Kanceri i gjirit

[Jana]

Për fillim, çka janë gjinjtë, si zhvillohen dhe karakteristikat e tyre anatomike?

Gjinjtë janë gjëndrra qumshti, çifte, të vendosura në muskujt e krahërorit në mes të brinjës së tretë dhe të gjashtë. Deri në moshën 8-10 vjeçare zhvillimi i tyre është i njejtë si te djemt ashtu edhe te vajzat. Pas kësaj kohe, për shkak të veprimit të hormoneve, të cilat prodhohen në vezore, te femrat vazhdojnë dhe zhvillohen ndërsa te meshkujt pushojnë së zhvilluari. Zhvillimi i tyre është nën veprimin e hormoneve seksuale (estrogjeneve dhe progesteronit). Në gjinj vazhdimisht kanë veprim hormonet seksuale për çka edhe madhësia, fryerja dhe konzistenca e tyre ndryshon gjatë fazave të ciklit menstrual.
Madhësia, forma dhe pozita e tyre varet nga raca, konstitucioni, veprimi hormonal dhe faktorët trashëgues. Gjinjtë tepër të mëdhenj, hipertrofik (macromasthia) mund të arrijnë peshë nga 5-10 kg e më shumë. Mund të jetë i rritur vetëm njëri gji, por zakonisht janë të dyja. Te disa gra kjo ndodh pas dhënies gji për një periudhë të gjatë dhe shumë lindjeve të cilat qojnë në lëshimin-ptozën e tyre.

Çfarë funksioni kanë gjinjtë a ka sëmundje të gjinjve, nese po atëhere cilat janë sëmundjet më të shpeshta?

Gjinjtë, janë gjëndrra qumshti dhe ky është funksioni fiziologjik dhe kryesor i tyre. Mirëpo, pos ketij funksioni, ato paraqesin një ndryshim anatomik që e karakterizon bukurinë e femrës.
Si çdo organ i organizmit të njeriut që mund t'i nënshtrohet proceseve patologjike, edhe gjinjtë e kanë këtë mundësi. Sëmundjet e gjinjve ndahen në: sëmundje inflamatore (pezmatime) dhe procese tumoroze.

Çka janë sëmundjet inflamatore ose pezmatimet dhe cilat janë shenjat e pezmatimit të gjinjve?

Procesi i inflamacionit (pezmatimit) mund ta përfshijë tërë indin e gjiut (mastitis) ose thelbin e gjiut (thelitis). Në mbi 90% të rasteve shkaktarët e infeksionit vijnë nga jashtë, sidomos gjatë periudhës së lehonisë (llahusnisë). Shkaktar më të shpeshtë janë: stafilokoket dhe streptokoket. Këto pezmatime paraqiten në fund të javes së parë të lehonisë. Shkaktaret e infeksioneve futen nga jashtë nëpërmes ragadeve (qarjeve) për shkak të higjienës jo të duhur të gjinjve.
Shenj i parë është dhëmbja e lokalizuar në gjirin të cilin e ka kapluar inlamacioni dhe atë në vendin ku ndodhet ky pezmatim. Më vonë pos dhimbjeve, fillojnë të paraqiten edhe shenjat tjera lokale të inflamacionit si: skuqja e gjiut, tërhjekje e lëkurës së vendit të inflamuar dhe ënjtje. Nëse nuk fillohet mjekimi menjëhere, pezmatimi avanson dhe kalon në proces qelbëzues ose apsces. Nga shenjat e përgjithshme lehona ka ethe-temperaturë të lartë dhe gjëndje të përgjithshme të rëndë.

Çka duhet të bëjë lehona e cila ka pezmatim dhe a duhet t'i jipet fëmiut gji gjatë kësaj gjendjeje?

Që në fillim duhet t'i paraqitet mjekut më të afërt, i cili do t'i përshkruajë barërat përkatëse. Derisa të mos është paraqitur te mjeku, ajo mund të përdorë fasha të ftofta dhe ndonjë bar simptopatik (për temperaturë dhe dhimbje), pastaj mjeku i përshkruan terapinë përkatëse me antibiotikë. Nëse ka ardhur deri te formimi i qelbit (apsces) atëherë duhet të bëhet një prerje dhe të largohet qelbi, por për këtë vendos mjeku përkatës.
Jo, por laktacioni (moshumbja e qumshtit) mbahet duke e mjelur gjiun deri sa ai të mjekohet e pastaj mund të vazhdohet me dhënien gji edhe me gjiun që ka qenë i sëmurë.

Si të parandalohen proceset pezmatuese?

Duhet t'i kushtohet rëndësi higjienës së gjinjve në përgjithësi dhe në periudhën e laktacionit (dhënies gji) në veçanti, të mos futen mjete të ndryshme në gji ose para të pastrohen duart para dhënies gji fëmijës. Mundësisht, thithat të pastrohen para dhe pas dhënies gji femijës. Në rastet me ragade (çarje) mirë është që pas dhënies gji thithat të lyhen me një yndyrë me antibiotikë psh. hidrokortizon. Nëse lehona ka shumë qumësht dhe fëmiju nuk mund ta thithë gjithë sasinë atëhere duhet që pjesa e mbetur të mjelet dhe të largohet.

