Vrima e zezë

[~AnnA~]

Vrimat e zeza ndahen ne tre kategori sipas shkencetareve.

E para kategori e cilesuar vrime e zeze eshte vrima supermasive e zeze. Tani do habiteni fare. Keto vrima te zeza jane aq te medha sa masa e tyre mund te krahasohet me ate te miliarda e miliarda yjeve te marra se bashku dhe hapesira nga njeri skaj i vrimes se zeze ne skajin tjeter eshte aq i madh sa do te nevojitej nje udhetim prej 1 miliard vjetesh drite per te kaluar diametrin e ketij gjigandi. Keto vrima te zeza gjenden kryesisht ne qender te galaktikave, aty ku edhe ngjeshja yjore eshte me e madhe se ne skaje * si pasoje e nje krijimi te galaksise, materiali me i ngjeshur i materies eshte gjithmone ne qender*. Kjo ndihmon edhe zhvillimin e vrimave te zeza, zgjerimin e permasave te tyre por fillesa e tyre eshte aktiviteti yjor si pasoje e forcave centrifugale te cilat mblidhen ne nje pike dhe ngjishen duke krijuar nje gravitet kolosal i cili matet me infinit sepse nuk i percaktohet dot vlera. Vrimat e zeza si pasoje te ketij rasti zhvillohen e zhvillohen aq shume sa masa e tyre me ne fund te barazohet me materialin e thithur. Nuk ka pas asnje rast kur nje vrime e zeze supermasive te shpertheje (shihet e pamundur per shkak te ketyre permasave te paimagjinueshme). Ato mund te zhvillohen ose ekzistojne teorikisht me shume se mosha aktuale e universit.

Vrima e zeze e kategorise tjeter eshte shume here me e vogel dhe eshte quajtur vrime e zeze yjore. Nga vete emri, kjo vrime e zeze shkaktohet si pasoje e vdekjes se nje ylli. Kur nje yll psh mbaron aktivitetin e tij shperthyes, rradioaktiv, atehere eshte i destinuar te shuhet. Per t’u krijuar me pas nje vrime e zeze, masa e yllit duhet te jete konsiderueshmerisht e madhe (rreth 20 here me e madhe se dielli) ne menyre qe pas aktivitetit te tij radioaktiv qe kundervepron ndaj gravitetit te mos ta perballoje dot masen e tij dhe ne varesi te madhesise, te terheqe teper fort koren duke e ngjeshur e ngjeshur deri sa te perqendroje ne nje pike te gjithe masen kolosale. Graviteti i vrimave te zeza eshte infinit aq sa edhe drita nuk mund te shpetoje por terhiqet pashmangshmerisht prej ketij graviteti (kur dihet qe drita nuk ka mase). Praktikisht kjo gje duket sikur te shpie ne shperthim, me nje perqendrim aq te madh energjie marre nga forcat gravitacionale qe mbesin. Por eshte llogaritur ne ket rast se per te pas shperthim duhet qe ylli te jete shume here me i madh se masa 20 here me e madhe e diellit, atehere gravitacioni nuk e perballon dot forcen e tij dhe shperthen ne supernova, material yjor. Ne rast te kundert ndodh vrima e zeze kur gravitacioni rrudh veten e tij gradualisht me ane te terheqjes se kores se jashtme yjore, duke u perqendruar ne nje pike teorike zero qe thith material dhe e ngjesh derisa permbush limitin e mases qe mund te mbaje. Ca ndodh me yllin tone qe nuk ka mase konsiderueshmerisht te madhe per tu kthyer ne vrime te zeze. Pas shuarjes se tij (4 miliarde vjet me pas) ai thjesht ekziston si nje planet i madh dhe vetem kaq. As shperthen e as kthehet ne vrime te zeze yjore, sepse graviteti i diellit e perballon vetveten, dmth nuk eshte aq i forte sa te shkaktoje anomali ne strukture.

