Anėtarėsuar: 09-02-07
Postime: 13,508
|
Titulli: Mendimet tuaja mbi poetin Xhelal Ferizi- pseudonimin lirik?
Intervista
Serbėt e lanė pa 4 djemtė dhe burrin, por kush ishin armiqtė e “egėr” tė pasluftės tė Ferdonije Qerkezit?
Nga: Valon Rogova Mė: 1 janar 2020 Nė ora: 15:51
Foto galeri
Valon Rogova dhe Ferdonije Qerkezi
Rrėfimi ekskluziv i gruas qė lufta e la pa 4 djemtė dhe burrin
Shumica e qytetarėve tė Kosovės, znj. Ferdonije Qerkezi e njohin vetėm si gruan e njė fotografie tė trishtė, e cila e ulur nė njė tavolinė ka mbushur pjatat e pesė anėtarėve tė saj tė familjes qė i janė zhdukur nga forcat serbe nė Kosovė. Pak prej tyre e dinė se prapa kėsaj dhimbjeje tė madhe qėndrojnė edhe shtresa tjera dhimbjesh, tė shkaktuara nga vetė familja e saj, por edhe nga shteti.
Znj.Ferdonije Qerkezi e takova tė vetme nė shtėpinė-muze qė mbron me fanatizėm kujtimin e katėr djemve dhe burrit tė saj. Vetmia e saj i shprehej nė ēdo pore tė lėkurės sė rrudhur nga mosha dhe nga fatkeqėsitė qė i kanė ndodhur. Njė vetmi aq e madhe sa ta rraste me pėrdhunė brenda, ndjesinė e forcės, e njė force tė jashtėzakonshme, epike.
Pak njerėz e dinė qė kjo grua u desh tė pėrballej nė gjyq me kunetėrit e saj qė donin t’ia merrnin shtėpinė me bindjet e prapambetura se njė gruaje, veē pse ėshtė grua, nuk i takonte hisja te burri. Pa menduar bile as pėr dhimbjen e saj, dhe pėr kujtimet qė ajo i mbron me fanatizėm edhe pas njėzet vitesh.
ImageFoto galeri
Ajo ende jeton me bindjen se burri do t’i kthehet. Deri tash, ka mundur qė t’i varroste vetėm dy djemtė mė tė vjetėr, pasi qė iu kthyen eshtrat. Dy djemtė e tjerė dhe i burri ende figurojnė tė zhdukur, dhe znj. Ferdonije Qerkezi nuk ka as njė varr pėr t’i qarė.
Por, edhe shteti ynė nuk ėshtė treguar aspak i drejtė me tė. Nė vend se tė merrte kompensim pėr pesė anėtarėt e zhdukur tė familjes, nė emėr tė tė pestėve, ajo merr vetėm pėr njėrin prej tyre.
Derisa po bisedonim pėr ngjarjet e dhimbshme qė i kishin ndodhur, ajo mė shumė se njė herė nuk mund tė pėrmbahej dhe qante. Njė grua e fortė, e pėrballur me mizorinė e njė regjimi fashist, me zullumet patriarkale tė kunetėrve, me shpėrfilljen “tahmaqare” tė shtetit tė saj, dhe me vetminė e pėrbindshme, qan dhe tė kėput shpirtin me gjithė rrėfimin e saj.
Mė poshtė keni intervistėn e plotė me znj.Ferdonije Qerkezi:
“Bota sot”: Janė bėrė 20 vite, na pėrshkruaj pak ndjesinė qė keni, kur vjen viti i ri?
Ferdonije Qerkezi: Kur vijmė para vitit tė ri, sė pari nuk ndjejė kurrgjė hiq. Pse? Kur ta kujtoj qė, sidomos nė kėtė vit, mė duket si sot qė mė ka ndodh ajo tragjedi. Prej tetė anėtarėve me mbet vetėm, nuk ka ma kiamet. D.m.th pėr mu viti i ri, nuk ekziston. Jo veē viti ri por asnjė festė qė i kemi festat tona.
“Bota sot”: Meqė janė bėrė gati 20 vite, a ka mundėsi disa detaje sa tė kujtohen tė asaj dite tė kobshme, tė 20 viteve mė parė?
Ferdonije Qerkezi: Atė ditė, mbasi qė filluan bombardimet e NATO-s, na u gėzuam qė filluan ato dreq bombardime dhe u gėzuam pa masė atė ditė.