Çka është Mastopatia dhe me çka manifestohet kjo sëmundje?

Kjo është një sëmundje e gjinjve e cila ka shumë emra si: fibrosa cystica, masthopathia chronica, adenosis, fibroadenomatosis etj. Manifestohet me një hiperplazion (rritje) të gjinjëve, e cila mund të përcillet me forminin ose jo të cistave në parenkimin e gjinjve. Nuk është sëmundje me zë të keq (malinje). Kjo është sëmundje kronike dhe gati 50% e femrave vuajnë nga kjo patologji. Paraqitet te femrat e martuara dhe të pamartuara prej fëmijrisë e deri në pleqëri. Më e shpesht është nga mosha 20 deri në fillim të viteve 60-ta të jetës së femrës.
Sëmundja manifestohet me dhëmbje dhe fryerje në njërën ose në të dy gjinjtë. Ankesat janë të lidhura me ciklin menstrual dhe zakonisht paraqiten disa ditë para menstruacioneve ose gjatë gjakderdhjeve menstruale. Në disa raste edhe gjatë ovulacionit. Kur fillojnë menstruacionet, pengesat shpejt pushojnë e ndodh të vazhdojnë deri të kryhen menstruacionet. Gratë vet palpojnë (prekin) formacione-nyje të forta sidomos në 1/4 e jashtme të gjinjve. Mendohet se shkaktohet nën veprimin e estrogjeneve (hormone seksuale femrore).

Si mjekohet kjo sëmundje dhe a mund të kalon në sëmundje serioze me zë të keq ose malinje siç i thoni ju në mjekësi?

Mjekim specifik nuk ka. Jipet terapi simptomatike. Mendohet se dhënia e preparateve me progesteron (me yndyrë progestagel lyej e gjinjtë) ka veprim të mirë. Kohet e fundit nga studimet që janë bërë është ardhur në përfundim se disa lloje ushqimesh si përdorimi i tepërt i kafesë, çajit të rusit ose indisë, çokollates si dhe streset, lujanë rrol me rëndësi në paraqitjen gjegjësisht mosparaqitjen e kësaj sëmundje.
Duhet pasur kujdes nga se afër 6% të këtyre grave me këtë patologji mund të kalojë në sëmundje të keqe ose karcinom si dhe kujdesi i kësaj moshe (40-60 vj) nga se në këtë moshë paraqitet më së shpeshti karcinomi i gjinjve.

Ky është tumor?

Po, ky është tumor.

A janë të shpeshtë tumorët e gjinjve te femrat dhe a duhet të mjekohen tumorët benjinjë ose me zë të mirë dhe si?

Një femër, ndër 5 gra preket nga një tumor i gjinjve, prej të cilëve 2/3 e rasteve janë beninje (me zë të mirë).
Duhet të mjekohen patjetër nëse diagnostifikohet ndonjë formë e tyre si formacionet cistike, ato duhet të operohen nga se në të kundertën mund të kalojnë në tumorë malinjë-me zë të keq.

Po tumorët ose malinjë a janë të shpesht te femrat?

Nga të gjitha sëmundjet malinje (ose me zë të keq) te femrat, së bashku me karcinomin e qafës së mitrës karcinomi i gjinjve është ndër më të shpeshtit. Statistikat ndryshojnë nga vendi në vend, kështu në Japoni vdekshmëria nga karcinomi i gjirit është 4 në 100.000, në SHBA 26. Në Evropë vdekshmëri më të lartë ka Britania e Madhe, Danimarka 32-40 në 100.000 gra.
Gjatë jetës 2-3% të grave sëmuren nga karcinomi i gjirit. Nga të gjitha sëmundjet malinje 20-25% të tyre i takon karcinomes së gjirit, ndërsa nga numri i vdekjeve nga sëmundjet malinje deri në 20% të grave vdesin nga karcinomi i gjirit.
Sipas të dhënave më të reja afër 6% e popullatës së femrave, janë të përfshira nga kjo sëmundje si dhe me një tendencë rritjeje edhe në 1% brënda vitit. Mirëpo kjo sëmundje sot fal mundësive diagnostikuese, disciplines dhe edukatës shëndetësore të vet grave mund te zbulohet shume heret

Në cilën moshë mund të sëmuret femra nga karcinomi i gjirit si dhe a mund të sëmuren edhe meshkujt nga kjo sëmundje?

Nga karcinomi i gjirit femra mund të sëmuret nga rinia e hershme e deri në fund të jetës së saj. Mosha më e shpeshtë kur sëmuren femrat është nga mosha 40 deri në moshën 75 vjeçare
Sëmurën edhe mashkujt, por sëmundja te burrat është mjaft e rrallë. Mardhëniet e paraqitjes së karcinomit të gjirit të burrat dhe grat është 99:1 në favor të grave.