Kategoria tjeter quhet vrimat e zeza ne miniature dhe kjo eshte edhe kategoria me misterioze per momentin pasi nuk i eshte dhene pergjigje shume pyetjeve. Ideja eshte qe keto lloj vrimash te zeza mund te jene krijuar vetem pak kohe pas shperthimit te madh, Big Bengut, pra 15 miliarde vjet me pare.
Shume heret ne jeten e universit zgjerimi i shpejte i materies mund te kete ngjeshur pjese te tjera te materies qe ka levizur me ngadale, mjaftueshmerisht te ngadalte per ta kontraktuar materialin hapesinor e bashkuar, ne nje vrime te zeze te vogel. Shume shkencetare per momentin mendojne se keto vrima te zeza teorikisht mund te avullojne dhe shperthejne. Ndersa vrimat e zeza supermasive duan nje kohe te pranueshme me te madhe se mosha aktuale e universit per te arritur nje stad te tille, ndersa nderkohe vetem vrimat e zeza ne miniature jane te afta qe te avullojne dhe shperbehen brenda kohes ekzistuese te universit. Per te arritur kete faze deri ne shperthim vrimat e zeza ne miniature duhet te thithin dhe grumbullojne nje sasi te tille mase, te barabarte me dyfishin e mases aktuale te njerezve qe jetojne sot ne toke. Pas fazes finale, nje vrime e tille shperthen me nje force qe e kalon disa trilion here shperthimin me te fuqishem nuklear qe mund te rrealizoje ndonjehere teknologjia aktuale njerezore. Sidoqofte nuk ka shume deshmi hapesinore te vrimave te zeza ne miniature per arsye se ato ne permasat e tyre me te vogla e kane te veshtire te dallohen (ndersa vrimat e zeza me te medha dallohen nga rrethi i gazit momental ose materies hapesinore qe jane duke thithur dhe duke qene ne permasa shume here me te medha mund te dallohen nga aktiviteti qe kryejne ne absorvimin e materies qe i rrethon).

[~AnnA~]

Dhe nje video,se si formohen Vrimat e Zeza:


www.youtube.com/v/hoLvOvGW3Tk&hl=de&fs=1

[Eddi]

shkrimet e tua jan themeli i ketij forumi

respekt per aftesin tende!

[Zero Cool]

Vrima e zezë është një trup qiellor jashtëzakonisht i dendur (i ngjeshur), me një tërheqje rëndesore aq të madhe dhe të fuqishme, saqë nuk lejon largimin e asgjëje, madje as dritës, nga "sipërfaqja" e saj, e emëruar "Horizonti i ngjarjeve". Vrima e zezë është përkufizuar edhe si një zonë e hapësirë-kohës ku largimi i gjithësisë rreth saj është i pamundshëm.
Qenësia e këtyre trupave qiellor është parashikuar nga Teoria e përgjithshme e relativitetit, dhe pranohet sot nga komuniteti shkencor. Ndërkaq janë të pranishme disa vëzhgime të tërthorta të veprimtarisë astrofizike lidhur me vrimat të zeza, p.sh. në zonat qendrore të galaksive (bërthamave galaktike vepruese nga ang "Active galactic nucleus") si edhe lëshimet e rrezeve X nga rrezet X të dyfishta. Po ashtu supozohet që vrimat e zeza rrezatojnë energji për shkak të pasojave të mekanikës kuantike të njohura si "Rrezatimi Hokingian".
Vrima e zezë pasi formohet nga një yll ka një masë të paktën tre herë më të lartë se e Diellit, por për shkak të ecurive të ndryshme të humbjeve të masës të shkaktuara nga yjet në fundin e jetës së tyre ndodh që ylli fillestar të jetë së paku dhjetë herë më i ngjeshur se Dielli. Numrat e përmendur janë tregues, përsa i përket hollësive të modeleve të përdorura për të parashikuar zhvillimin yjor dhe në veçanti nga përbërja kimike fillestare e mjegullnajave të gazta që i jep jetë yllit të lartpërmendur. Nuk është e papërfillshme mundësia që një vrimë e zezë mund të ketë prejardhje joyjore, siç parashtrohet p.sh. për të ashtuquajturat vrima të zeza fillestare".


Historia e vrimave të zeza


Ato formohen vetëm pas vdekjes se një ylli. Kanë një fushë gravitacionale shumë ta madhe.Kjo për shkak se një yll normal qofte ai xhuxh gjigant apo super gjigant ka një fushë gravitacionale të jashtëzakonshme dhe kështu rrjedhimisht kjo forcë ekuilibrohet me forcat bërthamore që ndodhin në sipërfaqe të diellit. Pra,gjatë periudhës së fundit të jetës së diellit ky "reaktor bërthamor" fillon të shuhet ngadalë-ngadalë dhe kështu forca ekuilibruesë e gravitetit nuk ekziston ose është gjithmonë gjatë shuarjes. Në këtë mënyre formohen yjet prej neutronesh. Grimca të pangarkuara. Pra, ku kjo forcë rresht se ekzistuari pra kur arsenali bërthamor i yllit nuk ekziston me atëherë formonen xhuxhët e zinj ose më sakte vrimat të zeza. Pra, një vrime e zezë për shkak të graviteti të pa imagjinueshëm që ka, nuk lejon që në të as të hyjnë e as të dalin rrezet e dritës përshkak se ky yll është gjithmonë në zvogëlim dhe dendësia është e paimagjinueshme. Kështu: pra vrimat të zeza quhen të zeza, sepse ne to reflektohet dritë për shkak se nga dendësia edhe graviteti janë në forca që ne as nuk mund ti imagjinojmë. Duke u ulur masa graviteti rritet edhe kështu pra vrimat të zeza fillojnë të kenë një gravitet ç'rregullues pra fillon të absorbojnë planetë edhe trupa hapësinor.iuik

