Haremi i Sulltanit

[Zero Cool]

Aty nuk mund të hynte asnjë mashkull, përveç sulltanit, princërve dhe të tredhurve !

Asnjë institucion tjetër otoman nuk ka ngacmuar më shumë fantazinë perëndimore se sa haremi i sovranëve: vend i lojërave erotike dhe mërzisë në luks, intrigave me gjakderdhje që thureshin brenda Portës së Lumturisë. Haremi i kishte të gjitha këto. Mbi të gjitha, ishte një qendër për mbrojtjen e pushtetit dinastik, me një hierarki të fortë dhe subjekt i ritualëve shumë të rëndë.






Një mbretëri private, Stamboll, prill 1789. Ushtarë të përzgjedhur dhe turma kureshtare përgjatë rrugëve dredha-dredha. Më në fund, mbërrin vargu: heronj dhe pushtetarë, të udhëhequr nga një dinjitar me pelice të zezë dhe callmë në kokë.

Pas tyre marshojnë rojat. Shoqërojnë një karrocë luksoze të mbuluar, e tërhequr nga gjashtë kuaj dhe që e nget kreu i eunukëve të haremit të Sulltanit. Me kalimin e karrocës, funksionarët e oborrit i hedhin monedha turmës.

Pasojnë dhjetëra karroca të tjera. Kur karvani mbërrin në Topkapi, sulltani i ri, Selimi III shkon drejt tij përmes atriumit të parë. Një dorë zgjatet nga karroca, sulltani e puth dhe përkulet. Më pas, ai shoqëron zonjën e haremit të tij në brendësi të pallatit: gruaja më e fuqishme e perandorisë otomane, më e rëndësishmja në jetën e Selimit, ashtu si në jetën e të gjithë sulltanëve. Nëna e tij, Mihrishah Sulltan.

Çifti përshkon atriumin e dytë, shkon drejt një porte druri të rëndë në krah të ndërtesës së këshillit perandorak. Kalon përpara dhomës së rojeve të eunukëve zezakë, më pas përshkon një kopsht të gjatë me mure majolikë dhe një kolonadë. Në fund hapet një derë e bronztë, përmes së cilës nuk duhet të kalojë asnjë qenie e seksit mashkull, përveç sulltanit, princërve dhe të tredhurve: është hyrja në haremin e kopshtit të Topkapisë.


Sulltani dhe nëna e Sulltanit zhduken në mbretërinë e tyre më private.

Asnjë institucion tjetër otoman nuk ka ngacmuar më shumë fantazinë perëndimore se sa haremi i sovranëve: vend i lojërave erotike dhe mërzisë mes luksit, i intrigave me gjakderdhje që thureshin brenda Portës së Lumturisë. Haremi i kishte të gjitha këto. Mbi të gjitha, ishte një qendër për mbrojtjen e pushtetit dinastik, me një hierarki të fortë dhe subjekt i ritualëve shumë të rëndë.

Që në lashtësi, sovranët persë dhe hebraikë kishin një harem mbretëror, e më vonë edhe kalifët e Bagdadit. Sulltanët otomanë ndoqën gjurmët e tyre, dhe këta u imituan gjithashtu prej njerëzve të pushtetshëm të perandorisë. Kush mund ta përballonte, zotëronte një harem pak a shumë të madh. Megjithatë, asnjëri nuk kishte të njëjtin prestigj si kopshti i Topkapisë.

Kur nëna e Selimit u transferua këtu, pas ngjitjes në fron të të birit, ambienti përbëhej nga më shumë se 300 lokale, korridore dredha-dredha, shkallare dhe shtigje të fshehtë; ka sallone të bukur dhe salla të përshtatura për faljen, banja të mëdha, oborre të dekoruar dhe plot diell. Pragjet e dyerve, oxhaqet dhe lavamanët janë me mermer të shkëlqyeshëm, shtresa sedefi dhe fildishi zbukurojnë anët e dyerve, muret janë të veshur me pllaka të kushtueshme majolike.