[Jana]

A dihet shkaktari i paraqitjes së kësaj sëmundje vdekjeprurëse dhe cilët janë faktorët të cilët e ndihmojnë paraqitjen e kësaj sëmundjeje?

Etilogjia (shkaku) e sëmundjes nuk dihet. Mirëpo ka mjaft studime që flasin për disa faktorë të cilet e favorizojnë si dhe disa të tjerë të cilët e mbrojnë femrën nga paraqitja e kësaj sëmundje të rrezikshme.
Faktorë kyqë janë hormonet seksuale të vezoreve sidomos estrogjenet. Kështu femrat të cilat nuk kanë lindur ose kanë pak lindje janë të favorizuara në paraqitjen e kësaj sëmundjeje. Sëmundja më e shpeshtë është te ato gra të cilat menopauza (menstruacioni i fundit) është e vonshme dhe gratë, të cilat kanë gjakderdhje të rregullta menstruale deri pas moshes 55 vjeçare, sëmuren nga karcinomi i gjirit 2 herë më shpesh se te ato, të cilat menstruacionet u pushojnë para moshes 45 vjeçe.
Mënyra e ushqyeshmërisë, sidomos ushqimi i pasur me yndyrëra, dhe gratë me peshë të shtuar (majme) sëmuren më shpesh nga karcinomi i gjirit se femrat e dobëta. Edhe femrat, të cilat ngelin shtatzënë për herë të parë pas moshes 30 vjeçare, më shumë mund të paraqitet kjo sëmundje se te ato që fare nuk kanë lindur dhe ky rrezik vjen duke u rritur sa më në moshë të shtyrë të jetë shtatzënia a parë. Disa studime flasin se edhe abortet e shpeshta rrisin rrezikun e paraqitjes së kësaj sëmundjeje.

Po duhani a ka ndikim në paraqitjen e karcinomit të gjirit?

Një kohë të gjatë janë duke u bërë studime në këtë drejtim. Te kafshët është vërtetuar se materjet kimike të cilat i përmban duhani me siguri shkaktojnë karcinomin e gjirit. Kohët e fundit në Amerikë është shpallë një studim për karcinomin e gjirit dhe duhanin. Nga ky studim është ardhur në përfundim se gratë, të cilat pinë duhan aftësia mbrojtëse e një gjeni, i cili ka ndikim në paraqitjen e karcinomit të gjirit, ulet. Ky gjen, te popujt evropjan, haset në mbi 50%. Janë të rrezikuara sidomos, ato femra që fillojnë të pinë duhan heret, si dhe ato, të cilat pinë më shumë se një pako brënda 24 orëve.

A ka faktorë, të cilët e mbrojnë gruan nga paraqitja e karcinomit të gjirit, cilet janë?

Rrezik më të vogël të paraqitjes së karcinomes së gjirit kanë ato femëra të cilave u janë larguar (kastruar) vezoret para moshes 40 vjeçare. Rrezik më të vogël nga paraqitja e karcinomës së gjirit te femrat janë edhe menstruacionet e rralla për shkak të shtatzënive, dhënies gji një kohë të gjatë si dhe te ato femra, të cilat ngelin pa menstruacione heret. Edhe shtatzënitë e shpeshta e zvogëlojnë rrezikun nga paraqitja e karcinomit të gjirit te femrat. Ka edhe disa të dhëna se shtatzënia para moshes 25 vjeçe e zvogëlon mundësinë e paraqitjes së karcinomit të gjirit. Gratë, të cilat kanë lindur para moshes 18 vjeçare kanë vetem 1/3 e rrezikut për tu sëmurë nga kjo sëmundje, në krahasim me gratë, të cilat për herë të parë kanë lindur pas moshës 35 vjeçare.

A është karcinomit i gjirit sëmundje ngjitëse apo trashëguese?

Jo, dhe nuk ka frigë se kjo sumundje mund t'i ngjitet përsonave, të cilët e rrethojnë ose kujdesen për të sëmurën.
Nuk mund të thuhet me siguri se a është sëmundja trashëguese apo jo. Mirëpo, ka të dhëna se sëmundja është paraqitur te disa gjenerata të gruas së sëmurë si gjyshja, nëna, e bija, motra. Incidenca e paraqitjes së karcinomit të gjirit është 2-3 herë më e shpeshtë te gratë të cilat në familje (gjyshja, nëna, motra) kanë pasur të sëmurë me karcinom të gjirit, në krahasim me ato gra, të cilat në anamnezën familjare nuk kanë pasur të sëmurë me këtë sëmundje.

Cila pjesë e gjirit është më e rrezikuar nga paraqitja e kësaj sëmundje?

