Kein Macromedia Flashplayer? Klick bitte hier!
Dardania.de
Kethu Mbrapa   Dardania.de > Kultura > Historia Shqiptare
Emri
Fjalėkalimi
Historia Shqiptare Tė diskutojmė pėr historinė tonė!



Pėrgjigju
 
Funksionet e Temės Shfaq Modėt
Vjetėr 17-08-09, 19:59   #1
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Rilindja Kombetare

ZHVILLIMI I IDEOLOGJISE DHE I KULTURES SE RILINDJES KOMBETARE
(VITET 80 Te SHEK. XIX - 1912)

1. MENDIMI POLITIKO-SHOQEROR, SHKRIMI DHE SHKOLLA SHQIPE

Levrimi i gjuhes shqipe dhe perhapja e shkrimit shqip
Pas themelimit te Lidhjes se Prizrenit me 1878 dhe te Shoqerise se Stambollit me 1879 mori hov levizja per levrimin dhe studimin e gjuhes shqipe. Mendjet me te ndritura te kohes, si Kostandin Kristoforidhi, Naim Frasheri, Sami Frasheri, Jeronim de Rada, Pashko Vasa, Jani Vretoja, Ndre Mjeda, Gjergj Fishta etj., duke e njohur mire gjuhen amtare dhe duke pasur besim te patundur ne zhvillimin e saj te shpejte, iu perveshen me zell nje pune te shumanshme qe nuk vonoi te jepte perfundime te dukshme. Drejtimet kryesore te perpjekjeve te tyre, qe kushtezoheshin nga kerkesat e kohes, ishin perhapja e shkrimit shqip, pastrimi i gjuhes shqipe nga fjalet e huaja te panevojshme, pasurimi i saj sidomos me terma shkencore e me fjale te tjera te fjalorit abstrakt dhe perpunimi i disa normave gjuhesore qe do te conin shkalle-shkalle ne zhvillimin e vazhdueshem te gjuhes letrare shqipe. Me keto perpjekje atdhetaret rilindes synonin te forconin bashkimin dhe afirmimin kombetar te popullit shqiptar, per te cilet nje faktor vendimtar ishte gjuha, si tipar themelor qe dallon cdo komb.
Alfabeti i Shoqerise se Stambollit (1879) me 36 shkronjat e tij i plotesonte mire kerkesat fonologjike te gjuhes shqipe dhe, me gjithe mungesen e shkollave shqipe, ishte perhapur nder shqiptaret brenda e jashte vendit. Por, duke qene i perzier edhe me disa shkronja greke dhe me disa shkronja te vecanta, ai paraqiste mjaft veshtiresi per botim librash e fletoresh neper shtypshkronja. Pervec kesaj, megjithese beri te mundur menjanimin e disa alfabeteve te perdorura me pare, alfabeti i Stambollit nuk mbeti i vetmi alfabet per shkrimin e shqipes. Keshtu ne Shkoder vijoi te perdorej alfabeti tradicional i shkrimtareve klerike te Veriut. Madje, ne kapercyell te shek. XX ne ate qytet u vune ne perdorim dy alfabete te reja: alfabeti thjesht latin i Shoqerise "Bashkimi", i themeluar me 1899 nga Preng Doci, Gjergj Fishta etj., dhe alfabeti i Shoqerise "Agimi", i formuar me 1901 nga Zef Mjeda, Ndre Mjeda etj. Gjate kesaj periudhe ne Shkoder nuk munguan edhe perpjekjet per ta shkruar shqipen me alfabetin arab.
Rilindesit u perpoqen edhe per pastrimin e pasurimin e fjalorit, gje qe diktohej nga vete gjendja e gjuhes shqipe, e cila, ne kushtet e nje prapambetjeje te gjithanshme te popullit shqiptar, ishte e mbushur me fjale te huaja dhe kishte mbetur e varfer sidomos per fjale te fushave te ndryshme te shkences e te kultures. Per t'ia arritur ketij qellimi te dyanshem u shfrytezuan me shume mjetet fjaleformuese te gjuhes shqipe, duke krijuar keshtu nje numer te madh fjalesh te reja, nje pjese e mire e te cilave i kane qendruar kohes. Te tilla jane, p.sh., fjalet ndergjegje, vetedije, cilesi, sasi, folje, rrokje, peremer, atdhe, memedhe, kryeqytet, qyteteroj etj. eshte e vertete se perpjekje per te krijuar fjale te reja ishin bere edhe me pare, duke nisur qe nga Buzuku, Budi e Bogdani e deri te Naum Veqilharxhi. Por perpjekjet e dhjetevjecarit te fundit te shekullit te kaluar ne kete fushe dalloheshin per karakterin e tyre me te vetedijshem, per permasat e gjera dhe per perhapjen e madhe qe paten.
Per pasurimin e fjalorit te gjuhes shqipe u shfrytezua ne radhe te pare visari i pasur i gjuhes popullore. Per kete qellim u mblodhen nga goja e popullit fjale e shprehje te rralla qe rilindesit i shtine ne perdorim ne veprat e tyre. Ne kete pune fisnike u dallua ne menyre te vecante Kostandin Kristoforidhi, i cili i ra kryq e terthor mbare vendit, duke mbledhur nje visar te pasur, qe e perfshiu edhe ne vepren e tij madhore "Fjalori i gjuhes shqipe". Por kete veper me vlere te madhe autori nuk mundi ta botonte sa qe gjalle. Pas shume perpjekjesh, ky fjalor u botua me ne fund me 1904 ne Athine. Fjalori nuk kishte karakter dialektor, si fjaloret e botuar me pare, por ishte nje fjalor i mbare shqipes. Shpjegimet aty jepeshin ne gjuhen greke, por kishte edhe shpjegime plotesuese shqip. Ata qe nuk dinin greqisht e perdornin per te gjetur ekuivalenten greqisht te fjales shqipe.
Me 1908 u botua ne Shkoder nga Shoqeria "Bashkimi" nje tjeter fjalor i gjuhes shqipe me shpjegimet ne gjuhen italiane.
Drejtimi tjeter kryesor, ku u perqendruan perpjekjet per levrimin dhe studimin e gjuhes shqipe, ishte perpunimi i disa normave drejtshkrimore e gramatikore dhe studimi i struktures gramatikore te gjuhes. Edhe ne kete fushe puna nuk nisi nga e para. Perpjekje te tilla ishin bere edhe me perpara. Por pas vitit 1880, ne kushtet e reja te rritjes se levizjes kombetare, shtrohej detyra per nje pune me te vetedijshme dhe me synime me te qarta. Ne shkrimet shqipe duheshin zbatuar disa norma drejtshkrimore qe t'i benin ato sa me te kuptueshme per te gjithe shqiptaret, pavaresisht nga baza dialektore. Per nje pune te tille te vetedijshme shprehen ne shkrimet e tyre sidomos Kostandin Kristoforidhi, Samiu, Naimi etj. Gjate kesaj periudhe u bene perpjekje edhe per nje afrim te dy varianteve te shkruara te shqipes. Por, ne kushtet e sundimit te huaj dhe te percarjeve krahinore e fetare, te ushqyera nga armiqte e jashtem e te brendshem, keto perpjekje nuk mund te shkonin larg. Ne keto rrethana, kur edhe nje pjese e shkrimtareve vijonin te perdornin ne shkrimet e tyre nje gjuhe thjesht dialektore, ishte shume e veshtire te perpunoheshin e te zbatoheshin nga te gjithe norma drejtshkrimore e gramatikore te njesuara. Megjithate, u be nje pune e madhe per vendosjen e disa normave drejtshkrimore e gramatikore, qe shenuan nje hap te rendesishem perpara ne zhvillimin e metejshem te gjuhes letrare shqipe.
Nje vemendje e posacme iu kushtua edhe studimit te struktures gramatikore te gjuhes e kjo duket qarte edhe nga botimi i disa gramatikave me vlere, te hartuara kryesisht nga autore shqiptare. Nga keto dallohen sidomos gramatika e Kostandin Kristoforidhit (1882), me shpjegim ne gjuhen greke, "Shkronjetorja ..." e Samiut (1886), qe eshte e para gramatike e gjuhes shqipe, gramatika e Gjergj Pekmezit (1908), me shpjegime ne gjuhen gjermane, gramatika shqipe e Anton Xanonit (1909) etj.
Puna per levrimin e per studimin e gjuhes beri te mundur zhvillimin e metejshem te gjuhes letrare shqipe.
Ne fund te shek. XIX dhe ne fillim te shek. XX u shtuan edhe me shume perpjekjet e atdhetareve shqiptare per lirine e mesimit te gjuhes shqipe dhe per celjen e shkollave shqipe. Edhe pas hapjes se shkolles se Korces ne vitin 1887, gjendja e arsimit ne Shqiperi mbeti e mjerueshme. Gjithe sistemi arsimor osman perbehej nga shkollat fillore (mejtepe) ne qytete e ne fshatra, nje pjese e madhe prane xhamive, nga disa shkolla gjysme te mesme ose qytetese (ruzhdie) qe funksiononin ne qytete, ndersa shkolla te mesme shteterore (idadie) ishin ngritur vetem ne kryeqendrat e kater vilajeteve. Mesimet zhvilloheshin kudo ne gjuhen turke, ndersa numri i femijeve qe i ndiqnin keto shkolla ishte shume i paket. Ne keto rrethana atdhetaret rilindes si ne memorandumet e peticionet e njepasnjeshme, qe i derguan Portes se Larte dhe Fuqive te Medha nga kolonite e mergimit e nga brenda vendit, ashtu edhe nepermjet organeve te shtypit shqiptar te viteve 1897-1908, protestuan ndaj kesaj gjendjeje te rende te arsimit ne Shqiperi dhe kerkuan me kembengulje qe shqiptareve t'u jepej e drejta e mesimit te lire te gjuhes amtare shqipe dhe qe te hapeshin kudo ne Shqiperi shkolla shqipe te te gjitha hallkave. Organet e shtypit theksonin se "ne shqiptaret duhet te hapim shkolla shqipe ne Shqiperi dhe te mesojme ne gjuhen tone", "te celim shkolla shqipe ne te gjitha anet e Shqiperise, ne cdo qytet dhe ne cdo fshat, me qellim qe te lulezohet Shqiperia" ("Shqiperia", 1897, "Gjuha shqipe dhe shqiptaret"; "Drita" 1903, "Kombet e tjera dhe shqiptaret" etj.)
Atdhetaret, me gjithe pengesat e qeverise turke, nuk i nderprene perpjekjet per te perhapur arsimin ne gjuhen amtare. Pervec dy shkollave shqipe te Korces, ne mjaft vise te Shqiperise, si ne Elbasan, Diber, Kruje, Korce, Berat, Gjirokaster, Kolonje, Starove, Vlore, Permet, Skrapar, cameri etj., funksiononin, ne shumicen e rasteve prane shtepive private, shkolla te fshehta shqipe, ne te cilat arsimtaret atdhetare u mesonin femijeve e te rriturve abetaren e gjuhes shqipe. Ne keto qendra, si edhe ne qytete te tjera te vilajeteve shqiptare, si ne Shkoder, Durres, Tirane, Prizren, Prishtine, Shkup, Manastir etj., mesuesit atdhedashes u mesonin fshehurazi shkrimin shqip nxenesve ne shkollat e huaja turke, greke etj.
Atdhetaret rilindes protestuan ne ato raste kur Austro-Hungaria beri perpjekje per te zevendesuar gjuhen shqipe, qe ishte futur ne shkollat e saj, me gjuhet e huaja. Ne vitet 1898-1900 shpertheu konflikti ndermjet popullsise se Prizrenit dhe agjenteve konsullore austro-hungareze, qe deshen te fusnin ne shkollen shqipe te qytetit sllavishten. Vatikani me 1898 largoi nga kjo shkolle kleriket shqiptare nga Prizreni dhe emeroi ne vend te tyre klerike e murgesha kroate, qe filluan te perdornin ne shkolle krahas shqipes edhe sllavishten. Meqenese kerkesat e popullsise se Prizrenit per pezullimin e mesimit ne gjuhen sllave nuk u moren parasysh, ajo ngriti me 1899 nje shkolle te re shqipe te pavarur, ne te cilen jepte mesim Mati Logoreci. Ne keto perpjekje atdhetaret prizrenas paten edhe perkrahjen e popullsise se Shkodres dhe te viseve te tjera. Shkolla e re terhoqi shumicen e nxenesve te Prizrenit. Ne konfliktin per ceshtjen e shkolles se Prizrenit (qe zgjati 2 vjet) nderhyri me kerkesen e Vjenes edhe policia turke, e cila arrestoi mjaft shqiptare atdhetare. Qendresa e gjate e protestat e vazhdueshme te popullsise se Prizrenit bene me ne fund efektin e tyre; me 1900 u kthyen ne Prizren kleriket e larguar shqiptare dhe u hoqen nga shkolla mesuesit e huaj. Pas kesaj te dyja shkollat u bashkuan ne nje shkolle te vetme.


