[Psikologu]

A e dini se …
Tirana ndodhet 110 m mbi nivelin e detit.

Temperaturat mesatare vjetore janë : në korrik + 24o celcius dhe në janar +7o celcius.

Në vit bie 1200 mm shi.

Tirana ndodhet në të njëjtin paralel me Napolin, Madridin dhe Stambollin dhe në të njëjtin meridian me Budapestin dhe Krakovin.

Sipërfaqja e Qytetit të Tiranës është 31 km² ndërsa sipërfaqja e gjithë rrethit është 1288 km² dhe përfshin katër qendra: Tiranën, Vorën, Krrabën dhe Kamzën si dhe 150 fshatra.

Lartësia mesatare e fushës së Tiranës është 521 m, 2 majat më të larta janë Mali i Dajtit me 1612 m dhe Mali me Gropa me 1828 m.

Ekzistojnë tre hipoteza për prejardhjen e emrit Tiranë...

1-Tiranë mendohet se vjen nga fjala Theranda, e përmendur në burimet e lashta greke dhe latine, që vendasit e quanin Të ranat, meqë fusha ishte formuar si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga malet përreth.

2-Tirana vjen nga Tirkan. Tirkan ka qenë një kështjellë në shpat të malit të Dajtit. Akoma ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle të lashtë që daton në fillimin e shekullit të parë para lindjes së Krishtit, e cila mendohet të ketë qenë kështjella që historiani bizantin Prokop (shek.VI), e quan kështjella e Tirkanit.

3-Tirana vjen nga Greqishtja e Vjetër Tyros që do të thotë bulmet. Në fushën e Tiranës, bëhej tregëtimi i bulmetrave nga barinjtë e zonave përreth.

Monumenti historik më i vjetër i studiuar është një mozaik i shekullit III (që ndodhet në rrugën “Naim Frashëri”), i cili ka qenë bazamenti i një kishe paleokristiane.

Për herë të parë, emri i Tiranës në formën e sotme, përmendet në vitin 1418 në një dokument Venedikas.

Për herë të parë, regjistrimi i tokave u bë nën pushtimin otoman në vitet 1431-1432.Tirana kishte 60 qendra të banuara me rreth 1000 shtëpi dhe 7300 banorë.

Në shekullin e XV njihen, siç përmendet nga Marin Barleti, Tirana e Madhe dhe Tirana e Vogël.

Në regjistrimet e vitit 1583 treva e Tiranës rezulton me 110 qendra të banuara, 2900 shtëpi dhe 20.000 banorë.

Tirana u themelua më 1614 nga Sulejman Pasha, me origjinë nga fshati Mullet. Fillimisht ai ndërtoi një xhami, një furrë dhe një hamam. Dy shekuj më vonë drejtimin e qytetit e mori familja Toptani nga Kruja.

Dy lagjet më të vjetra të Tiranës kanë qenë ajo e Mujos dhe e Pazarit, të ndodhura në zonën mes qendrës aktuale dhe rrugës së Elbasanit, në të dy anët e Lanës.

Në vitin 1703, Tirana kishte 4000 banorë.

Në vitin 1769 treva e Tiranës eksportonte në tregjet e Venedikut 2600 fuçi vaji ulliri dhe 14.000 dengje duhani.

Në vitin 1820 Tirana kishte 12.000 banorë.

Në vitin 1901 Tirana kishte 15.000 banorë.

Në fillimin e shekullit XX, Tirana kishte 140.000 rrënjë ullinj, 400 mulli vaji dhe pazari i saj numëronte 700 dyqane.
> Më 1912, sipërfaqja e qytetit të Tiranës ishte 3 km²
> Më 1938, sipërfaqja arriti në 8 km².
> Në vitin 1938 Tirana kishte 38.000 banorë.
> Në vitin 1945 kishte 60.000 banorë.
Xhamia në qendër të Tiranës, e quajtur Xhamia e Et’hem Beut, filloi të ndërtohej më 1789 nga Molla beu i ardhur prej Petrelës dhe u përfundua më 1821 nga i biri, Haxhi Et’hem Beu, stërnipi i Sulejman Pashës. Për të punuan mjeshtërit më të mirë të Shqipërisë.