Nëse gjirin e ndajmë në katër pjese atëherë në 1/4 e jshtme të sipërme në afër 48 të rasteve paraqitet më shpesh karcinomi i gjirit, pastaj vjen 1/4 e sipërme e brëndshme me 15%, 1/4 e poshmte e jashtme me 11% dhe më pak karcinomi i gjirit lokalizohet në 1/4 e poshtme të brendshme 6%. Për rreth thithit-areoles në 17% dhe multifolikular-në shumë vënde 3%.

Cilat janë shenjat e paraqitjes së karcinomit të gjirit?

Faza e fillimit të paraqitjes së karcinomit të gjirit nuk ka ndonjë shenjë karakteristikë. Shpesh ndodh që gruaja vet të zbulojë, prek disa ndryshime në gjinjë në formë të formacioneve të forta nyjesh. Këto zbulohen zakonisht gjatë larjes së trupit. Mirëpo janë bërë studime edhe te popujt më të ngritur në kuptim të edukatës shëndetësore, dhe se nga koha e prekjes së këtyre ndryshimeve e deri te paraqitja te mjeku së paku kalon 7-12 muaj. Sigurisht te populli ynë kjo është edhe më e vonuar për shkak të edukimit shëndetësor të pamjaftaur. Në fillim këto nyje, të cilat preken janë të veçuara dhe të lira por me kalimin e kohës këto bashkohen me indin për rreth dhe më nuk janë të lira. Në disa raste hasen ndryshime në thitha (ato futen brenda) ose paraqitet skuqje apo trashje e lëkures së gjirit. Në disa raste paraqitet rrjedhje e lëngut të përzier me gjak nga gjiri.

A përhapet sëmundja edhe në organe tjera?

Po. Në fillim procesi i karcinomit të gjirit përhapet në tërë gjirin në drejtim të krahërorit dhe lëkurës ashtu që lëkura e gjirit merr një dukje si lëvorja e portokallit. Sëmundja mund të përhapet edhe me anë të gjakut në organe tjera si: vezore deri në 30% të rasteve, unaza të boshtit kurrizor, mushkëri, mëlqi, tru etj.

Si caktohet diagnoza e karcinomit të gjirit?
Për diagnozë të karcinomit të gjirit duhet të merret anamneza mirë, ajo familjare dhe përsonale, të vështrohen gjinjët, preken-palpohen. Nga analizat duhet të bëhët: kontrolli me ultrazë-ultratingull sidomos te femrat e reja, mamografia-kontrolli me rentgen dhe analiza citologjike aspiratit të marrur me gjilpërë.

Kur duhet të bëhen kontrollet me ultrazë-ultratingull dhe me rentgen ose mamografi?

Më së miri është që kontrollii me ultrazë-ultratingull ose me rentgen-mamografi duhet të bëhet në fazën e parë të ciklit menstrual, pra menjëherë pas menstruacioneve gjegjësishtë nga dita e 4 deri në ditën e 10 të ciklit menstrual.

A ka mjekim?
Po, ekziston mjekimi, i cili kryhet në institucione të specializuara. Rezultatet varen nga koha e zbulimit. NESE ZBULOHET ME KOHE ATËHERE KOHËZGJATJA E JETËS MUND TË ARRIHET DERI NE 20 VJET. Mjekimi kryhet me rrugë operative dhe pastaj vazhdohet me rrezatim. Mjekimi pesëvjeçar është në 80-90% të rasteve të zbuluara heret, ku gjëndrrat limfatike regjionale nuk janë prekur.

[Jana]

A ka mjekim për karcinomin e gjirit?

Ekziston mjekimi, dhe ky mjekim kryhet në institucione të specializuara. Rezultatet varen nga koha e zbulimit. NESE KARCINOMI I GJIRIT ZBULOHET ME KOHE ATËHERE KOHËZGJATJA E JETËS MUND TË ARRIHET DERI NE 20 VJET. Mjekimi kryhet me rrugë operative dhe pastaj vazhdohet me rrezatim. Ndërsa mjekimi pesëvjeçar ose kohëzgjatja e jetës është në 80-90% të rasteve të zbuluara heret, ku gjëndrrat limfatike regjionale nuk janë prekur.