[Zero Cool]

Zbulohen dy “vrima te zeza”, me të mëdhatë e kozmosit


New York, 7 dhjetor - Një grup astronomësh të Universitetit të Berkley në Kaliforni ka zbuluar “vrimat e zeza” më të mëdha që janë vërejtur ndonjëherë në univers. Të gjendur në më shumë se 300 milionë vjet dritë nga Toka, njëra është e madhe sa 21 miliardë diej dhe gjendet në galaktikën Ngc 4889, ndërsa tjetra me dimensione të barabarta me 9.7 miliardë diej, gjendet në qendrën e galaktikës Ngc 3842.

Përveçse shënon një rekord të ri (vrima e zezë më e madhe e mëparshme kishte përmasa sa 6 miliardë diej), vëzhgimi dhe përmasat e këtyre “gropave” të universit kanë lejuar avancimin e hipotezave të reja mbi rolin e tyre në formimin dhe në evoluimin e galaktikave. Ndër vite, nga vëzhgimet e teleskopit hapësinor “Hubble”, ka dalë se zakonisht “vrimat e zeza” gjenden në qendër të galaktikave dhe sa më e madhe është galaktika aq më e madhe është “vrima e zezë”.

Sipas shkencëtarëve të Berkley, këto zona të hapësirës, të cilave as drita s’mund t’i shpëtojë, duhet të jenë mbetje të shpërthimeve të fuqishme në zemrën e galaktikave më të fundit, që duhet të kenë karakterizuar fillimin e universit. Një nga pyetjet që ende nuk kanë gjetur përgjigje është: Përse këto “vrima të zeza” janë kaq miliardë herë më të mëdha sesa përmasat e një ylli të shuar? Profesori Chung-Pei Ma, që ishte në krye të grupit të kërkimit, ka shpjeguar se “vrimat e zeza mund të rriten, duke u bazuar në vrima të tjera të zeza natyrore, ose duke thithur gazin përreth tyre për ushqyerje. Është pak a shumë si të pyesësh nëse fëmijët më të gjatë janë rezultat i prindërve më të gjatë (për natyrë), apo për faktin se kanë ngrënë shumë spinaq dhe ushqime kalorike...”. Rezultatet e kërkimit janë publikuar sot në revistën “Nature”, transmeton Ikub.

[Zero Cool]

Vrimat e Zeza

Vrimat e zeza kane krijuar nje corjentim tek shkencetaret perpara se keto te fundit ti teorizonin ato. Ata kane qene objekt, ose nje pjese e librave te shumte fatashkencor, si dhe nje pune e ligjshme shkencore. Albert Einstein i perfshiu ato ne letrat e tij te shumta duke pohuar se ne cdo qender galaktike ndodhet nje Vrime e zeze. Ka qindra fakte interesante ne lidhje me vrimat e zeza, por per ti dhene atyre kuptimin e duhur duhet nje kohe shume e gjate. Ketu ne webin tone Universalb ne kemi menduar qe tia u shkurtojme kete kohe, dhe per kete arsye kemi mbledhur disa informacione dhe fakte sebashku per tiu bere juve qe ta kuptoni me lehtesisht evolimin e Vrimave te zeza.

Ketu jane disa fakte ne lidhje me vrimat e zeza qe jane te perfshira ne pikat e meposhtme.

A e dini se nje vrime e zeze teorizohet me nje te kundert te saj?! Materie ka - Anti Materie, Batman ka Joker, nje shperndares lekesh neper banka - ka hajdutet, nje vrime e zeze ka nje vrime te bardhe. Kur nje vrime e zeze e terheq materien brenda vetes, nje vrima e bardhe zvogelohet prej saj derisa ajo rrezohet. Shkencetaret gjithashtu besojne se te dyja keto Vrima te zeza jane te lidhura permes nje wormhole Schwarzschild. Ne cdo qender te nje galaktike eshte prezenca e nje Vrime te zeze Supermasive. Vrimat e zeza jane shume me masive se sa yjet e njohur nga ne. Vrima e zeze ne qendren e galaktikes tone, Rruga e Qumeshtit (quajtur Shigjetari A) eshte 40.000 here me i madh se Dielli yne ne shtrirje disku, dhe ka nje perberje prej 4 miliarde masa diellore.