__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Nyje Interesante
Vjetėr 17-08-09, 19:59   #2
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

Keshtu ndodhi edhe ne Tirane, ku ne saje te kerkesave kembengulese te rretheve atdhetare, ne shkollen austriake te ketij qyteti, ne kundershtim me vendimin e kryepeshkopit katolik te Durresit, u vune ne perdorim tekstet e pergatitura nga Shoqeria e Stambollit.
Ne saje te perkrahjes se popullit dhe te vendosmerise se mesuesve atdhetare, edhe Mesonjetorja shqipe e Korces, qe ishte e vetmja shkolle shqipe legale, u beri balle per nje kohe te gjate perndjekjeve dhe intrigave te qeveritareve osmane dhe mitropolise se Korces. Ne vitet e fundit te shek. XIX, kur drejtor i saj u be Nuci Naci, ajo u kthye ne nje shkolle te rregullt fillore me kater klase, ku ndiqnin mesimet 80-100 femije te krishtere e myslimane nga 20-40 qe kishte me pare. Pervec drejtorit, ne shkollen e djemve te Korces jepnin mesime edhe arsimtaret Thanas Nona e Nikolla Lako, ndersa te rriturve abetaren shqip ua mesonte Kristo Vodica. Por edhe kjo shkolle me ne fund u mbyll ne vitin 1902, kur autoritetet osmane, te nxitura edhe nga peshkopi ortodoks grek, arrestuan mesuesin dhe drejtorin e saj te fundit Nuci Nacin, te akuzuar si pjesemarres i nje "organizate te fshehte" shqiptare.
Shkolla e vajzave te Korces, ku jepnin mesim Sevasti Qiriazi (qe ishte edhe drejtoreshe e saj), Fanka Efthimi dhe me pastaj Polikseni A. Dhespoti (Luarasi) e Thanas Sina, dha ndihme te madhe per disa vjet ne perhapjen e shkrimit shqip e te ndjenjave atdhetare tek te rejat dhe te popullsia e qytetit. Ajo frekuentohej nga 50 nxenese, disa prej te cilave, duke qene nga viset e tjera, ishin konviktore. Por edhe kjo shkolle u mbyll me 1904 nga autoritetet osmane.
Ndersa pengonte perhapjen e mesimit te gjuhes shqipe dhe merrte masa te rrepta ndaj mesuesve e prinderve, sidomos ndaj atyre myslimane qe conin femijet ne shkollat shqipe, qeveria osmane, duke qene nen presionin e shteteve fqinje e te Fuqive te Medha, lejonte celjen ne qytetet e Shqiperise te shkollave te reja te huaja, greke, bullgare, serbe etj.
Krahas ketyre, perhapja e shkrimit shqip pengohej gjithashtu nga mungesa e nje alfabeti te perbashket per gjithe shqiptaret. Atdhetaret shqiptare me te drejte e shihnin mungesen e nje alfabeti te njejte si nje shenje dasie qe pengonte bashkimin e konsolidimin kombetar te shqiptareve.
Por si ceshjtja e shkolles shqipe, ashtu edhe ajo e vendosjes se nje alfabeti te njejte te gjuhes shqipe, qene shnderruar ne probleme politike, zgjidhja e te cilave do te varej nga zhvillimi i pergjithshem i Levizjes Kombetare Shqiptare.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:00   #3
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Letersia
Ringjallja nacionale, levrimi i shqipes si gjuhe e kultures, organizimi i arsimit kombetar dhe themelimi i letersise kombetare ne rrafshin kulturor, si dhe krijimi i shtetit te pavarur ne rrafshin politik, keto ishin pikat kyce te programit te levizjes se Rilindjes, prej se ciles lindi shkolla e romantizmit shqiptar te shek. XIX, qe u perurua ne vepren "Kenget e Milosaos" (1836) te Jeronim de Rades per te marre formen e plote ne veprat e Naim Frasherit, Pashko Vases, Ndre Mjedes, Zef Serembes, Gavril Dares (te Riut), Andon Z. cajupit, Luigj Gurakuqit, Asdrenit, Gjergj Fishtes, Filip Shirokes e te tjereve. Ishte ky nje romantizem tipik ballkanik, i mbrujtur me frymen e clirimit kombetar, me mallin e mergimtarit dhe me patosin retorik te evokimit te mesjetes shqiptare, domethene te lufterave te Gjergj Kastriotit Skenderbeut. Letersia e Rilindjes u frymezua nga idete e romantizmit nacional dhe te iluminizmit, qe u kultivuan ne rrethet e inteligjencies shqiptare, e cila jetonte kryesisht ne mergim, ne ngulimet e vjetra shqiptare ne Itali dhe ne ngulimet e reja ne Stamboll, Bukuresht, ShBA, Sofje e Kajro. Kjo shkolle letrare levroi kryesisht poezine. Heroi i saj ishte njeriu etik, shqiptari luftetar e me pak njeriu tragjik. Ne procesin e zhvillimit te saj nisen te integrohen gjithnje e me shume ne te edhe idealet shoqerore demokratike te ndikuara nga orientimi ne pergjithesi perendimor i kultures shqiptare te Rilindjes. Kete prirje e shprehu ne menyre poetike, Naim Frasheri, ne vargjet sintetike: "Jak' o dit' e uruar, / Qe lint nga perendon".
Pjese e ketij procesi ishte dhe pasurimi i krijimtarise letrare me idealet humaniste per rilindjen e njeriut dhe lirine e individit, per persosjen e tij morale dhe emancipimin e tij nga prangat e mesjetes, nga mendesia e normat e moralit te saj qe e ndrydhte shpirtin e njeriut dhe e mbante ne padije e erresire. Poezia, sidomos poezia lirike e Rilindjes, i solli letersise shqipe boten shpirterore te individit, dramat e kerkimet e tij morale, nje bote ne levizje e te trazuar, nje shpirt te zgjuar nga gjumi mesjetar qe e mpinte mendjen njerezore.
Nje tipar i rendesishem i kultures dhe i letersise se Rilindjes eshte rigjallerimi dhe rivleresimi i vlerave tradicionale te kultures shqiptare, sidomos lidhja e ngushte e saj me folklorin vendas, riaktivizimi i motiveve dhe i formave poetike te krijimtarise gojore popullore. Gjurmimi i kesaj tradite dhe botimet ne fushe te saj ("Rapsodi te nje poeme arbereshe" me 1866 nga De Rada, "Permbledhje te kengeve popullore dhe rapsodi te poemave shqiptare" me 1871 nga Zef Jubani, "Beleta shqiptare" me 1878 nga Thimi Mitkoja, "Valet e detit" me 1908 nga Spiro Dineja etj.) ishin pjese e programit kulturor te Rilindjes Kombetare per afirmimin e identitetit etno-kulturor te shqiptareve.
Por letersia e kultura e Rilindjes u zhvilluan ne marredhenie te ngushta me kulturat perendimore e lindore, duke marre prej tyre ato elemente qe i pergjigjeshin frymes se tyre dhe duke ruajtur natyren vendase.
Levizja mendore dhe letrare e Rilindjes krijoi nje kulture te re; ajo hapi epoken e kultures moderne te shqiptareve.
Fillimet e letersise se Rilindjes lidhen me krijimtarine poetike te nje grupi poetesh nga veriu, te cilet qendrojne ne kapercyell te dy koheve. Nga njera ane ata me shkrimet e tyre fetare zgjasin, pas nje heshtjeje gati trecerekshekullore, traditen e letersise se vjeter klerikale katolike, kurse nga ana tjeter me disa vjersha te tyre, ku u buthtuan motivet e para atdhetare, u bene nismetare dhe pararendes te letersise se re. Keta ishin Preng Doci (1847-1917), abati i Mirdites, Pjeter Zarishi (1806-1866) nga Zadrima, Leonardo de Martino (1830-1923) arberesh i ardhur si misionar franceskan ne Shqiperi dhe Ndue Bytyci (1847-1917) prej Kosove.
Disa vjersha te ketyre poeteve jane te mbrujtura me frymen atdhetare dhe me notat e kushtrimit per lufte kunder pushtuesit, duke i hapur udhen edhe nje levizjeje te gjere artistike letrare, qe do te zhvillohej ne Shkoder ne mbarim te shek. XIX dhe qe pati si perfaqesues te saj Ndre Meden, Gjergj Fishten, Luigj Gurakuqin, Filip Shiroken.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:03   #4
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Naim Frasheri (1846-1900)
Naim Frasheri eshte figura qendrore e letersise se Rilindjes dhe nje nga perfaqesuesit me te shquar te levizjes kombetare, njeriu qe u pagezua per se gjalli si "apostull i shqiptarizmes" dhe "bilbili i gjuhes shqipe". Lindi ne Frasher te Dangellise, ku mori mesimet e para nga hoxha i fshatit. Me shpernguljen e familjes ne Janine, prane vellait te madh Abdylit, qe sherbente si nepunes atje, Naimi hyri ne gjimnazin Zosimea te qytetit, ku mori nje kulture te gjere per kohen. Pervec njohjes me kulturat klasike, pervec se persosi njohurite ne persisht dhe mesoi edhe gjuhe te tjera, si greqishten, frengjishten etj., Naimi atje ra ne kontakt me idete e iluminizmit freng, qe i hapi udhen Revolucionit te vitit 1789; lexoi Rusone e Volterin, per te cilet ruajti nje admirim te vecante gjate gjithe jetes, ashtu si e ruajti edhe per shkrimtaret e medhenj te shkolles se romantizmit francez, Hygone, Lamartinin e te tjere. Naimi u ndodh keshtu ne kryqezimin e dy kulturave, te kultures lindore e te kultures perendimore, te cilat lane gjurme ne formimin dhe ne vepren e tij, pa mundur te shtypin natyren e saj vendase.
Pasi kreu me 1870 gjimnazin, Naimi shkoi ne Stamboll per te gjetur pune, por klima nuk i shkoi shendetit te tij te dobet dhe u kthye ne Shqiperi, ku punoi per dhjete vjet si nepunes dogane ne Janine, ne Sarande e ne Berat. Me 1882 u vendos perfundimisht ne Stamboll prane vellait, Samiut, ku edhe mbylli syte me 20 tetor 1900. Atje ai u be shpirti i Shoqerise se Stambollit qe e kryesonte Samiu.
Por ne vitet e Lidhjes se Prizrenit Naimi u ndodh ne Shqiperi dhe mori pjese aktive ne ngjarjet e saj, sidomos ne organizimin e mbledhjeve qe u bene ne Frasher e ne Janine per mbeshtetjen e perkrahjen e Lidhjes. Me 1880 shkroi te paren veper shqip me permbajtje atdhetare, poemthin "Shqiperia", e cila u prit me entuziazem ne rrethet patriotike. Ne kete poeme ai shpalli poetikisht te gjitha idete qe do te formonin me tej trungun e vepres se tij atdhetare dhe te gjithe poezise atdhetare te Rilindjes.
Naimi iu kushtua teresisht veprimtarise atdhetare; ai dha ndihmese te shquar per botimin e revistes "Drita - Dituria", dhe ne nje periudhe te shkurter 13-vjecare (1886-1899) botoi 15 libra. Vetem ne vitin 1886 botoi ne shtypshkronjen e Bukureshtit 6 libra, "Bageti e Bujqesija", "Vjersha per mesonjetoret e para", "E kendimit te cunave kendonjetoreja" me dy vellime, "Istori e pergjithshme" dhe "Diturite". Me pas do te botonte "Tehajylat" ("enderrimet", 1885), "Lulet' e veres" (1890), "Mesime" (1894), "Parajsa dhe fjala fluturake" (1894), "Gjithesia" (1895), "Fletore e bektashinjve" (1896), "Istori e Skenderbeut" (1898), "Qerbelaja" (1898), "Istori e Shqiperise" (1899) e te tjera.
Sic shihet, nje vend te gjere i dha ai botimit te librave per te cilat kishte nevoje shkolla shqipe. Si atdhetar iluminist ai i kushtoi vemendje jo vetem pajisjes se brezit te ri me dije shkencore. Naimi kishte koncepte te perparuara pedagogjike. Ai ishte per barazine e djemve dhe te vajzave per te mesuar, per perfshirjen e lendeve shkencore ne programet shkollore, per nje edukate morale te persosur dhe per njesimin e mesimit me edukaten.
Vepra poetike e Naimit vuri bazat e letersise kombetare dhe luajti nje rol te dores se pare per zgjimin e vetedijes atdhetare te bashkekombesit. Ai u be themeluesi i nje letersie te re me permbajtje atdhetare e njerezore, me force artistike dhe me vlera te shquara stili, duke zgjeruar jo vetem tematiken dhe problematiken e saj, por duke i kthyer fjales shqipe forcen e saj estetike, duke i dhene shqipes fytyren e nje gjuhe te levruar te kultures moderne te shqiptareve. Me poemat e vjershat e tij lirike Naimi i kendoi mallit e dashurise per atdhe, krenarise kombetare dhe te kaluares se lavdishme te shqiptareve. Por ai zbuloi edhe te fshehtat e shpirtit njerezor duke medituar per jeten dhe vdekjen, bukurine dhe dashurine, qenien dhe mosqenien, perendine dhe gjithesine, ne frymen e panteizmit poetik e filozofik qe karakterizon mendimin e tij.
Nje himn te pashoq i thur Naimi dashurise per atdhe e mallit per te, bukurive te natyres shqiptare e krenarise kombetare ne poemen "Bageti e Bujqesija". Me kete veper Naimi krijoi poezine e madhe te atdheut dhe me nje gjuhe magjepse poetike shprehu ndjenja e emocione qe s'kishte mundur t'i krijonte para tij poezia shqipe. Ai shpalli mbi te gjitha ndjenjen e krenarise kombetare, permes vargjeve: "Ti Shqiperi me ep ndere, / Me ep emerin shqipetar; / Zemerne ti ma gatove / Plot me deshire dhe me zjarr".
Poema eshte nje shfrim lirik i ndjenjave te poetit te pushtuar nga malli i gjuhes dhe i bukurive te vendlindjes, nga kujtimet e rinise se kaluar ne gji te saj, te poetit te magjepsur nga kulti i tokes dhe i punes, te poetit qe e perjeton dashurine per Shqiperine dhe krenarine per te si nje ndjenje njerezore qe kerkon t'ua percjelle gjithe bashkatdhetareve te vet, me fjalen e vet poetike, me gjuhen e zemres se zjarrte, qe zhuritet nga malli e dashuria per cdo gje shqiptare.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:03   #5
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