Cilat femra ose cilat gra bëjnë pjesë në grupin e të rrezikuarave për paraqitjen e karcinomit të gjirit ?
Në këtë grup bëjnë pjesë:
gratë – femrat më të vjetra se 50 vjet
gratë – femrat që kan në familje ndonjë të sëmurë me sëmundje të karcinomit të gjirit si: nëna, motra, e bija, gjyshja
gratë – femrat e operuara nga karcinomi i gjirit ose i ndonjë organi tjetër
gratë – femrat që nuk kanë lindur
ato të cilat lindjen e parë e kanë pasur pas moshës 30 vjeqare
gratë të cilat nuk i kanë dhënë gji fëmijëve
gratë – femrat të cilat menarkën (menstruacionin e parë) e kanë fituar heret
gratë – femrat të cilat menopauzën (menstruacionin e fundit) e kan pasur vonë
gratë – femrat të cilat kanë pasur ndonjë sëmundje të gjirit qofshin edhe ato benjinje qofshin edhe ato sëmundjeve fibrokistike.
ushqimi i pasur me yndyrëra, dhe gratë me peshë të shtuar (majme)
disa studime flasin se edhe abortet e shpeshta rrisin rrezikun e paraqitjes së kësaj sëmundjeje.
Në sa femra mundet të zbulohet karcinomi i gjirit te grupi i femrave të rrezikuara dhe në sa femra të grupit jo të rrezikuar zbulohet karcinomi gjirit, nëse keni të dhëna?
Nëse merren 1000 gra të gupit të rrezikuar dhe bëhen kontrolla ose vizita të rregullta, në këtë grup mundet të zbulohen 24 karcinome të gjirit, ndërsa në 1000 gra të grupit jo të rrezikuar, zbulohen 7-8 karcinome të gjirit.

Nëse karcinomi zbulohet gjatë shtatzënisë çka duhet bërë?
Edhe pse paraqitja e karcinomit të gjirit gjatë shtatzënisë është i rrallë, në rast se diagnostikohet atëhere shtatzënia duhet të ndërpritet dhe fillohet mjekimi i specializuar.

Çka duhet bërë te rastet kur gjiu gjakderdh?
Gjakderdhja nga gjiri rrallë është shenjë funksionale ose fiziologjike, gjakderdhja nga gjiri është më shpesh si shenjë i pezmatimeve, mastopative proliferimeve e në disa raste edhe shenjë i karcinomit të gjirit. Në 50% të grave të cilat kan gjakderdhje mund të zbulohet karcinomi i gjirit. Për këtë gjë duhet të lypset kontrolli i mjekut ku duhet të vihet diagnoza përfundimtere.

A mundet femra të bëjë vetëkontroll të gjinjve?
Po, mundet, dhe duhet të kryej një veprim të tillë. Këtë punë femra duhet ta kryejë ashtu që fillimisht zhvishet deri në bel në pozitë të shtrirë ose qëndron në këmbë e më së miri para pasqyres.

Vetkontrolli fillohet me:

veprimin e parë - femra së pari qëndron para pasqyres me duar të lëshuara për rreth trupit-vitheve dhe shiqon ndryshimet në madhësi, formë, simetri ose ndonjë veçori që mund të vështrojë,
veprimi i dytë - i qon duar lartë mbi kokë dhe tani poashtu i vështron të njëjtat ndryshime,
veprimi i tretë - femra e shtrirë me një jastëk të vogël nën shpatullën e majtë. Shuplaka e majtë ngritet dhe qitet pas kokës. Me gishta të shtrirë të dorës së djathtë kontrollohet gjiri i majtë së pari gjysma e gjirit të majtë. Në fillim 1/4 e brendshme e sipërme e pastaj 1/4 brendshme e poshtme,
veprimi i katërt - tani gruaja e lëshon dorën e majtë përreth trupit dhe e vazhdon kontrollin e gjysmës së jashtme të gjiut. Në fillim 1/4 e sipërme të jashtme e pastaj 1/4 e poshtme të jashtme.
veprimi i pestë - në fund e kontrollon edhe regjionin e nënsqetullës. Pasi e kryen kontrollin e gjiut të majtë tani të njejtat veprime i kryen me gjirin e anës së djathtë. Vendosja e jastëkut nën shpatull ndihmon që indi i gjiut të jet i tërhequr në tërë gjirin njëlloj gjë e cila mundëson kontrollin më të lehtë dhe më të mirë të gjirit. Të gjitha ndryshimet që i hase femra gjatë vetkontrollit duhet të janë si një vërejtje se ajo duhet të kërkojë këshilla dhe ndihmën e mjekut.

Cili është mesazhi juaj për femrat?
Duhet të zbatohet programi i vizitave të rregullta që i duhet çdo femre për t’a diagnostikuar me kohë karcinomin e gjirit, program ose qëndrim ky edhe i shumicës së vendeve në mbarë botën.

Pasi se një nga tetë gra e sipas disa informatave më të reja edhe një në 6 gra sëmuret nga karcinomi i gjirit si dhe dy nga këto para moshës 50 vjeçare, atëhere dua të sjellë përvojën dhe këshillat gjegjësisht qëndrimet si mesazh, të cilat i kanë paraqitur shumica e shoqatave të vendeve të ndryshme të botës për luftë kundër karciomit të gjirit.

