...vazhdon...]]]