Naimi pohoi me gjuhen e artit qenien e atdheut e te atdhetarizmit shqiptar, duke krijuar imazhin poetik te memedheut qe u mungonte shqiptareve, qe e kishin dhe nuk e shikonin ose nuk e ndienin se e kishin ashtu te bukur e madheshtor, ashtu si e pershkruan poeti, te ringjallur se vdekuri me nje dashuri te pergjeruar prej fjales poetike. Ky imazh i ftonte shqiptaret te ktheheshin ne atdhe. Metafora e madhe e kthimit, e pranishme jo vetem ne kete poeme te Naimit, por ne gjithe letersine romantike te Rilindjes, nuk eshte e njejte me endrren romantike per t'u kthyer ne viset ekzotike, ose ne gjirin e jetes se lire e te paperlyer nga semundjet e qyteterimit modern; nuk eshte thjesht nje arratisje romantike larg rremujes e rremetit te jetes urbane, por nje mall per atdheun e humbur dhe nje thirrje qytetare per t'iu kthyer vlerave te vendlindjes, per t'i ringjallur ato e bashke me to per te ringjallur kombin. Ky ishte misioni i poezise se Naimit, i cili u njejtesua ne vetedijen e kombit me qiririn qe digjet per njeriun dhe per lirine.
Historia, sidomos epoka e Skenderbeut, perbente per rilindesit nje trashegim te cmuar dhe nje deshmi te identitetit e te se drejtes se shqiptareve per te jetuar te lire ne atdheun e tyre. Me vetedijen e ndikimit te madh te se kaluares per formimin e ndergjegjes kombetare dhe per zgjimin e ndjenjave liridashese, Naim Frasheri krijoi poemen epike "Istori e Skenderbeut", e cila, pikersht per keto arsye, u be nje nga veprat me te lexuara gjate Rilindjes. Me kete veper ai realizoi nje enderr te lashte te shqiptareve, per te pasur edhe ata si popujt e tjere eposin e tyre historik. Poema evokoi me nje patos te ngritur atdhetar e romantik qendresen peseshekullore te shqiptareve kunder vershimit osman dhe heroin e kesaj qendrese, figuren e Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Naim Frasheri ishte njeri i Rilindjes dhe Rilindja Shqiptare bashkonte ne vetvete idealet politike qytetare te rilindjes se kombit dhe idealet humane te rilindjes se njeriut. Rilindja e kombit dhe liria e kombit ne mendimin e Naimit eshte e lidhur me rilindjen e njeriut e me lirine e njeriut, me zgjimin e pasurimin e tij mendor e shpirteror, me persosjen e tij morale. Ne kete veshtrim perjetimet lirike te Naimit te shprehura ne vjershat e "Luleve te veres" synojne te afirmojne nje bote te re ndjenjash njerezore, aspiraten e poetit per emancipimin e njeriut dhe per pohimin e individualitetit e te personalitetit te tij.
Keto motive i sollen nje risi e nje pasuri artistike te panjohur me pare poezise shqipe; me to Naim Frasheri themeloi stilin e mirefillte lirik ne letrat shqipe dhe ngriti fjalen shqipe ne rrafshin e poezise e te artit te vertete.
Vepra e Naim Frasherit sintetizoi prirjet me te mbara te zhvillimit historik e kulturor kombetar te shqiptareve dhe beri epoke duke e nxjerre ne nje udhe te re letersine e tyre.
Disa shekuj te shqipes se shkruar para Naimit kishin krijuar nje tradite, ne thellesi te se ciles gjellinte dashuria per gjuhen shqipe dhe gjente shprehje prirja e nje zhvillimi te mevetesishem kulturor te nje kombi qe e dallonte veten nga te tjeret edhe ne kete rrafsh, sado qe trysnia e gjuheve dhe e kulturave te huaja mbi te ishte e madhe. Por rendesine e kesaj tradite e kufizonte fakti qe shpirti i shqipes ndrydhej ne te brenda funksionit kryesisht didaktik, utilitar, te letersise se shekujve XVI-XVIII, si dhe fakti qe ajo nuk kishte arritur te fitonte vazhdimesine e njesine e brendshme.
Vepra e Naimit kaperceu keto kufizime, prandaj ajo shenoi nje ndryshim epokal ne kulturen shqiptare duke krijuar nje letersi te nje tipi te ri qe shprehu shpirtin e kombit e te kohes me nje gjuhe poetike, ne te cilen fjala shqipe tingelloi me te gjitha vlerat e saj te shprehjes plastike e veterefleksive.
Duke vene ne baze te gjuhes se poezise gjuhen popullore, Naim Frasheri e emancipoi shprehjen poetike nga konvencionalizmi dhe i cliroi fjalet nga inercia e nje tradite te ngurtesuar prej gjuhes se konsakruar te librave te dogmes, ose prej trysnise se modeleve te huaja poetike. Me vepren e Naimit letersia shqiptare mohoi ne thelb traditen e zhvillimit te saj te varur nga ndikimi i letersive dhe i kulturave te tjera; ajo nisi te zhvillohej ne menyre te pavarur si letersi e kombit shqiptar, me tiparet e veta. Naimi e afroi keshtu letersine me proceset e zhvillimit shpirteror e kombetar te shqiptareve dhe e beri shprehese te njemendte te ndergjegjes se tyre morale e estetike.
*