Djemtė ishin poshtė duke pėrgatit mishin e nuset lart duke parė televizionin. Nuset, gjithė gėzim, shkuan poshtė qė bashkėshortėve tė tyre t’iu tregojnė se filluan bombardimet. Djemtė, u gėzuan pamasė.
Vazhdon Ferdonija duke treguar se gėzimi i madh iu doli hidhėrim.
ImageFoto galeri
Ferdonije Qerkezi: Ndoshta qė ishte aq gėzim i madh, neve na doli hidhėrim. Ne menduam se NATO po vjen e po na shpėton, po pėr ne, ish kanė tragjedi e madhe.
Tė enjten mbrėma erdhėn miqtė e djalit me u strehua ngase nė lagjen e tij, pėrkatėsisht mėhalla e Mulla Jusufit, ishte nė gjendje shumė tė keqe ngase tek ne ishin podrumet. Dolėn fqinjėt tek ne sebep podrumeve. Ma sigurt ishte nė podrum. Me 27 mars, nė orėn 11 tė mėngjesit, erdhėn katėr policė. Dy nga hyrja kryesore e dy nga podrumi. Na qitėn jashtė, krejt jashtė. Na kontrolluan dhe bashkėshorti, Halimi, filloi t’i prezantojė personat qė ishin nė mesin tonė. Na kontrolluan dhe na thanė qė s’e paskėt kurrkėnd. Na detyruan tė hyjmė brenda dhe na urdhėruan qė vetėm refugjatė tė mos lejojmė/pranojmė. Kur u bė ora 15:00, prapė tė njėjtit policė erdhėn. Erdhėn e i morėn lejet e njoftimit qė tė gjithėve pėrveē Edmondit dhe fėmijėve dy vjeē qė ishin prezent. Na kanė mbajtė njė orė e gjysmė nė sekretariat lejet e njoftimit. Mė vonė na i sollėn letėrnjoftimet policėt e njėjtė. Para dyerve t’shpisė ka pasė policė plotė. Edhe na i sollėn lejet dhe na thanė qė drejtori i policisė tė sekretariatit kishte thėnė pėr ne qė duhet me na ruajt se na duhen. Na detyruan tė hyjmė nė podrum. Polici e detyroi burrin qė t’i ofroj njė tavolinė dhe dy karrige. Kjo histori, bėri qė nė Gjakovė tė pėrhapej thashethemi se ne i kemi servuar serbėve raki dhe mish, por ne s’kemi pasė raki e as mish. Kur lypi raki qiky Dragani, bashkėshorti i tha nuk kam. Dragani, polici e thirri Ardianin, pėr t’i shėrbyer. Djali e shėrbeu. Bashkėshorti po mė thotė qė m’ju bo ka njė kafe. Unė hipa lart nė katin e parė, i bėra dy kafe. I ēova poshtė. Po bėhet fjalė pėr policė tė armatosur gjerė nė dhėmbė. Ky Dragani, i thotė bashkėshortit, qė shqiptarėve duhet m’iu pre kryet. Bashkėshorti ia ktheu se pse ēka u bo? Ia ktheu polici: Eh tash, tash ka ardhur koha me ua pre kryet. Bashkėshorti ia ktheu qė, ne nuk e kemi bėrė vetėn. Nė kėtė moment, situata ndėrroi krejt. Ndėrkohė, u bė ora pesė e gjysmė pasdite. Bashkėshorti na tha mirė jena, mos u frikėsoni. Myrtezaja, djali Skėnderit, qė ishte i pranishėm nė shtėpinė tonė, e patė ēikėn e vet nė dorė. Ky Dragani, qė ishte i dehur kur thirrė dikė e thirrė car, i thotė car l’sho ēikėn e hajde me mu. Nė atė moment, Dragani, e fton Myrtezanė dhe Halimin qė tė shkojnė me ta.
“Bota sot”: Ēfarė ndodhi mė pas?