Te gjitha vrimat e zeza kane nje fund ku ato rrezohen ose shperbehen. Steven Hawking tregoi se te gjitha vrimat e zeza leshojne rrezatim te zi nga trupi. Ky rrezatim eshte ne fakt nje humbje e mases. Kur vrima e zeze fillon te humbi masen ajo e pershpejton kete gje me nje norme akoma me te madhe, qe domethene se sa me e vogel behet vrima e zeze aq me shpejte e humb masen e saj deri ne shperberjen perfundimtare e njohur si (POP OUT).




Si Formohet Vrima e Zeze





Pra, cfare eshte nje vrime e zeze?. Vrima e zeze eshte nje trup qiellor shume intensiv i cili terheq cdo gje brenda vetes dhe nuk nxjerr asgje jasht. Vrima e zeze ka nje gravitet extrem te cilen as vete drita dhe asnje trup tjeter qiellor nuk mund ti shpetoj terheqes se saj. Ajo ka nje dendesi te pafund dhe afrimi rreth saj ben qe objekti te mos ket rrug shpetimi, por te terhiqet brenda. Thelbi i saj eshte quajtur singulariteti kurse kufiri i jashtem eshte horizonti(disku jashtem), pika ku pertej te ciles cdo gje thithet ne vorbullen kozmike.

Por si formohen Vrimat e Zeza
Ka shume teori per kete pyetje, por ajo me e zakonshme eshte kur nje yll kolosal me nje mase prej me shume se 3 here te mases se Diellit arrin ne fund te jetes se tij, dhe bie nen gravitetit e vet duke lene pas nje Vrime te zeze Kompakte.

Le te shohim se si ndodh ky proces intrigues.
Kur nje yll gjigant arrin fazen e fundit te jetes se tij dhe eshte gati per te shperthyer ne supernova, ai e harxhon te gjithe karburantit berthamor dhe pastaj bie nen gravitetin e vet.Pra, kur ndalon djegja e karburantit, ndalon dhe procesi i krijimit te energjise berthamore qe ushqen yllin dhe e ben ate qe te mbaje ekuiliber kundrejt presionit gravitacional. Rrezja e yllit zvogelohet ne nje madhesi kritike, e quajtur rrezja Schwarzschild dhe pastaj vazhdon dhe ngushtohet, duke perfshire edhe driten. Forca e gravitetit ben punen e saj ne thelbin e yllit, i cili pas konsumimit total te karburantit krijon disa hapesira brenda vetes, duke iu dorezuar totalisht gravitetit. Kur ylli shperthen ne tipin supernova, shtresa e tij e jashtme perhapet neper hapesire.

Tani le te shqyrtoje pak reagimin brenda yllit i cili perfundon ne nje vrime te zeze me mase yjore.
Ajo qe ndodh eshte se reaksioni berthamore ne thelbin e yllit ben te mundur krijimin e presionit te jashtem. Ky presion eshte i balancuar ne menyre optimale nga terheqja intensive e brendshme e gravitetit nga masa e yllit. Kur nje yll eshte ne afer vdekjes, kombinimi reaksionar i i konvertimit te hidrogjenit ne helium ndalon, dhe formon nje reaksion te ri berthamor duke konvertuar heliumin ne karbon (Procesi Djeges). Ky reaksion pastaj pasohet nga konvertimi i karbonit ne oksigjen, i oksigjenit ne silikon dhe pastaj hekurit. Kjo eshte pika ku fusioni berthamor ndalon, dhe shtresat e jashtme e te gjitha elementeve te prodhuara (hidrogjeni heliumi, karboni dhe silikoni) vazhdojne te digjen rreth qendres se hekurt ne thelbin e yllit. Thelbi gjigand i hekurit vazhdon te ndertohet deri ne piken ku ylli nuk mban me, dhe ne fund shperthen ne menyren supernova.

1. Nje yll me mase 1,4 here me te madhe se ajo e Diellit, pas shperthimit ne supernova kompresohet ne nje mase me te dendur te neutroneve. Ky kompresim eshte aq e madh sa qe, 100 milion ton Neutrone jane te barabarte me nje filxhan caji (pra nje filxhan caji eshte i mjaftueshem per te mbajtur 100 milion ton Neutrone). Pastaj, ky kompresim Neutronesh ben te mundur formimin e nje nga yjeve me te fuqishem dhe me nje densitet te jashtezakonshem, i quajtur NeutronStar - Ylli Neutron.