Kulla e Sahatit u fillua nga Haxhi Et’hem Beu rreth vitit 1821-1822 dhe u përfundua me ndihmat e familjeve të pasura të Tiranës. Montimi i sahatit u bë nga familja Tufina. Më 1928 u ble në Gjermani nga shteti shqiptar një Sahat modern dhe kulla u ngrit në lartësinë 35 m. Gjatë Luftës së Dytë Botërore Sahati u dëmtua, por u rivu në punë në korriktë vitit 1946.

Kisha Ortodokse e Shën Prokopit, tek Kodrat e Liqenit Artificial, u ndërtua në vitin 1780.
Kisha Ortodokse në rrugën e Kavajës, është ndërtuar në vitin 1863

Kisha Katolike e Shën Mërisë u ndërtua në vitin 1856 me shpenzimet e Perandorit Austro-Hungarez Franc Jozef


Ura e Tabakëve (përballë Parlamentit ) dhe Ura e Terzive (aktualisht ura e rrugës së Elbasanit) datojnë në fillim të shekullit XIX.

Tyrbja e Kapllan Pashës (pranë monumentit Ushtari i panjohur) është ndërtuar në vitin 1816.


Tirana ngriti flamurin e Pavarësisë më 26 nëntor 1912
Libraria e parë me libra shqip, është hapur në Tiranë më 1917 nga familja Bakiu.

Biblioteka u themelua në vitin 1922 dhe kishte 5000 vëllime.


Shkolla e Parë Teknike, u hap më 1921 nga Kryqi i Kuq Amerikan.


Kalaja e Petrelës ndodhet 12 km nga Tirana dhe daton në shekullin IV para Krishtit. Formën e saj aktuale e mori në shekullin e XIII nën sundimin e Topiajve dhe më vonë kaloi pronë e familjes së Kastriotëve.

Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm më 8 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe përfundimisht e mori këtë status më 31 dhjetor 1925.

Tirana është kryeqendra botërore e bektashinjve nga viti 1925, vit kur bektashinjtë u ndaluan dhe u përzunë nga Turqia.

Plani i parë rregullues i qytetit u hartua në vitin 1923 nga Estref Frashëri.

Rruga e Durrësit është hapur më 1922 dhe quhej «Nana Mbretneshë». Për ndërtimin e saj u prishën shumë shtëpi, kopshte e varre.

Godina ekzistuese e Parlamentit u ngrit më 1924 dhe fillimisht ka shërbyer si Klubi i Oficerëve. Aty, më 1 shtator 1928 Ahmet Zogu shpalli monarkinë.

Qendra e Tiranës është projektuar nga arkitektët të njohur italianë të periudhës musoliniane Florestano de Fausto dhe Armando Brasini. Pallati i Brigadave (ish-pallati mbretëror), godinat e Ministrive, Banka Kombëtare dhe Bashkia janë vepra të tyre.


Ndërtimi i Kompleksit Spitalor, filloi në vitin 1929 dhe në atë kohë konsiderohej si një nga më mëdhenjtë në Ballkan me 300 shtretër.


Pallatet e quajtura italiane në zonën e Shallvareve, janë ndërtuar në vitet 36-37 dhe shërbenin kryesisht si shtëpi banimi për nëpunësit e lartë. Kjo lagje u quajt Tirana e Re.


Në vitin 1937, Tirana kishte 44 km rrugë, 45.000 m² trotuare që ndriçoheshin nga 802 llampa.


Godina aktuale e Kryeministrisë është ndërtuar gjatë Luftës së Dytë Botërore nga Italianët.


Godina ku ndodhet aktualisht kryesia e Parlamentit (ish godina e Komitetit Qendror gjatë komunizmit) është ndërtuar në vitin 1956.

Bulevardi «Dëshmorët e Kombit» është ndërtuar në vitin 1930 me emrin Bulevardi Zogu I. Në periudhën e komunizmit pjesa nga Sheshi Skënderbej deri tek Stacioni i trenit u quajt Bulevardi Stalin.