Ne fund te shek. XIX dhe ne fillim te shek. XX shfaqen dukuri te reja ne zhvillimin e letersise shqipe, e cila ndonese vijon te mbetet brenda kuadrit te Rilindjes, nis te njohe procesin e dizintegrimit te romantizmit si drejtim letrar. Nje brez me i ri shkrimtaresh qe erdhen pas Naimit, duke ndjekur traditen e Rilindjes ne trajtimin e motivit patriotik, e pasuruan me nje problematike te re shoqerore permbajtjen e letersise, me gjini e forma te reja te shprehjes artistike. Ne krijimtarine e disa syresh u pershenjen shfaqjet e para te realizmit. Ne kete grup shkrimtaresh bejne pjese Andon Z. cajupi, Asdreni, Ndre Mjeda, Gjergj Fishta, Faik Konica e te tjere. Ata e vazhduan krijimtarine e tyre edhe pas vitit 1912, kur mbyllet epoka e Rilindjes si etape historike. Krijimtaria e dy te fundit i perket me shume fazes se re qe nisi ne zhvillimin e letersise shqipe pas krijimit te shtetit te pavarur shqiptar.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:04   #6
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Andon Z. Cajupi (1866-1930)
Andon Zakoja, i njohur me pseudonimin Cajupi, lindi ne Sheper te Zagorise, ku mori edhe mesimet e para. Me pas u shkollua ne nje lice francez ne Aleksandri, kurse studimet e larta per drejtesi i kreu ne Gjeneve. Prej andej u kthye ne Egjipt ku e ushtroi fare pak profesionin per te cilin u diplomua dhe iu kushtua teresisht levizjes patriotike, duke u bere nje nga figurat qendrore te kolonise shqiptare te Misirit.
Shkrimi i pare qe njihet prej cajupit eshte artikulli "Duke kerkuar nje alfabet", botuar ne revisten "Shqiperia" te Bukureshtit. Ne kete artikull te shkruar ne frengjisht poeti i ardhshem mbron idene e perdorimit te alfabetit latin dhe parashtron pikepamjet e tij te perparuara per zhvillimin e levizjes kombetare.
Me 1902 cajupi doli para lexuesit me permbledhjen poetike "Baba Tomori", qe beri jehone dhe u prit mire per frymen luftarake qe mbartte poezia e tij dhe per risine qe ajo sillte ne motivet, ne frymen dhe ne mjetet e shprehjes. Ne vjershat atdhetare ndihet ndikimi i Naimit, vecse poezia e cajupit me kete teme pershkohet nga nota te forta luftarake dhe nga thirrje te hapura per te rrokur armet kunder pushtuesit. "cvish rrobat e Roberise, / Memedhe, / Vish armet e trimerise, / Se ke ne!" shkruan cajupi ne vjershen "Shqipetar".
Ne poezine e tij te zjarrte cajupi u bente jehone zhvillimeve te vrullshme ne levizjen kombetare me agimin e shekullit te ri, qe cuan ne formimin e cetave te lirise dhe ne kryengritjet e medha te viteve 1910-1912.
Poezia e cajupit vinte gishtin edhe ne plagen e percarjes e te vellavrasjes dhe i ftonte shqiptaret te linin pas merite e te bashkonin armet kunder pushtuesit osman e kunder synimeve te shovinisteve fqinje. Demokratizmi i permbajtjes, notat luftarake dhe fryma satirike demaskuese ndaj armiqve te ceshtjes kombetare e bene poezine e cajupit te perhapet shpejt e te kete nje ndikim te madh te lexuesit.
Me nje ndjenje te holle poetike ka trajtuar cajupi edhe motivet dashurore e ato shoqerore ne disa prej vjershave me te mira te "Baba Tomorit". Ne fund te kesaj permbledhjeje ai ka perfshire edhe komedine "14 vjec dhenderr", nje komedi realiste qe zuri vend te sigurt ne repertorin e teatrit shqiptar. Me 1910 ai shkroi komedine tjeter "Pas vdekjes", e cila u botua me 1937, 7 vjet pas vdekjes se poetit. Komedia zhvilloi idene e fejtonit "Klubi i Selanikut", botuar prej tij me 1909, duke demaskuar ata qe ishin bere vegel e xhonturqve ne Shqiperi dhe duke vene ne loje naivet qe binin ne gracken e propagandes xhonturke.
E kesaj periudhe eshte edhe poema satirike ne doreshkrim "Baba Musa lakuriq", nje ritregim parodik i ngjarjeve te bibles. Me kete veper ai e zgjeron shume rrethin e motiveve dhe problematiken e poezise shqipe, peruron kritiken ndaj veseve e thelbit moral te njeriut, duke sjelle ne letersine shqipe nje permase te re, qe do ta thellonte me tej satira e Gjergj Fishtes dhe e Faik Konices.
Me cajupin nis te shfaqet ne jeten e re letrare shqiptare tipi i poetit civik, qe ndjeu nga te paret krizen e idealeve te Rilindjes, edhe pse me ato e lidhnin mijera fije. Ai pati kurajon ta shihte te verteten ne sy, sepse i kishte dale dehja nga romantizmi nacional i Rilindjes, i cili, i marre integralisht, pa nje qendrim kritik dhe vetekritik, nuk i pergjigjej me situates se re historike. Perballe imazhit te nje jete idilike, poetit i vrisnin syte plaget shoqerore e morale ne trupin e kombit, kur demaskoi pa meshire bejleret e feudalet e degraduar. Perballe mitit te harmonise shoqerore ai shihte kundershti e kontraste te mprehta, te cilat i pikasi edhe ne gjirin e levizjes kombetare. Ne ndeshjen midis vetedijes romantike dhe vetedijes realiste, kritike te cajupit po fitonte kjo e fundit, duke i hapur rrugen realizmit ne letersine shqiptare te fillimit te shek. XX.
cajupi u be nje poet popullor edhe sepse e mbrujti poezine e tij sipas modeleve te poezise popullore. Ai mbeti nje shembull klasik i poetit qe shprehu shpirtin e popullit me nje gjuhe poetike te thjeshte e te drejtperdrejte, por shprehese dhe te fresket.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:05   #7
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Asdreni (1872-1947)
Aleks Stavre Drenova - Asdreni lindi ne Drenove te Korces me 1889 dhe mergoi ne moshe fare te re ne Rumani. Atje kaloi nje jete me shtrengesa ekonomike qe s'iu ndane deri ditet e fundit kur mbylli syte ne Bukuresht. Shpejt u aktivizua gjallerisht ne perpjekjet e kolonise se Bukureshtit ne luften per clirim kombetar dhe u be nje nga veprimtaret dhe figurat qendrore te asaj kolonie. Nisi te shkruante poezi e artikuj publicistike ne fillim te shek. XX. Vjershat e para i botoi ne faqet e shtypit shqiptar. Ato i permblodhi ne librin "Rreze dielli" (1904). Poezia e Asdrenit ndiqte traditen e Naimit e te cajupit, lartesonte traditat liridashese te shqiptareve dhe te kaluaren e tyre, himnizonte dashurine per atdhe dhe i grishte bashkatdhetaret te rreshtoheshin ne luften per clirim kombetar. Vepra me e rendesishme e Asdrenit e botuar gjate Rilindjes eshte "endrra e lote" (1912). Kjo permbledhje poezish dallohet per pasurine e motiveve, per frymen atdhetare e demokratike dhe per nje nivel te ri artistik. Ne disa poezi te ketij vellimi poeti demaskon pushtuesit, i thur himn trimerise qe treguan kryengritesit e lirise ne ngjarjet e viteve 1911-1912 dhe fshikullon me nota ironike ate pjese te parise qe iu shmang luftes clirimtare. Ne keto vjersha, si "Zeri i kryengritesve", "Krereve tradhtare", "cperblimi", motivet e luftes per clirim kombetar u gershetuan me motivet e pakenaqesise ndaj padrejtesise shoqerore. Vepra e Asdrenit shenonte keshtu nje hap per kalimin nga romantizmi ne realizem, nga paraqitja e idealizuar e jetes dhe e traditave ne kritiken e realitetit historik e shoqeror te kohes.
Kjo kritike dhe ndjenja e zhgenjimit te njerezve te thjeshte nga rezultatet e luftes qe bene per clirim kombetar e shoqeror, u thellua ne krijimtarine e Asdrenit pas viteve 20 dhe gjeti pasqyrim ne vellimin "Psallme murgu", qe u botua ne vitin 1930. Me kete veper Asdreni bente nje hap te shenuar perpara edhe si artist. Poezia e Asdrenit dhe e disa krijuesve te tjere te kesaj periudhe, tregonte se ideja kombetare po i hapte udhe idese njerezore. Asdreni la shume vjersha ne doreshkrim, midis tyre nje permbledhje poezish me titull "Kambana e Krujes" qe u botua pas clirimit.
Rendesi ne krijimtarine e Asdrenit ka edhe publicistika e tij. Ne artikullin "Dy-tri fjale per oxhakesine" botuar ne revisten "Albania" te Faik Konices me 1902, Asdreni demaskon ate pjese te parise feudale qe merrte neper kembe sakrificat e atyre qe derdhnin gjak per lirine e vendit.
Vend me rendesi ne publicistiken e Asdrenit zene edhe shkrimet qe denoncojne synimet e shteteve shoviniste fqinje dhe pohojne besimin e forcave te verteta kombetare per fitoren e lirise.
Asdreni ka hyre ne historine e letersise shqiptare si nje poet atdhetar e demokrat, qe me vepren e tij ndikoi per zgjimin e ndergjegjes kombetare e shoqerore dhe per pasurimin e poezise shqipe me forma e mjete te reja shprehese.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:06   #8
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Ndre Mjeda (1866-1937)
Motivet atdhetare e demokratike formojne permbajtjen edhe te krijimtarise poetike te Ndre Mjedes, nje poet i lindur ne Shkoder dhe i shkolluar per teologji ne disa vende te Evropes kur u kthye ne atdhe, punoi si famulltar. Iu kushtua qe heret levizjes atdhetare. Me 1901 se bashku me te vellane themeloi shoqerine "Agimi", e cila krijoi nje alfabet te shqipes dhe botoi disa tekste me kete alfabet. Per pergatitjen filologjike qe kishte me 1902 mori pjese ne nje kongres orientalistesh qe u mbajt ne Hamburg, kurse ne Kongresin e Manastirit me 1908 u zgjodh anetar i Komisionit per hartimin e alfabetit te njesuar te shqipes. Me 1916-1917 ishte anetar i Komisise Letrare ne Shkoder. Mori pjese aktive ne levizjen demokratike te viteve 1920-1924 dhe u zgjodh edhe deputet. Pas renies se kesaj levizjeje u terhoq nga jeta politike dhe punoi si prift i thjeshte ne Kukel. Vitet e fundit i mbylli si mesues i gjuhes shqipe ne Shkoder.
Krijimtaria poetike e Ndre Mjedes nis heret, por pjesen me te madhe te poezise se tij e botoi pas shpalljes se Pavaresise. Permbledhja e pare qe botoi ne ato vite ishte "Juvenilia" (1917), ku perfshihen vjersha te shkruara ne fund te shek. XIX e ne fillim te shek. XX.
Poema romantike "Vaji i bylbylit", e shkruar me 1887 ne frymen e Rilindjes, pershkohet nga ideja patriotike dhe nga malli i te merguarit per vendlindjen. Por krahas vjershave me tone elegjiake Ndre Mjeda shkroi dhe poezi te mbrujtura me frymen luftarake te poezise se fundit te Rilindjes. Ne poemen "Liria" (1910-1911) gjeti jehone kryengritja e malesoreve te Veriut me 1911, lufta e tyre dhe aspirata per drejtesi shoqerore. Motivet shoqerore dhe fryma demokratike erdhen duke u thelluar ne krijimtarine e Ndre Mjedes. Ne poezine "Mustafa Pasha ne Babune" poeti ka shpotitur qendrimin e lekundshem te asaj pjese te parise feudale qe iu shmang luftes kunder pushtuesit osman. Ndre Mjeda eshte autor edhe i shume krijimeve per femije, te mbrujtura me idete e moralit te Rilindjes, me frymen e dashurise per njeriun, per lirine dhe per natyren.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:07   #9