2. Ne qofte se neutronet nuk jane ne gjendje per te parandaluar renien e yllit per shkak te forcave gravitacionale ne brendesi te tij, athere zvogelohet ne nje zbrazeti te zeze te pafund, ose me pake - nje vrime e zeze me mase yjore.

Ka dhe nje kategori tjeter te vrimave te zeza, te njohura si ato Supermafsive.
Vrimat e zeza Supermasive jane te pranishme pothuajse ne te gjitha qendrat e galaktikave, duke perfshire edhe galaktiken tone Rruga e Qumeshtit. Deri me tani, secila nga vrimat e zeza qe shkencetaret kane zbuluar jane supermasive dhe te masave normale yjore. Nese ju vendosni miliarda Diej se bashku, normalisht ju duhet ta dini masen e Vrimes Supermasive. Dhe kjo eshte arsya qe keto objekte kane mare emrin Vrima te zeza Supermasive.

Astronomet akoma nuk jane shume te sigurt se si jane formuar Vrimat e zeza Supermasive, por egzistojne disa teori per sa i perket formimit te ketyre objekteve.
1: Perplasja e disa vrima te zeza me te vogla se bashku dhe formimi i nje vrime supermasive.
2: Regjimentet e medha ne boshlleqet e gazit bien kundrejt gravitetit i cili ben te mundur rrotullimin e dhunshem te hapesires duke e perkulur ate dhe duke krijuar vrimen sipermasive, e cila pastaj do te konsumonte te gjithe gazin dhe materialet e mbetura rreth saj.

Shkencetari Britanik Stephen Hawking propozoi qe vrimat e zeza me mase triliona here te mases se diellit, pra Vrimat e zeza Supermasive jane krijuar ne te njejten kohe me Universin, kjo si pas teorise se Big Bangut. Por kjo eshte vetem nje tjeter teori e paprovuar. Disa nga vrimat e zeza te ndermjetme, mendohen te jene formuar nga bashkimi i shume trupave kozmik te vegjel dhe kompakt.


Cfare jane Vrimat e Zeza

Vrimat e zeza jane te frikshme, dhe objektet me intriguese dhe misterioze ne Univers. Kjo eshte ndoshta arsyeja sepse ato jane objektet me te studiuara dhe me te perfoluara ne artikujt fatashkencore. Por! cfare eshte nje vrime e zeze?. Vrimat e zeza jane kryesisht objekte shume masive dhe te dendur, sa qe asgje nuk mund ti shpetojne terheqjes tyre gravitacionale, duke perfshire edhe vete driten (e cila eshte arsyeja kryesore se perse keto objekte jane quajtur vrima te zeza). Kjo na con ne disa skenare interesante ne lidhje fizike me zonen perreth nje vrime te zeze.

Teoria e Relativitetit te Pergjithshem tregon se cdo objekt me mase, e perkul ate qe ne njohim si Hapesire-Kohe, dhe kjo perkulje eshte ajo qe ne e dime si graviteti. Shpjegimi me i thjeshte i perkuljes se hapesires eshte ai i nje krevati me suste: Sa me i rende te jesh aq me shume do perkulet susta e krevatit. Pra sa me masive te jete vrima e zeze, aq me shume perkulet hapesira. Vrima e zeze eshte e gjithe masa e nje ylli, por nje hapesire ​​shume e vogel, e cila eshte e mjaftueshme per te terheqer brenda cdo objekt qe i afrohet kufirit te saj. Zona rreth vrimes se zeze nga e cila asgje nuk mund te shpetoje, quhet event horizont, dhe madhesia e kesaj zone varet direkt nga medhesia e vrimes se zeze. (Pra sa me e madhe te jete vrima e zeze, aq me e madhe eshte zona). Nje vrime e zeze yjore formohet kur nje yll i madhesise prej 3 masash diellore i afrohet fundit te jetes se tij, ku procesi i fusionit berthamore ne thelb nuk ka me fuqi per te perballuar shtyrjen e gravitetit. Kur materiali brenda yllit kompresohet ne nje rreze te caktuar, athere krijohet vrima e zeze.

Vrimat e zeza Supermasive jane ato qe formohen ne qender te galaktikave, dhe mund te shkojne ne miliarda masa diellore. Per shembull, vrima e zeze supermasive ne qender te galaktikes tone Rruga e Qumeshtit eshte rreth 40.000 masa diellore, dhe materiali qe e rrethon ate, i quajtur disku i jashtem, eshte rreth 4 miliarde masa diellore. Vrimat e zeza jane te madhesive te ndryshmene, dhe kjo eshte ne varesi te mases qe ato kane. Per shembull, nese Dielli do te behet nje vrime e zeze, (gje qe nuk mund te ndodhi) rrezja e vrimes se zeze do te jete rreth 3 km.