Ferdonije Qerkezi: Pastaj i kanė thirrur djemtė qė tė gjithė me emėr, Artan, Ardian, Armend, Vegim, Shpėtim, Fatos dhe Shpend. Unė djalin e vogėl e kam pas nė gjumė. (Fjala pėr Edmondin). I thashė Edmondit ēu se po tė thirrin policia. Duke menduar se pėr mė mirė me shpėtua. I morėn dhe prej asaj dite, u kthyen prapė kėta. Ne ishim zonjat e mbetura gjallė nė shtėpi. I morėn unazat e tė gjithė arin qė e kishim. Dolėn dhe hynė pėrsėri e m’u drejtuan mua me pushkė automatike tek gjoksi. Na thanė tė qesim pare. Unė insistova mos me qit pare por u detyrova, i pata 500 marka, e ia dhamė. Na nxorėn nga shtėpia pėr tė shkuar pėr nė Shqipėri. Duke ik takuam disa policė tjerė qė na pyetėn se ku jemi duke shkuar, ndėrkohė qė ne i thamė se po ikim pėr nė Shqipėri. Ata na detyruan tė kthehemi prapa. Por, ne nuk u kthyem nė shpi. Kemi shkuar tek njė familje tjetėr, kemi fjetur, tė nesėrmen i kam marrė dy nuset me veti. I pyeta nuset paraprakisht se kah doni me shku, nuset mė thanė se ka t’shkon ti, do tė vijmė pas teje. Jemi kthyer nė shtėpi dhe nuk kam pa gjurmė qė e kanė mbytė ndonjėrin.
ImageFoto galeri
“Bota sot”: Ku shkuat mandej?
Ferdonije Qerkezi: Prej shtėpisė, jam shku tek vėllezėrit, kam ndenjur aty. Mbasi ia kanė marrė zonjės Nysrete djalin, na jemi shkuar me zonjėn Nysret tek familja e nėnės time. Njė ditė shkuam tek Dragani, se bashku me Kasimin, vllaun e Halimit, bashkėshortit. Edhe kemi shkuar tek ky Dragani. Kasimi i drejtohet Draganit duke e pyetur se ku janė vėllai dhe katėr djemtė? Dragani, ia kthehu: A pi sheh ēka po na bon NATO-ja? Po na mbyt familjet. Kasimi i thotė qė kemi ardhur me pyet pėr Halimin dhe katėr djemtė. Dragani na thotė se ndoshta kanė shkuar nė Koshare. Ia kthen kunati qė nė Koshare s’janė shku, s’ka shansė. Ai i thotė nėse vijė sonte me ju lajmėrua mirė, nėse jo, ta dini qė janė tė mbytur. Edhe nė fakt ashtu doli. Ngase s’erdh ai atė natė me na kallėzu hiq. Deri nė 2005’tėn, asnjė informatė. Kryqi kuq kur mė ka thirrė nė 2005, mė pyetėn se a kanė lanė djemtė fėmijė, pėr Artanin dhe Armendin? Kjo pėr shkak se analizat po ngatėrrohen. Unė e pyeta se pse a janė tė mbytur a? Mė thanė qė po, pse ēka po pret? Pastaj u gjetėn eshtrat e Armendit dhe Edmondit. I kemi varrosur me traditat tona, ndėrkaq pėr kėta tjerėt, ende sot nuk dimė gjė.
“Bota sot”: Pėr policėt qė janė shkaktarė tė kėtij tmerri, a keni ndonjė informatė se ēfarė ka ndodh me ta?
Ferdonije Qerkezi: Kemi marrė vesh qė ndodhėn nė Mal tė zi. Pėrndryshe me ta s’ėshtė marrė kurrkush, as Haga e as Gjykata e as kurrkush.
“Bota sot”: Nga pushtetarėt tanė, a ke pas ndonjė shenjė qė do tė tentojnė apo tė ndėrmjetėsojnė sė paku tek tė huajt tė merren konkretisht me ata policė qė bėnė krime?
Ferdonije Qerkezi: Thaēi, kur u kon kėtu, mė pati kallėzuar njė tė vėrtet qė, tė huajve nuk iu bohet vonė. Kjo mu mė fjeti nė hatėr se qashtu ėshtė.
“Bota sot”: Zonja Ferdonije Qerkezi, keni pėrjetuar dramė tė vėrtet. Mė thuaj ku e kenu gjetur kėtė forcė m’i pėrballu gjithė kėto sfida?