Të përgjithshme:

së paku një vizitë klinke ose ultrasonografike të gjinjëve brenda vitit
fotografimin e gjirit me rendgen-mamografinë për herë të parë në moshën 40 vj.
ndërsa vetëkontrolli i gjijve çdo muaj
Këto shoqata të cilat kanë lindë nga shtete me tradita universitare shekullore, në mënyrë të detajuar paraqesin kalendarin e vizitave të detyruara të gjinjëve dhe me ketë kalendar bëhet nje program, dhe gratë me kete program ndahen:

së pari gratë të cilat nuk kan në farefisni të sëmurë me sëmundje të gjirit,
pastaj ato me të dhëna anamnestike se kan ndonjë të afërm me sëmundje të keqe të gjirit pra me karcinom të gjirit dhe
grupi i tretë ato gra të cilat kan ose janë duke e mjekuar karcinomin e gjirit.
Duke filluar nga kjo ndarje propozohet edhe kalendari i vizitave.

Si duket ky kalendar?
A) Për gratë të cilat në afërsi ose farefisni nuk kan ndonjë të sëmurë me karcinomë të gjirit

Për gratë e moshës 20 - 35 vjeçare (gjegjësisht këtu bajnë pjesë edhe shtatzënat dhe ato të cilat u japin gjinjë fëmijëve) u propozohet:

Një vizitë klnike dhe një vizitë me ultratingull ose ultrazë së paku çdo 2 - 3 vjet
Vetkontroll një herë në muaj
Në raste të dyshimta mund të bëhet edhe punksioni (shpimi me gjylpër) i udhëhequr nën kontrollë të ultratingullit dhe marja e materialit për analizë mikroskopike.

Për gratë e moshës 35 - 40 vjeçare:

Një vizitë klinike dhe vizitë me ultratingull ose ultrazë së paku një herë në vit
Së paku një vizitë me rentgen (mamografi) e ashtuquajtur mamografi bazike
Vetkontrolli i gjinjeve një herë në muaj

Në raste të dyshimta mund të bëhet edhe punksioni (shpimi me gjylpër) i udhëhequr nën kontrollë të ultratingullit dhe marja e materialit për analizë mikroskopike.

Për gratë e moshës mbi 40 vjeçare:
Një vizitë klinike dhe vizitë ultrasonografike-ultratingull së paku një herë në vitë
Mamografia çdo dy vjet
Vetkontrolli i gjinjeve çdo muaj
Në raste të dyshimta mund të bëhet edhe punksioni (shpimi me gjylpër) i udhëhequr nën kontrollë të ultratingullit dhe marja e materialit për analizë mikroskopike.

Po për gratë që kan ndonjë të afërm me karcinom të gjirit si duhet të bëhën kontrollat?
B) Gratë të cilat kan ndonjë të afërm-farefisni karcinom të gjirit ju propozohet:

Vizitë klinike dhe ultrasonografike-me ultratingull së paku dy herë në vit
Mamografia e parë në moshën 35 vjeçare, e pastaj vazhdohet me një mamografi brënda një viti
Vetkontrolli i gjinjeve një herë në muaj
Në raste të dyshimta mund të bëhet edhe punksioni (shpimi me gjylpër) i udhëhequr nën kontrollë të ultratingullit dhe marja e materialit për analizë mikroskopike.

C) Gratë të cilat janë duke e mjekuar karcinomin e gjirit ju propozohet:

Vizitë klinike dhe vizitë me ultratingull-ultrazë dy herë brenda një viti
Mamografi-vizitë me rentgen një herë brenda vitit dhe
Vetkontrolli i gjinjeve çdo muaj

[Jana]