Gratë, sipas rangut të tyre ruajnë në kasketa dhe në gjoks spila dhe zinxhirë të florinjtë, xhevahirë, veshje me brokadë, damask apo mëndafsh.

Kjo madhështi, megjithatë, është e kufizuar në dhomat e familjes mbretërore dhe të të preferuarave, konkubina veçanërisht tërheqëse dhe zgjedhje të pëlqyera të sulltanit.

Më shumë se gjysma e kompleksit të përshtatur si harem është e zënë nga fjetina, dhoma të ngushta, kuzhina dhe lavanderi, magazina dhe një infermieri. Këtu jeton shumica e banorëve të pallatit: të dashurat e mohuara, apo ato që nuk janë paraqitur ende tek Sulltani, bashkë me shërbyeset, shpesh herë me origjinë afrikane.

Duket se numri i vajzave dhe grave në zonën e veçuar ka arritur ndonjëherë në 1200: të gjitha skllave, që nga rrobalarësja, deri tek nëna mbretëreshë; nga pikëpamja ligjore, janë të lira vetëm bijat dhe motrat e sulltanit dhe, në teori, gratë e tij.

Megjithatë, prej shekullit XV pjesa më e madhe e 36 sovranëve otomanë nuk marrin grua, as Selimi III: sipas ligjeve islamikë, bijtë e lindur prej skllaveve kanë të njëjtat të drejta me ata të lindur prej martesës.

Ndonjëherë vlen rregulli që çdo konkubinë mund të jetë nënë e një mashkulli të vetëm, kështu që shpesh Sulltani ka një numër të vogël bijsh.

Përjashtim bëjnë sovranë si Murati III, i cili kishte 103: ditën kur vdiq, në 1595, jetonin ende 20 prej tyre, nga të cilët njëri u bë sulltan dhe vrau të gjithë të tjerët.

Luftërat për pushtet mes princërve ishin diçka e zakonshme. Mehmeti II, në shekullin XV, urdhëroi: “Çdo pasardhësi im, kur të bëhet sulltan, mund të vrasë vëllezërit e tij me qëllim ruajtjen e rendit të botës”.

Duke filluar nga ky moment, vdekja e sulltanit sjell edhe vdekjen e princërve poshtë Njëshit: sipas traditës, banditët e sulltanit të ri i mbysin me fijen e një harku apo me një shall mëndafshi sepse, që në fillesë, në pallat nuk duhej të derdhej gjak nga shtëpia mbretëruese.

Edhe bijtë ende të palindur të një sulltani të vdekur nuk janë të sigurt: më shumë se një herë, pasardhësi ka futur në thasë dhe ka hedhur në detin Marmara konkubinat e babait, të mbetura shtatzënë.

Sekrete dhe helmime

Haremi shndërrohet në skenën e intrigave të dëshpëruara. Një femër e preferuar që dëshiron të shpëtojë birin e saj, duhet të sigurojë që ai të jetë pasardhësi. Por edhe për të, ka shumë në lojë. Nëse fundoset biri i saj, me ardhjen e sovranit të ri ajo veçohet në kopshtin e vjetër, “Pallati i lotëve”, ku konkubinat e skartuara kalojnë pjesën e mbetur të jetës në mjerim.

Nëse i përzgjedhuri është biri i saj, ajo bëhet sulltane mëmë, sovrane e “Shtëpisë së lumturisë” në Topkapi. E si pasojë, edhe një prej figurave më të pushtetshme të mbretërisë, edhe pse nga pikëpamja juridike do të mbetet gjithmonë një skllave. Rreziku i përjetuar së bashku, dhe shpresa, forcojnë lidhjen nënë e bir.

Vetëm nëna e sulltanit mund të jetë në çdo moment në praninë e Sovranit. Eshtë ajo që vendos se cilat gra do t’i prezantohen. Një vlerësim delikat: nëse konkubina nuk i pëlqen, djali zemërohet, nëse i pëlqen shumë, ajo bëhet konkurrente e “vjehrrës” në zotërimin e vëmendjes së tij.

