Çeshtja e precedentit nuk është e prerë me thikë

[Dilaver]

Interviste me Nicolas LEVRAT, Dokotor ne te drejten nderkombetare dhe drejtor i Institutit evropian te Universitetit te Gjenevesdhene te perditshmes Le Temps.

Frederic Koller
e marte, 19 shkurt 2008

Pavaresia e Kosoves a paraqet nje precedent qe do te mund te sherbente si model per kerkesa tjera ne Ballkan ose me gjere?

Nicolas Levrat: Nga pikepamja e te drejtes nderkombetare, e vetmja e drejte qe njihet per vetevendosje eshte ajo e popujve nen sundim kolonial, e shenuar ne Karten e Kombeve te Bashkuara. Ajo synonte ne radhe te pare vendet e Afrikes dhe te Azise. Sot konsiderohet se ky proces ka perfunduar. Por, ekziston nje rast interesant, rasti i Quebec. Dy here eshte mbajtur nje referendum per pavaresine: ata perfunduan me nje deshtim, heren e dyte vetem edhe per pak. Qeveria federale kanadeze atehere i kerkoi Gjykates Supreme nje mendim mbi te drejten e kerkimit te nje referendumi te tille. Pergjigja ishte kurioze. Sipas te drejtes nderkombetare dhe nacionale, shpjegoi Gjykata, nje e drejte e tille nuk ekziston- me perjashtim te Etiopise, e cila e parasheh kete mundesi ne teori. Por, precizon e njejta Gjykate, nese dikush vendose te mbaje nje referendum, duhet te negociohet. Nuk ekziston si e drejte, por nuk eshte as e ndaluar! Ne te vertete, eshte nje pikepamje e vdekur per te drejten nderkombetare.

-A nuk ekziston nje ndarje ne interpretimin e te drejtes nderkombetare mbi sovranitetin shteteror?

- Kjo nuk eshte teresisht e re. Ka pasur precedente. Shikojeni shperberjen e ish BRSS dhe te ish Jugosllavise me pavaresimin kroat, slloven etj. Principet e medha mbi pacenueshmerine e kufinjve kane qene burime konfliktesh prej shume kohesh, qysh prej pesembedhjete vjetesh ne Evrope.


- Me nuancen qe Sllovenia dhe Kroacia ishin republika, njesi federale ne kuader te ish Jugosllavise perderisa Kosova ishte nje regjion autonom ne brendesi te Republikes serbe...


- Dakord. Por ka qene dhe rasti i Malit te Zi. Pervec te tjerash, Serbia nuk kontrollonte me Kosoven ne menyre efektive qe nga viti 1999. Kosova eshte rast i vecante. Nuk perben me te vertete nje precedent, sepse nuk ka situata te ngjashme me ate te Kosoves dhe Serbise gjetiu ne Evrope.
Por eshte e vertete se kete ceshtjen e precedentit eshte veshtire ta ndash me thike.

- Qe te dielen, Basket kane pershendetur shembullin e Kosovareve....

- Ceshtja nuk eshte dhe aq per qendrimin e Baskeve ose te Flamaneve. Ceshtja kryesore eshte ajo e Shteteve. A do ta pranojne ata kete pavaresi apo jo. Eshte nje debat i vjeter i te drejtes nderkombetare. Nese vetem nje dhjeteshe e mikroshteteve e pranojne pavaresine e Kosoves, nuk do te mund te thonim se eshte nje Shtet. Prandaj udheheqesit e Kosoves siguruan nje liste te shteteve qe do te perkrahnin hapin e tyre, nder te cilat Shtetet e Bashkuara dhe Amerika, para se te shkonin perpara. Por nuk mund te krahasojme situaten e Kosoves me ate te Baskeve ose te Flamaneve. Dinamikat e brendshme jane shume te ndryshme.

- Serbet e Bosnjes protestuan te henen me mijera per te kerkuar pavaresine e tyre te radhes. Si do te mund tua refuzojme, gjithnje duke e ditur se do te rrezikonim mbijetesen e Bosnjes?

- Eshte nje ceshtje e hapur. Do te ishte shokante te kishte dy pesha, dy mates. Por ekziston nje ndryshim institucional mes dy situatave. Serbet nuk kontrollonin me Kosoven, perderisa Republika Srpska merr pjese ne pushtetin e Bosnje-Hercegovines.
Nese kjo e fundit do te kishte sukses te shpallte pavaresine, atehere do te shtrohej ceshtja e njohjes nga bashkesia nderkombetare. Eshte koncepti i efektivitetit. Pergjigja do te ishte politike qartazi, dhe kjo do te perbente nje brenge me te madhe per Evropen, posacerisht persa i perket integrimit. Shumefishimi i mikroshteteve do te ishte i paadministrueshem per Unionin.


- Po hapet kutia e Pandores?

- Ajo ishte vecme e hapur. Gjate zgjerimit te UE ne vitin 2004, nga 8 vendet e dala nga ish blloku socialist, gjashte Shtete ishin te reja. Mesazhi ishte dhene qe atehere.

- Jashte Evropes, a ka raste te ngjashme me ate te Kosoves?

- Eshte Kurdistani. Pjesa qe ndodhet ne territorin irakian nuk eshte pa ngjashmeri me Kosoven ne sy te juristeve. Qe te kthehemi ne Evrope, eshte gjithashtu ndarja e territorit qipriot qe perben problem. Nese Kosova mund te shpallet e pavarur ne menyre te njenashme, atehere pse Qiproja Veriore te mos e beje? Po, ka raste ku mund te behen perngjasime, por qenesore mbetet qendrimi i bashkesise nderkombetare.

- Si interpretohet heshtja e OKB-se?

- Keshilli i Sigurimit ka qene i pazeshem pjesen me te madhe te ekzistences se vet me perjashtim te viteve te 90-ta, qe ishin nje paranteze. Roli i tij eshte te ruaje paqen dhe jo te beje te drejten. OKB-ja nuk mund te anuloje asgje, por ajo mund te denoje. Mbetet nje prerogative ne kuader te Keshillit te Sigurimit: te jape driten e saj jeshile ose jo per nje aderim ne OKB.
Por nje Shtet mund te ekzistoje si i tille pa qene anetar i saj.



Dergoi Vlora