Kanceri i gjirit, pse shkaktohet


Ende nuk njihet shkaku themelor i formimit të kancerit malinj. Ka nga ata që mendojnë se ai vjen si rrjedhojë e disa kushteve të trashëguara të sëmundjes ose nga disa kushte të jashtme, si virus ose e përdorimit të gjatë të duhanit. Në të vërtetë, kanceri malinj nuk është i trashëgueshëm. Fakti që të afërmit tanë mund të kenë vuajtur, nuk do të thotë se ne jemi të destinuar që të kalojmë të njëjtën sëmundje; as edhe ekspozimi për një kohë të gjatë ndaj “helmit” të duhanit mund të dënojë me këtë sëmundje.
Sidoqoftë, asnjë substancë kancerogjene e veçuar nuk mund të jetë shkaku direkt i kancerit; mundësisht, provokon forma malinje vetëm nëse shkakton ndryshime kimike në brendësi të analizave të trupit, por disa herë as ky nuk është shkaku i formimit të kancereve. Deri më sot, shkencëtarët kanë identifikuar rreth 24 substanca kimike, që në kushte të veçanta, mund të provokojnë kancerin në trupin e njeriut. Kjo listë shtohet gjithnjë me vazhdimin e kërkimeve që bëhen dhe ajo përmbledh edhe mbeturinat industriale, tymin e makinave, helmeve të ndryshme bujqësore dhe disa prej materialeve të ndërtimit. Në këtë listë bëjnë pjesë edhe rrezet diellore, sidomos rrezet X dhe ato atomike. I njëjti opinion është edhe për viruset, edhe pse shumë kërkues, tani për tani, refuzojnë të pranojnë se ato janë një ndër shkaqet e formimit të kancerit tek njeriu.
Vaji i ullirit
Dieta mesdhetare ku përdoret shumë vaji i ullirit mbron nga kanceri i gjirit, kjo për shkak të acidit oleik që gjendet në vajin e ullirit. Testet laboratorike mbi qelizat kanceroze të gjirit, treguan se ky acid e bënte më të efektshëm medikamentin që përdoret kundër kancerit dhe rriste prodhimin e proteinave që lufton tumoret. Kështu gratë që ushqehen me vaj ulliri duket se janë të mbrojtura nga ky lloj kanceri. Ndërkaq shkencëtarët thonë se kanë zhvilluar një ilaç të ri të efektshëm për trajtimin e kancerit të gjirit. Por ata thonë se ilaçi i ri, i cili quhet Arimidex, është më i efektshëm nëse kanceri i gjirit shfaqet në periudhën pas menopauzës dhe si i tillë nuk mund të zëvendësojë ilaçin e deritanishëm, Tamoxifen, ilaç që jepet për gratë që vuajnë nga kanceri i gjirit. Gjatë 30 vjetëve të fundit, Tamaxifeni ka qenë mjekimi standard për gratë në periudhën e pas menopauzës. Arimidexi zakonisht njihet si anastrozole, një nga ilaçet e reja që parandalon prodhimin e estrogjenit. Estrogjeni nxit zhvillimin e rreth tre të katërtave të tumoreve që ndodhin në periudhën pas menopauzës tek gratë. Po ashtu studimet e fundit tregojnë se ushtrimet fizike mund të pakësojnë rrezikun e kancerit të gjirit. Por studiuesit kërkojnë të dinë në se ushtrime të tilla mund të ndihmojnë edhe ato gra që janë të prekura tashmë me kancerin e gjirit. Dhe pikërisht për këtë arsye u bë një studim, dhe autorët zbuluan se ushtrimet fizike mund të ndihmojë, dhe se rezultatet pozitive u vunë re që në fazën e parë të fillimit të veprimtarive apo ushtrime fizike.
Ecja
Gratë me kancer në gji që ecin 3 deri në 5 orë në javë kanë 50 për qind më pak të ngjarë të vdesin nga kanceri i gjirit krahasuar me gratë jo aktive që kanë kancer në gji. Një studim me 3 mijë paciente me kancer në gji, i çoi mjekët në përfundimin se lëvizjet fizike të çfarëdo mase ulin rrezikun e vdekjes nga kanceri i gjirit. Por kjo nuk do të thotë se pacientet me kancer në gji duhet të vrapojnë në maratona për të marrë frytet e punës.

Keshillat

1-Pini çdo ditë nga një lugë vaj ulliri
2-Të gjitha gjellët dhe sallatat bëjini me vaj ulliri
3-Ecni çdo ditë nga 30 minuta
4-Bëni ushtime fizike deri në 5 orë në javë
5-Shkoni tek mjeku një herë në tre muaj (edhe pse nuk jeni prekur nga sëmundja)
6-Tamafixen, është medikamenti që duhet të përdorni në rast se prekeni nga kanceri malinj
7-Kimioterapia dhe fizioterapia, janë dy mënyra më të mira për të kuruar sëmundjen

Kanceri
5 ore ne jave ushtrime fizike, largojnë kancerin
Mjekët panë se gratë që bëjnë aktivitete fizike 3 deri në 5 orë në javë përfitojnë më shumë. Kjo pasi stërvitja ndihmon në uljen e prodhimit të hormoneve në trup. Hormonet e larta mund të bëjnë rritjen e qelizave kanceroze të gjirit.

Hormonet, shkaku i zhvillimit te kancerit
Në disa prej formave malinje, sidomos ata që prekin gjirin, hormonet mund të jenë ndër faktorët e rastësishëm. Tipa të tjerë të kancerit, duke përfshirë këtu ato të gojës (dhe të buzës) ndodh që të zhvillohen pas një periudhe të gjatë irritimi kronik që shkaktohet nga proteza jo të përshtatshme (ose nga vesi për të mbajtur cigaren e ndezur midis buzëve dhe jo midis gishtërinjve).

Kimioterapia, per kurimin e kancerit
Mënyrat më të përdorshme për kurimin e kancerit janë kirurgjia, rrezatimi dhe kimioterapia. Kohët e fundit është bërë një hap përpara në kirurgji falë rrezeve lazer, që duke mundur të përdoren direkt në mënyrë shumë të saktë, parandalojnë infektimin e qelizave të shëndosha.

[Zero Cool]

Kanceri i gjirit, vrasësi “sekret”



Populli shpesh kancerin në përgjithësi e quan ‘sëmundja e keqe’, ‘e brèmja’ ose me më pak të drejtë ‘dergja pa ilaç’. Duhet ditur se nga kanceri vuajnë dhe ngordhin edhe shtazët, por ka sëmundje të tilla edhe për botën bimore.