Ura e madhe e Lanës në Blv. “Dëshmorët e Kombit” është ndërtuar në vitet 1934-1935.


Rruga Tiranë-Elbasan, 55 km e gjatë, u ndërtua në vitet 30.
Hekurudha Tiranë-Durrës, u ndërtua në vitin 1947.
Autostrada Tiranë-Durrës u inagurua në vitin 2001 dhe tashmë Tirana është vetëm 30 minuta larg nga Durrësi dhe deti.


Parku Rinia, u ndërtua në vitin 1950 me aksion brenda një dite. Në periudhën 1992-2001, Parku u zu i tëri nga ndërtime private për t’u rikthyer në gjendjen e mëparshme gjatë viteve 2001-2002.
Pallati i Kulturës, ku ndodhet Teatri i Operas dhe Baletit dhe Biblioteka Kombëtare, u përfundua më 1963. Ai u ndërtua mbi ish-pazarin e vjetër të Tiranës dhe tulla e parë u vendos nga Hrushovi më 1959.


Universiteti i Tiranës u hap në vitin 1957. Aktualisht Tirana ka 3 Universitete.


Kinostudio e quajtur gjatë komunizmit “Shqipëria e re”, është hapur në vitin 1952 dhe filmi i parë shqiptar me metrazh të gjatë ka qenë “Tana” në vitin 1957.


Televizioni Shqiptar ka filluar punë në vitin 1960 me 1 orë program në ditë. Më 1971, Radio Televizioni Shqiptar është transferuar në godinat aktuale.


Festivali tradicional i Këngës, ka filluar në vitin 1962 dhe fillimisht zhvillohej në radio.


Monumenti i Skënderbeut, i ngritur më 1968, është vepër e Odhise Paskalit në bashkëpunim me Andrea Mano dhe Janaq Paço. Ai u vendos me rastin e 500 vjetorit të vdekjes së heroit kombëtar.

Monumenti Nëna Shqipëri, 12 m i lartë, u përurua në varrezat «Dëshmorët e Kombit» më 1971.


Monumenti i Sulejman Pashës, (themeluesit të Tiranës), është vepër e skulptorit Maksim Shurdhi dhe është vendosur në vitin 2000.

Akademia e Shkencave u themelua më prill 1972. Godina ku gjendet aktualisht ka qenë pallati i vjetër mbretëror.

Galeria e Arteve Figurative u krijua më 1976 dhe në të përfshihen rreth 3200 vepra të autorëve shqiptarë dhe të huaj.

Muzeu Historik Kombëtar u ndërtua më 1981 dhe afresku në ballë të tij titullohet «Shqipëria».

Qendra Ndërkombëtare e Kulturës, ish-muzeu Enver Hoxha u përurua më 1988. «Piramida» u projektua nga një grup arkitektësh nën drejtimin e Pranvera Hoxhës dhe Klement Kolanecit.

Në vitin 1990 Tirana kishte 250.000 banorë.

Aktualisht, dyndja masive e banorëve nga gjithë pjesët e tjera të vendit drejt Metropolit, e ka çuar popullsinë e Tiranës mbi 700.000 banorë.

Në vitin 2000 qëndra e Tiranës nga Universiteti e deri tek Sheshi Skënderbej u shpall Ansambël Kulturor me vlera të veçanta dhe mbrohet nga shteti

Po në atë vit, e tërë qendra e Tiranës, iu nënshtrua një proçesi restaurimi të quajtur “Kthim në Identitet” i cili përfshinte dy aspekte: lirimin e hapësiravë të zëna nga kioskat gjatë periudhës 1992 – 2000 dhe restaurimin e godinave me vlerë historike dhe arkitekturore.

Në fund të vitit 2001, mbaruan punime e Kishës Katolike të Shën Palit, më e madhja në Tiranë. Emri i saj kujton Apostullin Pal si ungjillizuesin e parë të trojeve shqiptare. Në letrën drejtuar romakëve, Shën Pali deklaron se: “... ka çuar fjalën e shenjtëderi në Iliri”.