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Shtjefen Gjecovi (1873-1929)
Shkrimtar, etnolog e arkeolog, qe u dallua sidomos ne lemin e zbulimit dhe te afirmimit te traditave etnokulturore te shqiptareve. Pergatiti vepren madhore "Kanuni i Leke Dukagjinit", pjese te se ciles u botuan me gjallje te tij ne revisten "Hylli i Drites"; si liber me vete doli ne vitin 1933 me nje parathenie te Gjergj Fishtes. Kjo veper eshte nje monument i se drejtes zakonore te shqiptareve dhe e beri te njohur autorin ne rrethet shkencore.
Shtjefen Gjecovi lindi ne Janieve (Kosove) ku mori mesimet e para, kurse te mesmet i kreu ne Kolegjin Franceskan te Troshanit, per te vijuar me pas studimet teologjike ne Bosnje. Sherbeu si famulltar ne vise te ndryshme, si ne Peje, ne Kurbin, ne Gomsiqe etj. Ne Arbenesh te Zares punoi per nje kohe si mesues i shqipes. Mori pjese ne kryengritjet kunderosmane te viteve 1909-1912 dhe me pas ne Luften e Vlores me 1920. Duke jetuar mes njerezve mblodhi traditat gojore, etnografike, te drejten zakonore dhe u interesua per gjuhesine e arkeologjise. Gjithe veprimtarine e tij te shumanshme kulturore e pershkon atdhetarizmi. Kjo veprimtari u be shkak te vihej ne shenje te rretheve shoviniste serbe, te cilat organizuan vrasjen e tij me 14 tetor 1929.
Gjecovi eshte autor i Drames "Dashtunia e Atdheut" (1901), i vepres morale-didaktike "Agimi i Gjytetnise" (1910) dhe i shume artikujve e studimeve etnologjike e arkeologjike botuar ne organe te ndryshme te shtypit te kohes, sidomos ne revisten "Albania" te F. Konices, ku bashkepunoi me pseudonimin "Lkeni i Hasit". Gjecovi la shume vepra ne doreshkrim, si "Shqiptari ngadhnjyes" (1904), "Princi i Dibrave" apo "Mojs Golemi" (Drame), "Mnera e Prezes" (1902), "Perkrenarja e Skenderbeut" etj. Shumica e ketyre doreshkrimeve ruhen ne Arkivin e Shtetit ne Tirane.
Puna e Gjecovit eshte ne vazhden e veprimtareve te Rilindjes per te mbledhur e per te deshmuar traditat kombetare dhe lashtesine historike te shqiptareve, kulturen e tyre materiale dhe shpirterore, per te levruar fjalen shqipe dhe per te forcuar vetedijen kombetare te popullit te vet.
*
* *
Vitet e fundit te Rilindjes u aktivizua edhe nje brez poetesh te tjere. Filip Shiroka (1859-1935), qe pati botuar nje vjershe luftarake me titull "Ne arme Shqiperi" ne vitet e Lidhjes Shqiptare te Prizrenit. Me 1933 nxori vellimin "Zani i zemres", ku permblodhi vjersha atdhetare te shkruara ne kohe te ndryshme, midis tyre poezine e njohur "Shko dallendyshe", e cila eshte e mbushur me mall per vendlindjen. Ai mbeti ne kujtesen e lexuesve si poet i mallit per atdhe.
Ne fillim te shek. XX ne faqet e shtypit botuan vjersha edhe Luigj Gurakuqi (1879-1925), Hile Mosi (1885-1933), Risto Siliqi (1882-1936), Mihal Grameno (1872-1931) e te tjere. Luigj Gurakuqi, pervec poezise se tij atdhetare, shquhet edhe ne fushe te mendimit estetik e kritik. Ai mori pjese gjithashtu ne Kongresin e Manastirit. Ne vitet e Revolucionit te qershorit ai u be nje nga figurat qendrore te kohes, perkrah Fan Nolit. Risto Siliqi, vec te tjerave, u be kronikan i kryengritjeve te malesise per liri me vepren "Pasqyra e diteve te pergjakshme" (1912).
Ne kete periudhe hyne ne levizjen kombetare e letrare edhe Gjergj Fishta (1871-1940) e Faik Konica (1876-1942), te cilet do ta zhvillonin veprimtarine e tyre krijuese kryesisht ne vitet e Pavaresise, duke u bere dy nga figurat qendrore te kultures shqiptare te kohes.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:08   #10
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Folklori dhe folkloristika
Epoka e Rilindjes shenoi nje pasurim te metejshem te folklorit, nje rritje cilesore si ne permbajtje, ashtu edhe ne konceptimin e dukurive shoqerore-politike, ne raport me folklorin e periudhave te meparshme historike.
Ndonese fillimet e folkloristikes shqiptare shenohen me botimin e nje numri fjalesh te urta nga Frang Bardhi me 1635, eshte kryesisht gjysma e dyte e shek. XIX periudha, gjate se ciles u be i mundur publikimi i shume permbledhjeve me krijime folklorike, te mbledhesve te ndryshem shqiptare e te huaj.
Shqiptaret qe u moren me mbledhjen dhe me botimin e folklorit u nisen per vepra te tilla te nxitur kryesisht nga motive atdhetare. Thimi Mitkoja ne parathenien e botuar te permbledhja e tij folklorike "Beleta shqiptare" shpreh qarte qellimin e ndermarrjes se tij: "shpetimi dhe dhenia brezave qe vine, i fjalevet dhe i tekstevet shqipe, te cilat, para disa vjetesh i mblodha me shume mundim e shpenzime, dhe besoj se do te kene nje vlefte, sepse ne keto duket origjina, karakteri, zakonet e races shqiptare...".
Spiro Dineja, duke shkruar per vlerat e krijimtarise folklorike ne pergjithesi dhe te kengeve ne vecanti, ne parathenien e permbledhjes "Valet e detit" (1908) pohon se "keto jane shume te nevojshme e te vjejtura per kombin tone, se nder keto shikonjem te ngjarat e cdo kohe, qe kane shkuar si valet e detit dhe prej ketyreve munt te dale nje istori e plote".
Ne parathenien e permbledhjes se Vincenc Prenushit "Kange popullore gegenishte" (1911) thuhet se qellimi i botimit "asht perparimi dhe qyteterimi i kombit... Kanga popullore asht e madhnueshme per kah t'benet e vet t'permrenshem, asht e hijshme edhe kah trajta e vet... ajo do ruajte si nje visar i cmueshem, si nje flake, prej t'cilles do t'marre drite e ner komi".
Rilindesit qe u moren me folklorin pergjithesisht e cmonin ate si pjese te rendesishme te trashegimise e te vazhdimesise kulturore te kombit shqiptar, nje nga deshmite e veteqenies kombetare, tregues te aftesive e te mundesive qe kishte pasur dhe vijonte te kishte populli yne per krijimin e vlerave artistike shpirterore.
Ndonje prej ketyre atdhetareve te perkushtuar, sic ishte Thimi Mitkoja, e shihte folklorin edhe si nje potencial me vlera te spikatura dhe me funksione te qarta per krijimin e nje hapesire te njesuar shqiptare, duke iu kundervene perpjekjeve asimiluese, por edhe proceseve vetemenjanuese kombetare, kudo qe jetonin shqiptaret. Sipas tyre, edhe folklori jepte ndihmesen e vet per te ruajtur te gjalle dhe per te perforcuar ndergjegjen kombetare, si dhe per te deshmuar identitetin kombetar shqiptar. "Shqiptari, duke dashur pa fund atdheun e tij, do dhe bashkatdhetarin e tij, edhe kur ay eshte ne tjeter fe, sepse fene e ka ne vend te dyte, kur puna eshte per atdheun e pergjithshem. Ne kenget heroike te popullit gjenden shume shembella te tilla, qe s'e kane shoqen, patriotizmi dhe lirije te fese".
Keto mendime te shprehura nga Thimi Mitkoja hasen edhe te rilindes te tjere qe u moren me folklorin. Keta e shihnin folklorin si percjelles te vlerave shpirterore, te tipareve e te virtyteve me te qenesishme te shqiptareve, te ndjenjave e te shijeve te tyre.
Gjate periudhes se Rilindjes u shtrua edhe nevoja e njohjes dhe e botimit te kultures popullore ne pergjithesi e te folklorit ne vecanti, si lende e pare per ndricimin e shume problemeve nga e shkuara dhe nga bashkekohesia, por edhe si nxitje per te ardhmen. Mbledhja e botimi i folklorit, sipas tyre, do t'i sherbente per te pohuar gjenezen e lashte e te perbashket te shqiptareve (krijimtaria folklorike e kohes ne nje mase te madhe ishte percjelle nga rrjedhat shekullore), si edhe per ruajtjen e vlerave me te qenesishme brenda njesise etnike.
Nga ana tjeter, sipas rilindesve, folklori ndihmonte bashkimin kombetar, zgjonte ndergjegjen disi te topitur, e hidhte popullin ne veprime konkrete per clirim nga pushtuesit. Po keshtu, folklori sherbente edhe per krijimin e kultures se re qe i duhej memedheut si per te arritur clirimin kombetar, ashtu edhe per te formuar nje shtet te pavarur.
Duke u nisur nga konceptime te tilla, nje varg rilindesish si De Rada, Zef Jubani, Spiro Dineja, Shtjefen Gjecovi, Vincenc Prenushi etj. dhe mbi te gjithe Thimi Mitkoja, jo vetem qe mblodhen nga mjedise te ndryshme, por edhe botuan krijime e vellime te vecanta folklorike. Ndonje prej tyre, si Elena Gjika, De Rada etj., hartuan edhe trajtesa shkencore me nivel te larte per kohen. Per here te pare ne historine e folkloristikes shqiptare u bene botime te vecanta folklorike. Dolen permbledhjet e para te folklorit shqiptar, te cilat iluministet e Rilindjes i cmonin jo vetem per vlerat artistike letrare, por edhe si mjete per mesimin e levrimin e gjuhes amtare, per afirmimin e kultures kombetare shqiptare dhe per ngritjen e vetedijes kombetare te shqiptareve. Ngjarje e shenuar eshte vecanerisht botimi me 1878 i vellimit te Thimi Mitkos "Beleta shqiptare" (Egjipt), qe perben hapin me te rendesishem ne pasqyrimin nderkrahinor te krijimtarise gojore, per gjeresine e llojeve e te zhanreve folklorike, per njohjen e per respektimin e kritereve te regjistrimit e te botimit folklorik. Me kete permbledhje folklorike Thimi Mitkoja u be i njohur si themelues i folkloristikes shqiptare. Sikurse ve ne dukje ne parathenie, qellimi i tij ishte t'u jepte nxitje bashkatdhetareve shqiptare qe te kulturoheshin dhe te studionin gjuhen amtare, e cila "eshte ushqimi i pare i perbashket qe i jep gjalleri popullit".
Nese atdhetaret rilindes u moren me folklorin te nisur kryesisht nga sherbimi qe i benin kombit te tyre, pati edhe nje numer te huajsh, qe pergjithesisht per interesa studimore te natyres gjuhesore, regjistruan e botuan edhe krijime te ndryshme folklorike. Midis tyre radhiten G. Hahni, A. Dozoni, G. Majeri, H. Pederseni, N. Jokli etj. Ndihmesa e tyre ishte shume e cmuar, pasi dokumentohej jeta e folklorit shqiptar, shprehej e pasqyrohej shumellojshmeria folklorike. Te huajt qe mblodhen folklor shqiptar, duke e perkthyer lenden e mbledhur ne gjuhet e tyre per ta botuar, mundesonin gjithashtu njohjen e vleresimin e folklorit shqiptar, por edhe te kombit shqiptar, nga opinioni shkencor i huaj.
Krijimtaria folklorike gjate Rilindjes qarkulloi dhe u pasurua ne lloje e ne zhanre te ndryshme, duke shprehur ne menyrat e veta specifike periudhen kohore dhe problematiken qe ajo ngerthente. Por ne menyre me te drejtperdrejte dhe me te hapur periudhen historike te Rilindjes Kombetare e pasqyrojne kenget e epikes historike dhe te mergimit, duke qene, se pari, krijimtari e komunikimit artistik, dhe, se dyti, edhe plotesim i deshmive historike.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:09   #11
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