Ne qender te vrimes se zeze qendron ajo qe quhet singulariteti, aty ku masa kompresohet ne volumin zero. Si e dime ne qe vrimat e zeza ekzistojne nese ato nuk leshojne ndonje drite?. Deshmite per vrimat e zeza yjore vijne nga vezhgimet ne sistemet binare, kurse vrimat e zeza supermasive mund te verehen duke perdorur teleskopet X-ray, gjithashtu edhe permes gravitetit qe ato ushtrojne mbi yjet ne galaktike.

Sipas Teorise se pergjithshme te Relativitetit nga Ajnshtajni, nje vrime e zeze ne hapesire eshte nje vend ku graviteti dhe eshte aq i madh sa qe edhe vete koha ndalon. Kjo shkakton nje ngjarje ku te gjitha objektet qe bien ose terhiqen brenda nga forca e gravitetit, zhduken pergjithmon. Analizat e fundit tregojne se nje vrimat e zeza posedonjne, Temperature dhe Rrezatim Hawking.

Edhe pse ajo eshte e padukshme, vrima e zeze ne hapesire mund te verehet permes bashkeveprimit te saj me trupat dhe materialet tjera. Dikush mund te ndjeki levizjen e nje grupimi Yjor qe orbiton ne rajonin e hapesires e cila duket bosh. Gjithashtu, nje mundesi tjeter shikimi eshte kur shohim gazin e nje ylli i cili terhiqet dhunshem nga graviteti i vrimes se zeze. Kjo spirale e gazit, ngrohet ne temperatura shume te larta dhe sasia e madhe e rrezatimit radioaktiv qe del nga vrima e zeze ben te mundur vezhgimin e saj duke perdorur teleskopat X-ray. Vezhgimet e tilla kane bere te mundur faktin real per egzistencen e Vrimave te Zeza ne Univers.

Ekzistenca e nje vrimve te zeza ne hapesire eshte njohur qe ne vitin 1783. Ne vitin 1915 Ajnshtajni publikoi Teorine e Relativitetit te Pergjithshem, por kjo nuk i dha nje kuptim te plote ketyre objekteve misterioze, dhe vetem disa vite me vone Karl Schwarzchild beri te mundur zgjidhjen e sakte e cila tregonte ekzistencen e vrimave te zeza. Zgjidhja e tij quhet Rrezja Schwarzchild.

Disa shkencetare, dhe fantastikoshkencetare, besojne se, nese ne bejme nje lidhje me vrimat e zeza ne mund te udhetojme neper hapesire shume shpejt! (Pra shkurtim rruge). Te tjeret besojne se krijimi i nje vrime te zeze ne nje zone te mbyllur, do te mundesonte krijimin e nje anije me nje motorr ku energjia dhe karburanti nuk do te shteronte kurre.

[Zero Cool]

Vrima e Zeze Supermasive

Vrimat e zeza Supermasive jane objekte me masa te cilat vleresohen ndermjet 1 milion dhe 1 miliard masa Diellore. Jane dalluar dy lloje vrimash te zeza, ato ''yjore'', me mase diellore (deri ne 20), dhe vrimat e zeza supermasive (SMBHs), me masa rreth 1 milion deri mbi 1 miliard masash Diellore. Sigurisht, vrimat e zeza nuk leshojne drite, keshtu qe ekzistenca e tyre tregohet nga metoda te ndryshme, nje prej te cilave eshte perdorur per zbulimin e eksoplaneteve - ku referohet levizja e objekteve te afert ne fushen gravitacionale. (Ashtu si levizja e yjeve qe tregojne exoplanetet).

Vrima e zeze supermasive me e afert eshte ne qender e galaktikes sone Rruga e Qumeshtit, (SgrA) e quajtur pas burimit te rrezatues ne konstelacionin Shigjetari. Ekipe te ndryshme te astronomesh kane vezhguar me vemendje te madhe pozicionet e yjeve te afert ne shenjen Shigjetari, pra ne qendren e galaktikes tone. Gjurmimet e orbites se yjeve rreth Vrimes supermasive ne qender te galaktikes tone ata i bejne me infra te kuqe, per shkak se pluhuri mes nesh dhe Shenjes Shigjetari thith 31 madhesi te drites optike. Duke aplikuar ligjet e Keplerit, plus nje skice te Newtonit dhe inteligjencen e Ajnshtajnit, ne mund te vlersojme madhesine e vrimes supermasive ne qender te galaktikes tone.