Ferdonije Qerkezi: Kur kemi qenė fėmijė, prindėrit tanė kanė pėrjetuar lufta. Prindėrit p.sh e kanė pėrjetu luftėn e dytė botėrore. E pyesja babėn, babė qysh bahet lufta, thoshte bombardon qatje e ti shpėton. E me atė forcė jam mbajtur. Mė e fundit, kur i morėm nuset, si tė gjitha vjehrrat, u ēun me bo punė ato, me pastrua edhe mua mė vinte mirė. Bashkėshorti mė thotė qė mos me i lėnė me i la tepihet se lufta nė prag. Hajt thosha ēfarė lufte, s’na prek neve. Pak para se tė vijnė serbėt, bashkėshorti mė thotė: luftė ėshtė dhe duhesh me qenė e fortė. Ēka do qė tė ndodh duhet me qėndrua tė forta. Me tė kallėzua tė drejtėn edhe djemtė u kallėzuan bujar. Jemi duke hequr prej serbit dhe dikush duhet tė shkojė. Pra edhe nėse shkojmė na, mos u mėrzitni. Atė ditė nuk m’u ka dok fjalė e rėndė se nuk e pėrjetova por kur e pėrjetova ishte bajagi vėshtirė. Gjithė kam menduar se dikush duhet me shkua se luftėn e kėrkuam duke kėrkuar paqen, por ish shumė e rėndė. Megjithatė falė zotit, mendjen ma ruajti dhe shėndetin.
“Bota sot”: A keni patur ndonjė mundėsi tė largoheshit. Nėse po, pėrse nuk e bėtė, dmth pėrse nuk u larguat?
Ferdonije Qerkezi: Patėm mundėsi tė largohem, por bashkėshorti tha unė kurrėgjė kurrkujt s’i kam bėrė dhe dua tė rrijė e ta ruaj shpinė time.
“Bota sot”: Pas luftės, cilat ishin atėherė e cilat janė sot marrėdhėniet me familjen tėnde dhe tė bashkėshortit? Familja a tė kanė pėrkrahur?
Ferdonije Qerkezi: Familja ime mė kanė ndenjur afėr. Por, unė mbas luftės, i jam mbėshtetur vėllait tė Halimit, K. K. Qerkezi ėshtė baba i Vegimit, vėllai i Halimit d.m.th bashkėshortit. Kemi qenė tė lidhur me K. familjet, sa s’ta merr mendja. Unė jam mbėshtet nė tė, se edhe atij ia morėn djalin. Nė njėfarė mėnyrė e kishim tė dytė njė hall, ndonėse unė e kisha mė tė madh se mu m’i vranė katėr djemtė e burrin, ndėrkaq ai kishte edhe pesė ēika, e tash prapė ka djalė. Ishalla e ka me ymėr.
Ferdonije Qerkezi Qerkezi, vazhdon dhimbshėm duke treguar se ē’pėrjetoi nga familja e bashkėshortit, e cila, nė njė realitet normal, do tė duhej t’i gjendeshin pranė.
Ferdonije Qerkezi: Por, ndėrkohė, unė jam hidhėruar shumė. Mė rėndė m’u ka dok kjo se ajo ēfarė mė bėnė serbėt. Se serbėt m’i morėn djemtė se kishin synim me i ba zullum shqiptarėve. Pse ēohet K. e mė qet nė gjyq me vėllezėrit e vet nuk e kam mendua. Mė shumė mė ka mbėshtet mėhalla, Gjakova e krejt Kosova se ata. Vėllau i madh M., H., K. dhe motra Halimit. E tė motrės madhe Halimit mė kanė mbėshtetur shumė, por jo edhe tė motrės dytė. Kur kam marrė unė me bo pllakėn qė u shpall shtėpia muze ata kanė reaguar. Pllaka ėshtė zyrtarisht e bėrė dhe ėshtė shpallur shtėpia muze, kur ka qenė ish-ministri Haraqija. Aty kanė reaguar kėta dhe kam pasur lloj – lloj provokimesh. Mė kanė qit nė gjyq pėr me ma marrė pasurinė me idenė se s’ka kush ta trashėgojė tash. Edhe kėtu jam lėnduar mė sė shumti. Faleminderit prej fqinjėve dhe lagjes time, popullit tė Kosovės dhe Gjykatės qė mė kanė mbėshtetur dhe sot jam kėtu ku jam. Mė shumė pėrkujdesėn tė huajt se kėta.
Pas kėsaj bisede tė pėrshkuar me emocione, zonja Ferdonije, vazhdoi tė na prezantonte me shtėpinė e saj muze, e cila ngėrthen nė vete njė histori tė dhimbshme tė sė kaluarės, e cila duhet tė na shėrbejė si mėsim pėr ta vlerėsuar mė shumė tė sotmen qė po e jetojmė.
|