Krijimet poetike ne perberje te kengeve perkatese, sic jane shprehur folkloristet shqiptare, gjate Rilindjes "marrin nje zhvillim te brendshem me demokratik, me masiv, vecori keto qe harmonizohen me gjeresine dhe karakterin popullor te levizjeve". Duke qene bashkatdhetare e historise, kenga historike u ben jehone artistikisht kundershtive, qendresave, revoltave, kryengritjeve kunder pushtuesve qe nga ato te karakterit me te kufizuar lokal, krahinor, deri ne ato te nje plani me gjitheperfshires nderkrahinor e kombetar.
Kundervenia vendas - te huaj, e kthyer ne shprehjen shqiptare - osmanllinj, qe shprehte dallimin kombetar, sipas kengeve historike shqiptare te periudhave te meparshme, gjate Rilindjes behet nje dukuri mjaft e kristalizuar. Ideja e bashkimit kombetar, pa dallim feje e krahine, shihet ne mjaft tekste kengesh historike, si nje kerkese e domosdoshme, si e vetmja rruge per te arritur lirine e pavaresine, qendresen dhe perballimin e qarqeve shoviniste fqinje e te Fuqive te Medha qe i perkrahnin. Vetem te botimi i permendur i Thimi Mitkos nder te tjera gjejme edhe vargje te tilla: "Shqiperia ane mb'ane / U ngren' e nje fjale thane: / - Mbretit s'i apem nizame!"; "O shoke, nde kini bese, / Kush ka lindur do te vdese. / Shqypetare ne na thone, / Bejme si c'kemi zakone"; "Ziafeti i osmanllise / Eshte helm i Shqiperise"; "Sulltan, mos degjo Frengjine, / Na s'leshojme Shqiperine"; "Frenk, e gjec nga Perendia, / S'e se humbi Shqiperia. / Na madhuat Malezine, / Serbin' edhe Grekerine, / Harruate Shqiperine, / Q' i ka trimat si shahine".
Nje ndergjegjesim i tille popullor kalon permes momentesh te ndryshme kulmore, te percjella nga kenget popullore. Krijohen e qarkullojne cikle kengesh per ngjarje shume te rendesishme, per situata nxitese, shpresedhenese e tronditese dhe kenge te vecanta per ngjarje me te kufizuara. Ne teresine e tyre keto kenge jane me interes edhe per te pasqyruar dhe per te pasuruar kroniken historike te periudhes se Rilindjes Kombetare. Nuk ka ngjarje te rendesishme te levizjes kombetare te kesaj epoke qe te mos kete lene gjurme te thella ne ndergjegjen e popullit, i cili i ka perjetesuar ato ne kenget e tij historike.
Epika historike shqiptare, e krijuar gjate Rilindjes Kombetare, ne rend kronologjik grupohet ne tri etapa: a) Kenget e viteve 1831-1847; b) ato te gjysmes se dyte te shek. XIX, me pike kulmore ngjarjet e Lidhjes Shqiptare te Prizrenit; c) kenget per ngjarjet qe vijojne deri ne shpalljen e Pavaresise.
Grupi i pare ze fill me pasqyrimin e njeres prej kryengritjeve te fshataresise te trevave te Jugut me 1831 (Leskovik, Kolonje, Permet, Tepelene), vijon me veprimet sulmuese kunder administrates se pushtuesit me 1833-1834 (Delvine, Tepelene e Berat), me kryengritjen e armatosur te Kosoves (1833), me luftimet per te mos lejuar zbatimin e ligjeve centralizuese me 1844-1845 (Shkoder, Diber, cermenike, Malesi e Gjakoves, Prishtine etj.), deri te momenti i rendesishem i vitit 1847, kur ne jug te vendit pati kryengritje popullore te pergjithshme me shume jehone kunder administrates osmane.
Nepermjet kengeve popullore percillen skena te tera, ku pasqyrohet tabloja e gjendjes politike e shoqerore e kohes. Shohim ne to kushtrimet popullore, dhenien e beses, ngritjen e gatishmerine e shtresave te gjera popullore per t'u hedhur ne sulme dhe per te sakrifikuar ne lufte kunder pushtuesit: "Melesini maja-maja, / E rreh topi e kumbaraja... / Kjo kisha me nje kamare, / Nizamet i shojti fare"; "Shkodra te veten e bani, / I erdh hakut Osmanllise"; "****elesh, krie te ngrini, / Gra e burra arme vini, / Anen e detit te zini, / Se na pllakosi qafiri"; "Kur te cahen kullat tona, / Plot me gjak dirgjet Valbona"; "Shqiperia anembane / U ngren' e nje fjale thane: / - Mbretit s'i apem nizame".
Ne keto kenge, krahas figurave shume te njohura, si Zylyftar Poda, Zenel Gjoleka, Tafil Buzi, celo Picari etj., dalin edhe nje varg personazhesh te tjera, te spikatura ne luftime te ndryshme, si Zenel Xhafoja, Balili i Xhixhise, Sinan Maloja, Labe Duka etj.
Kenget e etapes se dyte gjate Rilindjes Kombetare pasqyrojne jehonen e levizjeve te metejshme kunder pushtuesve osmane, por edhe nje teme te re, sic ishte ajo e mbrojtjes se teresise tokesore te atdheut nga synimet dhe perpjekjet e qarqeve shoviniste fqinje, me nxitjen e Fuqive te Medha te kohes. Kalojne nepermjet kengeve historike pamje tragjike, si shpernguljet e shqiptareve nga Leskovci, Prekupla, Vranja (1877-1878) etj.: "Oh, muhaxhirt, o bre, kah po shkojn-e, / Dru e gur, bre, c'po vajtojn-e".
Gjendja e veshtire per popullin tone gjate viteve 1875-1878, e krijuar nga Kriza Lindore, me pike kulmore Kongresin e Berlinit, pershkallezoi qendresen dhe i nxiti shqiptaret te organizojne luften per mbrojtjen e teresise tokesore te vendit. Idete e medha te Rilindjes tingelluan me force te vecante ne kenget epike kushtuar Lidhjes se Prizrenit (1878-1881), ne te cilat perjetesohet njekohesisht qendresa e pashembullt e popullit shqiptar kunder shteteve shoviniste fqinje per mbrojtjen e teresise se tokave shqiptare, si edhe lufta e tij per autonomine e vendit kunder ushtrise osmane te Dervish Pashes.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:10   #12
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