Vrima e Zeze Supermasive mund te fitoje mase ne disa menyra, dhe menyra me spektakolare eshte kur plazma e nxehte pershkon nje grup te pasur galaktikash qe bien ne qendren gravitacionale te vrimes me te madhe. Plazma eshte e ngjeshur, e ndezur, dhe perfundon ne nje disk te jashtem shtese rreth Vrimes supermasive, dhe pastaj zhduket prej aty duke u terhequr brenda qendres dhe duke formuar disa trare energjie qe pershkojne galaktiken pertej. Kjo disqe shtese rreth vrimes supermasive jane pergjegjes per madheshtine dhe shkelqimin e kuazareve.



Event Horizon - Disku i jashtem ose Disku Shtese

Horizonti i nje vrime te zeze eshte kufiri ne mes pjeses se jashtme dhe pjeses se brendeshme. Horizonti i vrimes se zeze eshte sjellja e pershkruar nga zbatimi i ekuacioneve te teorise se Relativitetit te Pergjithshem nga Ajnshtajni. Po ta vereni me kujdes, horizonti i saj ka formen e nje sfere dhe siperfaqe 2 Dimensionale e cila rrin mbi nje top 3 Dimensional. Per shembull, nese ju bini lirisht ne nje vrime te zeze forcat extreme nuk do ju shqyejne, sepse ju nuk do te kuptoni fare kur te kaloni tek horizonti i saj.

Nese shikoni nga larg nje objekt qe bie brenda vrimes se zeze, ju do te shihni se objekti shkon afer dhe me afer, dhe drita behet e kuqe dhe me e kuqe, ose sic quhet ndryshe redshifted. Dhe kjo eshte perpjekja me e afert qe ne kemi bere per te testuar parashikimet e teorive te horizontit. Ne dekaden e ardhshme mund te behet i mundur studimi i horizontit te vrimes se zeze supermasive duke mare imazhe te Shenjes Shigjetari e cila ndodhet direkt ne drejtim te qendres se galaktikes tone.



Rrezja Schwarzschild

Nese e kompresojme Diellin poshte ne nje rreze prej 2,5 km, do tu krijonte nje vrime e zeze. Nga kompresimi i Tokes, rrezja do te ishte 0,9 cm. Kompresimi i nje mali te madh do te kishte nje rreze te barabarte me 1 nanometer. Kjo rreze eshte quajtur Radius Schwarzschild. Termi u emerua pas matematikanit Karl Schwarzschild, i cili ishte i pari qe zhvilloi formulen: Rs = 2 GM/c2. Ku, M eshte masa e trupit, G eshte konstantja universale e gravitetit, dhe c eshte shpejtesia e drites. Ju mund te perdorni kete formule per llogaritjen e Rrezes Schwarzschild tek ndonje objekt.

Dhe keshtu, nje objekt me i vogel se Rrezja Schwarzschild eshte njihet si nje vrime e zeze. Siperfaqja e nje vrime e zeze vepron si nje horizont, nje pike ne te cilen as vete drita nuk mund te shpetoje. Cfare ndodh ne te vertete me masen brenda Rrezes Schwarzschild eshte nje mister. Disa shkencetare besojne se dendeisa e mases do ta ndalonte vrimen e zeze qe tu kompresonte akoma me shume, ndersa disa te tjere besojne se vrima e zeze do te vazhdonte tu kompresonte poshte pergjithmon.



Rrezja Hawking

Rrezja Hawking tregon se kur njerezit vdesin nga uria, ata behen dobesohen dhe pastaj vdesin, qe do te thote se kur nje vrime e zeze nuk ushqehet me (gaz/pluhur), ajo dobesohet duke humbur masen dhe pastaj shperbehet, por ate e ben ne menyre shume spektakolare ne nje hov te rrezatimit Hawking. Te pakten kjo eshte menyra qe ne kuptojme sot, por teoria mund te jete dhe e gabuar.

Kozmologu, Astrofizikani, dhe Fizikani, ''Stephen Hawking'' ne vitin 1974, tregoi se vrimat e zeza duhet te emetojne rrezatim elektromagnetik me nje spekter te trupit te tyre, ky proces eshte quajtur avullimi i vrimes se zeze. Ky proces teorikisht funksionon keshtu: grimcat dhe antigrimcat prodhohen konstant dhe pastaj zhduken shume shpejt. Normalisht, ne nuk mund ti shohim kurre grimcat dhe antigrimcat e kesaj dukurie, por e dime egzistencen e tyre nepermjet efektit Casimir. Megjithate, nese nje pale e ketyre grimcave dhe antigrimcave virtuale dalin jashte prane egzistences se horizontit te vrimes se zeze, disa prej tyre mund te shpetojne dhe vrima e zeze ne kete menyre humbet mase. Kur keto grimca dalin larg nga horizonti i vrimes se zeze, athere referohen si rrezatimi i trupit te zi. Rezulton se sa me e vogel eshte vrima e zeze, aq me shpejt do ta humbase masen pershkak te Rrezatimit Hawking. Ne fund vrima e zeze shperbehet me nje shperthim te forte te rrezatimit gama, sepse kur ajo zvogelohet temperatura rritet ne extrem.