Duke filluar nga fundi i shekullit XVI, disa gra të haremit me një talent të veçantë arrijnë që të sigurojnë një influencë më të madhe: bëhen në fakt regjente të perandorisë.

Kështu Nur Banu, e preferuara e Selimit II (sulltan nga 1566 deri në 1574) dominon sovranin e saj, nëpërmjet dobësisë së tij: një i dërguar venecian e përshkruan si një “qenie e vogël e skuqur prej verës së Qipros, dhe e shëndoshë për shkak të shfrenimit në të ngrënë”; Selimi i kalon ditët mes “kënaqësive të shqisave, dehjes dhe lezetit të të mos bërit asgjë”. Në fund, i dehur, thyen kafkën në mermerin e banjës. Nur Banu bëhet sulltania nënë dhe pengon birin e saj si dhe konkubinën e tij ambicioze që të mbretërojnë, kështu thotë legjenda, duke i sjellë atij në shtrat femra gjithnjë të reja dhe tërheqëse, ndërkohë që ajo vetë bën politikë.

Regjentja otomane më me ndikim është Kësem, nënë e dy sulltanëve. Mbretëron si Valide Sulltan, nëna sulltaneshë, në vend të djalit të saj të madh që është minoren, dhe më pas në vend të të dytit, me probleme psikike. Eshtë edhe regjentja e haremit, që sheh dhe di gjithcka. Apartamentet e saj janë të mrekullueshëm si ata të sulltanit, ashtu si sulltani argëtohet me këngë dhe valle të shërbëtoreve si dhe shakatë e xhuxhëve. Cdo lëvizje e artistëve dhe muzikantëve të seksit mashkull kontrollohet me rreptësi nga eunukët, të cilët pengojnë menjëherë cdo lloj afrimi me një grua.

Kësem, që ka raporte të vazhdueshëm me njerëz të pushtetshëm, mbikëqyret me rreptësi dhe më nga afër se sa banoret e tjera të haremit. Cdo ditë Kësem konsultohet fillimisht me të birin, më pas shpesh herë me kreun e eunukëve zezakë, që merret me pasurinë e madhe të sulltaneshës nënë, mbledh shpesh herë vezirët e sovranit dhe funksionarë të tjerë. Asnjë vizitor nuk mund të shohë fytyrën e saj, e mbuluar me vello.

Për të komunikuar udhëzimet e saj, Kësem shkruan letra të panumërta, i duhet një kuptim i thellë i mbretërisë dhe njohje e fakteve. Megjithatë, edhe më të rëndësishëm se sa takimet me funksionarët dhe letrat, janë të besuarit e saj. Kësem ka një rrjet të ngushtë kontaktesh: me ish gra të haremit që janë martuar me burra me ndikim, me zyrtarë, me bijat e saj, me konkubinat e të birit. Të gjithë i referohen asaj, të gjithë i thonë të bëjë kujdes nga tradhtitë.

Megjithatë, kjo nuk shmang fundin e saj të dhunshëm. Sovrani i Kësem, Ahmeti I, në fron nga 1603 deri në 1617 ish përpjekur t’u jepte fund vëllavrasjeve duke krijuar disa “kafazë për princërit”, vende me dritare hekuri në brendësi të një ndërtese si fortesë, ku bijtë e sulltanit mbahen të izoluar, me shërbëtorë, femra dhe lukse të tjerë, por pa kontakte me botën jashtë.

Në këta burgje, pasardhësit e mundshëm për fronin transformohen në njerëz të paqëndrueshëm psiqikisht, të mbërthyer nga frika e përhershme për litarin që do i mbysë. Sepse intrigat dhe vrasjet vazhdojnë. Në fakt, në 1648, djali i dytë i Kësem rrëzohet prej një revolte në pallat. Pasi e kanë tërhequr në suitën e saj, eunukët e zhveshin dhe e rrëmbejnë Kësemin, e tërheqin zvarrë jashtë dhe e mbysin në oborr. Porositësja është sulltania nënë e re, Turhan, e cila tani do të mbretërojë në vend të djalit minoren Mehmeti IV, nip i Kësemit.