Kenget per Lidhjen Shqiptare shprehin vecorite dhe idete e reja te kesaj epoke: formimin e ndergjegjes kombetare te popullit shqiptar, karakterin e pergjithshem mbareshqiptar te luftes se Lidhjes, idene e saj te madhe te bashkimit kombetar te te gjithe shqiptareve pa dallim feje e krahine. U krijuan atehere shume kenge per ngjarjet dhe per personazhet aktive te tyre, te pasuruara me nje numer risish ideo-estetike. Mund te permendet, nder te tjera, perfshirja ne kryengritje e pothuajse te gjitha mjediseve shqiptare, me vetedijen e plote se luftohej per te mbrojtur interesat e larte te popullit e te atdheut. Ne kenget popullore theksohet se ne kete lufte "ngrihet ne kembe e tane shqiptaria", "se jena nis m'u ba milet (komb)" etj. Gjeresine e luftes se Lidhjes dhe vecanerisht pjesemarrjen ne Kuvendin e Gjirokastres (1880) te perfaqesuesve te te gjitha viseve shqiptare te Veriut e te Jugut, poeti popullor e jep ne keto vargje: "****elesh e Gegeri, / c'u mblodhen ne Egjeri".
U krijuan cikle kengesh per ngjarjet sa historike, aq edhe dramatike, qe ndodhen ne vitet 1878 deri me 1881. Te tilla ishin, midis te tjerash, kenget per mbrojtjen e Plaves e te Gucise, te Hotit, te Grudes e te Ulqinit. Ne te gjitha keto beteja shpertheu bindshem forca e qendreses se vendosur shqiptare, nje solidaritet i papare, qe shprehte unitetin kombetar. Kudo shfaqet heroizmi masiv, por vecohen nga kenget edhe trimat e paepur, si Zhuj Selmani e Jakup Feri, Sadik Hamza e cel Shabani etj.: "Te bjen dielli e praron hana, / Zhuj Selman nuk ban ma nana"; "Jakup Feri, zok sokolit, / Met shehit ne ball' t'llogorit".
Ne te njejten kohe, edhe ndaj pushtuesve osmane u mbajt i njejti qendrim sfidues me arme ne dore. Nen udheheqjen e Lidhjes Shqiptare te Prizrenit shperthyen kudo kryengritje te armatosura, qendresa u be masive. Vrasja e mareshalit turk, Mehmet Ali pashe Maxharit ne Gjakove ne shtator te vitit 1878, paralajmeroi qe populli shqiptar ishte i vendosur per te ecur ne rrugen drejt lirise.
Ne kenget kushtuar betejave historike te shqiptareve ne Kosove kunder ushtrive te Dervish Pashes, pasqyrohet heroizmi dhe guximi i luftetareve popullore kosovare qe u mberthyen "fyt me fyt me armikun", qe nuk u prapsen para ushtrive osmane edhe pse merrnin nga "shtate plumba per shtat", qe qendronin krenare edhe kur e kishin litarin ne gryke si Sef Kosharja: "Sef Kosharja, trim i fisit, / Hije t'paska maja e lisit. / Hije m'ka, o djemt e mi, / Kam dhane jeten per Shqipni".
Spikasin ne kenget historike per kete periudhe personazhe me karakteristika vetjake, por me rrezatim te gjere kombetar, si Abdyl Frasheri, Ymer Prizreni, Mic Sokoli, Sef Kosharja, Ali Ibra, cun Delia etj.: "Mic Sokoli ban me dore: / -Besa, shok', nuk muj me fole, / Se m'ka ra do gjak ne goje, / Se m'ka ra do gjak ne bark, / Shtat' martina i kam ne shtat".
Ndonese Lidhja Shqiptare e Prizrenit u thye ushtarakisht, veprimtarite dhe idete e saj ngjallen e ruajten deshiren dhe shpresen e popullit shqiptar per autonomi e per pavaresi. Ato u bene shtyse e fuqishme per vazhdimesine e perpjekjeve te pareshtura, deri ne arritjen e shpalljes se Pavaresise.
Ne kenge te ndryshme pasqyrohen njera pas tjetres ngjarjet e zhvilluara ne Diber (1881) kunder qeveritareve turq, kryengritja e malesoreve te Shkodres (1883), ajo e Kosoves me Sulejman Vokshin e Ali Ibren ne krye kunder Vesel Pashes (1885), luftimet e Dibres kunder Menduh Pashes (1884), Lidhja e Pejes, luftimet e kosovareve kunder cekrez Pashes, perleshjet e shpatarakeve me forcat turke, luftimet e zhvilluara kunder trupave te Shemsi Pashes ne Kosove (1903-1904), kryengritja e Kurbinit dhe e Krujes (1906-1907) etj.
Kenget historike pas Lidhjes se Prizrenit deri ne shpalljen e Pavaresise percjellin frymen liridashese te popullit shqiptar, qe gjithmone u gjend ne luftera me karakter mbrojtes e clirimtar. Nje gje e tille shihet ne rend kronologjik te kenget qe pasqyrojne ngritjen e cetave te para kombetare dhe veprimet e tyre te armatosura (1906-1908). Aksionet e tyre konceptohen nga kengetare popullore si pjese e luftes se pergjithshme per clirim kombetar: "Lule cerciz Topulli, / Vulose per Shqiperi".
Kenga historike pasqyron gjithashtu artistikisht kryengritjet e gjera kunderosmane ne vitet 1910-1912. Jane kenduar kryengritjet dhe lufterat e popullit shqiptar kunder ekspeditave famekeqe turke te kryesuara nga Shemsi Pasha e vecanerisht nga Shefqet Turgut pasha. Krahas mizorise se pushtuesit, ne kenget e ndryshme spikat heroizmi i luftetareve ne Kacanik, Carraleve, Boletin, ngado ne Kosove, ne Malesi te Madhe, ne Zadrime, ne Mirdite, ne Himare etj. Dalin me madheshtine e tyre figurat e udheheqesve popullore, si Idriz Seferi, Dede Gjo Luli, Mehmet Shpendi, Isa Boletini, Hasan Prishtina, Bajram Curri etj., por edhe dhjetera e qindra luftetare te tjere ne sherbim te lirise.
Shpallja e Pavaresise se Shqiperise me 28 Nentor te vitit 1912, si nje kurorezim i gjithe epokes se Rilindjes, gjeti gjithashtu pasqyrim ne kenget popullore. Cikli i kengeve per Shpalljen e Pavaresise shpreh fuqishem vendosmerine e perfaqesuesve te popullit shqiptar te mbledhur ne Kuvendin e Vlores per te hedhur poshte zgjedhen osmane, per te permbushur aspiraten shekullore te popullit, per ta bere Shqiperine te lire e te pavarur. Perfaqesuesit e te gjitha krahinave shqiptare, me Ismail Qemalin ne krye, shpallin hapur deshiren dhe vullnetin e kombit shqiptar per te qene i pavarur: "Nuk ka vent ketu Turqia, / Ja te vdesim, ja te rrojme, / esht' e jona Shqiperia!"
Krahas kengeve te epikes historike, periudhen e Rilindjes sone Kombetare e pasqyrojne edhe kenget e quajtura te nizamit. Keto kenge perbejne nje lloj te vecante folklorik, te krijuar pikerisht gjate periudhes se Rilindjes Kombetare. Ato jane shprehje e perjetimit, e qendreses dhe e reagimit popullor ndaj zbatimit te njerit prej ligjeve te Tanzimatit, sic ishte organizimi i ushtrise osmane nepermjet rekrutimit te detyrueshem e te pergjithshem. Me zbatimin e dhunshem te ketij ligji nga viset shqiptare largohej ajka e popullsise, brezi i ri. Nje gje e tille krijonte shqetesime, vuajtje ne planin individual e familjar, por njekohesisht kjo perbente dhe nje plage kombetare.
Kenget e nizameve, me vlera te spikatura artistike, shprehin me nota elegjiake vuajtjet e rekruteve, mallin e tyre per te afermit dhe per atdheun. Ne menyre te vecante keto kenge shprehin edhe qendresen popullore kunder Turqise ne rrafsh kombetar. Duke iu kundervene nizamise, duke mos e pranuar dhe duke e kundershtuar ate, populli ne krijimet e veta shprehte besimin se do te shmangej largimi nga vendi i forcave te verteta qe mund te sillnin clirimin e Shqiperise. Prandaj, nuk eshte e rastit qe ne shumicen e ketyre kengeve kemi fillesen me vargje te tilla: "Ju nizamt e shqiptarise".
Ajo pjese e folklorit shqiptar, e cila me drejtperdrejt shpreh e pasqyron periudhen e Rilindjes Kombetare Shqiptare, jo vetem perben nje thesar te vertete te trashegimise kulturore te kombit shqiptar, por sjell edhe ndihmesen e vet ne ndricimin e historise shqiptare te asaj periudhe.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:11   #13
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Artet figurative
Ne gjysmen e dyte te shek. XIX doli nje plejade e tere piktoresh, shumica e te cileve, te perfshire ne levizjen per clirimin kombetar, filloi te trajtonte temat e reja qe i diktonte koha. Edhe kur u rikthyen ndonjehere, per arsye ekonomike, ne tematiken kishtare, krijimet e tyre ishin larg misticizmit kristian tashme te kapercyer. Zhvillimi me i plote i parimit te realizmit perbrenda piktures kishtare haset ne krijimtarine e Kole Idromenos (1860-1939), njerit prej themeluesve kryesore te shkolles realiste te arteve figurative shqiptare. Piktorin nuk e terhiqte aq shume trajtimi tradicional i shenjtoreve, por jeta e gjalle, figurat e bashkekohesve te tij, te fshatareve e te zejtareve. Midis ketyre njerezve reale, me tipat e kostumet shqiptare te kohes dhe ne peisazhet konkrete te vendit, ndodhet edhe figura e Krishtit dhe ajo e Shen Merise. Ne trajtimin e figurave te fundit ndihet ndikimi i fuqishem i artit te Rilindjes Italiane, ndikim qe u shtri edhe ne menyren e te kompozuarit te disa skenave.
Piktura laike e mirefillte e Rilindjes nisi atehere kur artistet rroken temat e reja qe u jepte realiteti e Levizja Kombetare Shqiptare dhe u menjanua kufizimi mesjetar. Vecanti e piktures rilindese eshte zhvillimi pothuajse paralel i dy linjave: i linjes atdhetare-historike dhe i asaj me teme nga aktualiteti. Per te paren, qe karakterizohej nga nota te theksuara romantike, burim frymezimi u be figura e Skenderbeut, figure qe evokohej si kushtrim i luftes per liri e pavaresi. E dyta e ktheu vemendjen ndaj njeriut te thjeshte, ndaj hidherimeve te shumta e gezimeve te rralla te tij permes skenave etnografike-folkloristike dhe trajtimit individual psikologjik e shoqeror te portreteve. Objekt i pasqyrimit u bene fshataret, zanatcinjte e ne disa raste figura e gruas dhe e intelektualit.
Piktoret e pare te Rilindjes qe trajtuan temen historike, thuajse te gjithe kane qene autodidakte e ikonografe. Duke qene perballe nje subjekti e figure reale, sic ishte ajo e heroit kombetar, Skenderbeut, ata u larguan gjithnje e me shume nga ngurtesia e ftohtesia ikonografike. Por te mesuar qe me pare te punonin sipas modelesh, ata nuk arriten te krijonin vepra teresisht te pavarura dhe u drejtuan te veprat me te njejten teme te artit evropian, sidomos te gravurat. Ky ndikim verehet si ne portretin me te hershem qe njihet per Skenderbeun, te Gjergj Panaritit (1883), ashtu edhe ne punimet e bashkekohesve te tij, Anastas Nikolle Ballamaci dhe Theohar Gjini. Anastas Ballamaci e ka paraqitur heroin ne figure te plote mbi kale, ne sfond beteje, edhe sepse i tille ruhej ai ne imagjinaten e popullit, duke u perpjekur te rikrijoje permes koloritit vetjak e frymes epike nje atmosfere plot patos romantik.
Nga plejada e piktoreve qe punuan sipas modelesh, me tej shkoi Spiro Xega (1863-1953), autori i nje cikli romantik heroik prej me se tete veprash mbi heroin. Duke filluar me tablone "Skenderbeu", pikturuar me 1913 (punimet e meparshme per Skenderbeun nuk jane ruajtur), vihet re kembengulja e artistit per t'u lidhur me mire me objektin, per te qene me i lire dhe me i qarte. Skenderbeu jepet jo vetem me tiparet e luftetarit, por edhe te nje udheheqesi ushtarak te shquar, pa arritur te shkeputet plotesisht nga trajtimi pompoz, me karakter parade e nga ajo fryme e theksuar kalorsiake qe vihej re edhe ne veprat e meparshme me kete teme.
Interesi per jeten e perditshme te njeriut, per boten e brendshme dhe tiparet shoqerore te tij, jane prirjet gjithnje ne rritje qe karakterizojne linjen tjeter te arteve figurative, qe u zhvillua perkrah temes historiko-atdhetare. Ne fillim u tregua nje interes i vecante per krijimtarine e pasur dhe origjinale te popullit shqiptar permes trajtimit te temave etnografiko-folkloristike. Ky ishte interesi i natyrshem i nje arti, te cilit nder shekuj i ishte mohuar e drejta e pasqyrimit te lire e te drejtperdrejte te bukurive dhe te zakoneve origjinale te popullit te tij. Nje nga veprat me te hershme te ketij lloji eshte "Dasma shkodrane" e Kole Idromenos. Ajo eshte trajtuar si nje skene e gezuar e percjelljes se nuses nga shtepia aterore. Vepra ka vlera etnografiko-folklorike, sepse na jep larmine dhe bukurine e kostumeve popullore, nepermjet trajtimit te hollesishem te detajeve dhe te vecorive te veshjes. Por ajo ka edhe vlera te theksuara piktoreske me gamen e buzeqeshur te ngjyrave, qe krijon atmosferen e ngrohte gazmore.
Lidhja e ngushte me krijimtarine popullore i ndihmuan piktoret e Rilindjes te kuptonin me thelle tipin dhe njeriun shqiptar. Nga paraqitja e jashtme e tipareve konkrete kalohet shpejt ne zberthimin psikologjik e shoqeror te portretit. Ky kapercim u ndje te "Motra Tone" (1883) e Kole Idromenos, nje nga pikturat me te bukura per vizatimin dhe per koloritin e begate, te cilet piktori i ka percuar me kujdesin e nje artizani mesjetar, pa mbuluar pas detajeve natyren e ndrojtur te vajzes se re shkodrane.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:12   #14
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