Ka shume mistere ne lidhje me vrimat e zeza dhe Rrezatimit Hawking, per shembull, avullimi i vrimes se zeze nepermjet Rrezatimit Hawking do te thote se informacioni i objektit eshte i humbur pergjithmone. Shkaku kryesor i ketyre mistereve eshte se mekanika kuantike dhe relativiteti i pergjithshem - dy teorite me te suksesshme ne fizike, nuk perputhen me njera tjetren, dhe ne nuk kemi eksperimente apo vezhgime qe te na ndihmojne per te zgjidhur kete mosperputhje.

[Zero Cool]

[Zero Cool]

A mund të shkatërrohet universi SOT?
Fizicientët thonë PO !







Paris,

Universi mund të kolapsojë dhe cdo gjë në të – përfshirë ne – do të kompresohemi në pjesë të vogla dhe të rënda. Procesi tash ka mundësi të ketë filluar diku në kozmosin tonë dhe është duke e ngrënë ndonjë pjesë të university, thonë teoricientët e fizikës, raporton Daily Mail.

Ky koncept i ri i të menduarit ka qarkulluar që një kohë, por tash hulumtuesit në Danimark pretendojnë se kanë prova të mundshme sipas ekuacioneve matematikore.

Baza e kësaj teorie është se herët apo vonë një ndryshim radikal i forcave të universit do të bëjë që cdo pjesë e tij të fitojë një peshë specifike ekstreme.

Cdo gjë – cdo grimcë e rërës, cdo planet dhe cdo galaksi – do të bëhet për miliarda herë më e rëndë se sa është tash. Bazuar në bazë të asaj që njihet teoria e Higgs’it, faza transitore sic është kjo ka ndodhur në një të dhjetën e miliardit të sekondës pas Big Bang’ut, duke ndërruar hapësirën kohore.







Gjatë këtij tranzicioni, hapësirat e zbrazëta mbusheshin me një substancë të padukshme që ne sot e thërrasim Fushat e Higgs’it.

Duke përdorur ekuacione matematikore, hulumtuesit e Universitetit Jugor të Danimarkës kanë zbuluar se fushat e Higgs’it mund të ekzistojnë në dy gjendje.

Në gjendjen e dytë, fusha e Higgsit është miliarda herë më e dendur se sa shkencëtarët kanë menduar deri më tash.

Dhe nëse kjo fushë ultra e dendur e fushave të Higgs’it ekziston, atëherë papritur në ndonjë vend të universit mund të shfaqet një ‘fluskë’ në ketë gjendje, e ngjashme me fluskën që shfaqet kur e vlojmë ujin.

Fluska mandej do të zgjerohet sipas shpjetësisë së dritës, duke u futur në secilën hapësirë, duke e ndërruar fushën e Higgs’it prej gjendjes në të cilën ndodhet tash në një të re.

Të gjitha pjesëzat që do të përbihet prej fluskës do të arrijnë një peshë shumë më të rëndë se sa e kishin jashtë saj, dhe ato do të bashkohen duke krijuar qendra të reja gjigante.

“Shumë teori dhe kalkulime parashikojnë një fazë të tillë transitore – por kanë qenë disa paqartësi në kalkulimet e mëhershme”, thotë Jens Krog, student PHD në Universitet të Danimarkës.







“Tash ne kemi performuar kalkulime shumë më precize, dhe ne shohim dy gjëra: Po, universi sipas të gjitha gjasave do të kolapsojë dhe: kolapsi është shumë më i mundshëm se sa kalkulimet të vjetra”.

“Faza transitore do të fillojë diku në univers dhe do të shpërndahet. Ndoshta kolapsimi ka filluar tashmë dhe tashmë është duke e ngrënë pjesën tjetër të universit.

Ndoshta kolapsimi është duke filluar pikërisht tash dhe pikërisht këtu. Ose ndoshta do të fillojë larg nga këtu miliarda vite. Ne nuk e dimë”.

Edhe pse kalkulimet e fundit parashikojnë se kolapsi është tash më i mundshëm se sa më parë, është gjithashtu e mundshme që nuk do të ndodhë kurrë.