Heret u shfaq edhe te Spiro Xega interesi per te fiksuar bashkekohesit e tij, duke u perpjekur jo vetem te hyje ne boten psikologjike, por t'i karakterizoje portretuaret e tij edhe nga ana shoqerore. "Teto Qyrana" dhe portreti i Parashqevise, te punuara ne vitin 1901, jane nga punimet e tij me te mira te kesaj periudhe. "Teto Qyrana" eshte nje grua tipike korcare. Nga shprehja e fytyres dhe nga veshja e thjeshte duket se ajo e kalon pjesen me te madhe te kohes ne punen e lodhshme prane tezgjahut si endese qilimash. Nje pamje dhe nje bote tjeter na hap Parashqevia. Portreti zberthen boten e brendshme te saj, ndjenjen e epersise qe ka si grua e re e bukur dhe si perfaqesuese e nje shtrese te kamur.
Por modelin e atij realizimi, qe me vone percaktoi stilin e tere piktures sone, e gjejme te "Portreti i fshatarit" nga Zadrima te Kole Idromenos dhe te "Dr. Prel", veper e Ndoc Martinit (1880-1917). Fshatari eshte njeri i punes, i munduar, qe veshtron perpara disi i lodhur e i mallengjyer, pa i munguar edhe shprehja prej guximtari, ndersa te "Dr. Prel" ndihet qarte pakenaqesia e intelektualit ndaj asaj shoqerie qe ndrydh energjite e talentin.
Ne portret, si gjini e rendesishme qe drejton vemendjen ndaj njeriut te gjalle, mbizoteron koloriti i ngrysur ne kontrast me ngjyrat e ndezura e te gezuara te qendisjeve, te qilimave e te veshjeve ku populli derdhte tere talentin dhe endrrat e tij te bukura. Qendrimi kritik ndaj realitetit ishte shprehje e njohjes dhe e pasqyrimit me te thelluar te jetes, shenje e rritjes se nivelit artistik dhe e frymes realiste ne pikture.
Pavaresisht nga kushtet e rrethanat e veshtira qe i frenonin, piktoret e periudhes se Rilindjes jane ballafaquar me guxim me realitetin, me jeten, duke nxjerre se andejmi temat e subjektet e tyre. Sado te ndryshem te jene si individualitete krijuese, tek ata gjendet kurdohere dicka e perbashket ne plan te interesave tematike, pasi i njejte ka qene edhe ideali qe i frymezonte, dashuria per atdheun, per popullin, per historine dhe per jeten e tij. Qe ketej rrjedh edhe karakteristika e pergjithshme e piktoreve te asaj kohe, gershetimi tematik i aktuales me historiken. Pjesa me e madhe e piktoreve te Rilindjes e vazhdoi veprimtarine krijuese edhe ne periudhat e mevonshme. Krijimtaria e tyre la gjurme ne historine e kultures sone dhe ndikoi ne zhvillimin e arteve figurative ne periudhat pasuese.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 17-08-09, 20:13   #15
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Teatri dhe muzika
Ndonese shfaqjet dhe grupet e para teatrore duken pikerisht ne fundin e shek. XIX, qe i takon periudhes se Rilindjes Kombetare, gjithsesi eshte trasheguar nje pasuri e vyer me e hershme e kultures popullore qe i pergjigjet korpusit te njohur me emrin "Teatri folklorik", ku perfshihen shume lodra, ceremoniale, rituale dasme, morti e mikpritjeje, veprime mimike dhe pantomima gazmore, karnavalet, teatri i hijeve, ai i kukullave, veprimet dhe maskat etj.
Rilindja Kombetare Shqiptare eshte periudha kur teatri shfaqet tashme si nje dukuri e mirenjohur, e dokumentuar dhe e shtrire ne gjithe trojet shqiptare. eshte koha kur dramaturgjia, si ushqimi kryesor i teatrit, nis te shenoje, tok me gjedhet letrare, titujt e emrat e pare te veprave dhe te autoreve te tyre. E para shfaqje teatrore e dokumentuar nga burimet arkivore eshte "Dasma e Lunxherise" e vitit 1874 e Koto Hoxhit, me nxenesit e shkolles normale "Ta zografia" te Qestoratit Gjirokaster. Ajo u prit me entuziazem nga fshataret e Qestoratit e fshatrat perreth dhe u cmua si nje perpjekje per te ruajtur gjuhen e zakonet shqiptare. Me 1875 Sami Frasheri (1850-1904) botoi ne gjuhen turke dramen "Besa", lenda e se ciles ishte marre nga jeta, nga morali dhe nga zakonet shqiptare. Ajo u shfaq po ate vit ne Stamboll dhe me 1901 e me pas, tashme e perkthyer ne shqip, u vu ne skene ne disa qytete te Shqiperise. Me 1879 ne Shkoder u shfaq farsa "Makko" e perkthyer nga italishtja, e luajtur nga nxenesit e "Kolegjes Saveriane". Ne vitin 1880 arbereshi Leonardo de Martino (1830-1923) shkroi shqip dramen me karakter liturgjik "Nata e keshndellave", e cila u shfaq po ate vit ne Shkoder nga nxenesit e po ketij kolegji, kurse ne vitin 1882 u dha komedia "I biri i cifutit", e pershtatur ne shqip nga Pashk Babi. E para drame me strukture te mirefillte eshte "Emira" e arbereshit Francesk Anton Santori (1814-1894), e shkruar me 1885 dhe e botuar nga De Rada ne gazeten "Fjamuri i Arbrit" ne vitet 1886-1887; me pas vjen drama "Alles Dukagjini".
Autoret qe e ngrene dramaturgjine e kesaj periudhe ne shkallen e saj me te larte jane Andon Z. cajupi (1866-1930) me komedite "Katermbedhjete vjec dhenderr" (1902) dhe "Pas vdekjes" (1910), si edhe me tragjedine ne vargje "Burri i dheut"; Gjergj Fishta (1871-1940) me melodramen "Shen Francesku i Asizit" (1909); Fan S. Noli (1882-1965) me dramen "Israelite e Filistine" (1902); Mihal Gramenoja (1872-1931) me komedine ne tri akte "Mallkimi i gjuhes shqipe" (1905) dhe tragjedine ne vargje "Vdekja e Pirros" (1905); Kristo Floqi me dramen "Fe e kombesi" (1912) dhe me tej Tito Toska, Shtjefen Gjecovi (1873-1929), Namik S. Delvina etj.
Lenda letrare e shkruar per shfaqjet teatrore te kesaj kohe ka qene e natyrave te ndryshme, qofte kjo e organizuar ne format e mirefillta dramatike, qofte ne trajten e skenareve a te libreteve ku thureshin e tuboheshin brenda nje teme shume elemente teatrore qe sherbenin per ndertimin e shfaqjes, qofte edhe ne trajta te pershtatshme per skene. Pjeset teatrore ne forme fjalekembimesh te levruara nga Gjerasim Qiriazi (1861-1894) dhe Petro Nini Luarasi (1865-1911), te cilat jane dhene ne nje varg shkollash ne Shqiperine e Jugut, kishin karakter didaktik (per mesimdhenien); ato synonin nxenien e diturive, mesimin e edukimin me norma te shendosha morale dhe percillnin gjithashtu subjekte, ngjarje e figura nga historia e popullit shqiptar.
Ne vitin 1890 Urdhri i Jezuiteve i kishes katolike te Shkodres mundi te ndertoje ne Shkoder nje salle per te organizuar shfaqje teatri. Ky eshte institucioni i pare teatror i ngritur me ndihmen e kishes, ndonese u sollen mjaft pengesa nga ana e autoriteteve turke. Ne kete salle jane dhene shume shfaqje me karakter fetar, kryesisht ne gjuhen italiane, por edhe ne gjuhen shqipe. Vlen te theksohet se Urdhri i Jezuiteve bente shpenzime te medha per pergatitjen dhe per mbarevajtjen e shfaqjeve, per veshjet e shtrenjta e luksoze te aktoreve, per dekorimet e skenes, per krijimin e mjediseve skenografike historike a alegorike, deri edhe per perdorimin e pajisjeve teknike te kohes, per efektet e ndricimit etj.
Ne vitin 1899 ne Korce u dha nga nje grup shkollor shfaqja e tragjedise "Otello" e Shekspirit, gje qe flet per dashurine dhe per njohjen e vlerave te larta te dramaturgjise boterore.


__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Pėrgjigju


Anėtarėt aktiv qė janė duke parė kėtė Temė: 3 (0 Anėtarėt dhe 3 Guests)
 

Rregullat E Postimit
You may not post new threads
You may not post replies
You may not post attachments
You may not edit your posts

BB code is ON
Figurinat Janė ON
Kodi [IMG] ėshtė ON
Kodi HTML ėshtė OFF



Hyrja | Chat | Diskutime | Muzik Shqip | Poezi | Lojra | Kontakt


1999 - 2014 Forumi Dardania

Te gjitha kohėt janė nė GMT +1. Ora tani ėshtė 00:41.
Powered by vBulletin Version 3.8.7
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.