Kanceri i gjirit është sëmundja më e shpeshtë prej sëmundjeve kanceroze te gratë. Në Evropë paraqiten 106 raste të reja me kancer të gjirit në 100.000 gra në vit. Njëkohësisht është shkaktari më i shpeshtë i vdekjes te gratë e moshës 45-55 vjeç.
Shenjat dhe simptomat më të shpeshta të kancerit të gjirit
• Gandrra ose kokrra (masa) që preket - tumori, që nuk dhemb zakonisht, është shenja më e shpeshtë te kanceri i gjirit.
• Nëse nga maja e gjirit (thithit) rrjedh sekret me ngjyrë të kuqe si gjaku, vet gjaku apo lëng ngjyrë ndryshku, është shenjë tjetër dyshuese për kancer të gjirit.
• Tërheqja (retraksioni) e majës - thithit, tërheqja e vet lëkurës së gjirit - gropëzimi ose rrudhosja e lëkurës në regjionin e forcimit të gjirit është shenjë tjetër.
• Ënjtja dhe skuqja difuze e lëkurës në formë të lëkurës së portokallit është shenjë e fortë dyshuese për kancer të përparuar të gjirit (mastitis carcinomatosa).
• Më pak e shpeshtë është rritja e nodeve (gandrrave) limfatike në sqetullën e anës së sëmurë të gjirit (limfadenopatia).
• Shenjë më e rrallë është maja e gjirit me gërryerje - erozion ose në formë majasili – ndryshime ekcematoide, që jorrallë fshehin nën to ndryshime kanceroze të gjirit.





Plani i mirë për zbulimin e tumoreve të gjirit me kohë:
1. Mamogramet (rëntgeni sistematik i gjinjve)
2. Ekzaminimi klinik sistematik i gjinjve (te specialisti i kësaj lëmie - onkologu, kirurgu, radiologu, së paku një herë në vit);
3. Vetëdijesimi personal (vet-ekzaminimi mujor i gjinjve: një javë para ose një javë pas fillimit të menstruacioneve, që fillon që nga mosha 20 vjeçare e femrës);
Diagnostikimi ultrasonografik dhe radiologjik
Ultratingulli (Ultrazëri) shërben që të diferencohen ndryshimet cistike nga ndryshimet solide-të forta. Veçanërisht është i përshtatshëm për shikimin e formacioneve tumoroze në moshat e reja (aty ku indi gjëndëror është më i zhvilluar) si dhe për zbulimin tumoreve që nuk mund të hetohen me prekje. Ultratingulli është i padëmshëm si teknikë imazherike, por nuk duhet tepruar me asnjë ekzaminim mjekësor. Së bashku më mamografinë e shton saktësinë e gjetjes së tumoreve deri në 97%.
Mamografia (rëntgeni i gjirit) është imazheri standarde e mirë për zbulimin e kancerit të hershëm. Veçanërisht e mirë për shoshitjen (screening-un) e moshave mbi 35 vjeçare. Mamografia mund të sigurojë zbulimin dy vjet më herët se që e heton prekja - palpacioni i gjirit. Pacienti me masë të dukshme dhe të dyshimtë, duhet t’i nënshtrohet interventit kirurgjik - biopsisë përkundër pamjeve mamografike. Mamografia kurrë nuk është zëvendësuese për biopsinë, sepse nganjëherë me të nuk mund të dihet saktësisht natyra e tumorit.





Teknika më të sakta, por edhe më të shtrenjta janë tomografia e kompjuterizuar (CT-ja) dhe RMI (rezonanca magnetike);
Diagnostikimi kirurgjik:
a) FNA - punksioni me gjilpërë të hollë për marrjen e qelizave;
b) CNB- biopsia me gjilpërë të trashë në “allti”, për marrjen e copave indore;
c) biopsia incizionale (marrje e copës nga tumori) dhe
ç ) biopsia ekscizionale (heqja e tërë tumorit).
Cilët janë tipet e tumoreve të mirë dhe të këqij të gjirit?
Tumoret beninjë (të mirë) të gjirit janë:
• Papilloma (Ductal breast papilloma) nga epiteli i kanaleve të qumështit- duhet operuar dhe vërtetuar dg. histologjike dhe duhet të përcillen pacientet me vizita të herëpashershme.
• Lipoma – ind dhjamor
• Hamartoma;
• Cistet e thjeshta
• Cystoscarcoma -tumori fillod duhet operuar dhe përcjellë. Recidivon (përsëritet) shpesh
• Fibroadenoma- formohet nga indi gjëndëror. Paraqitet te femrat e reja kryesisht nuk kalon në kancer, por duhet te hiqen me operacion dhe të përcillen përsëritjet e mundshme;
Kanceri i gjirit (tumoret epiteliale): Kanceri duktal in situ (0.4%), Kanceri lobular in situ (0.4 %), Kanceri duktal invaziv (67%), Kanceri lobular invaziv (10 - 15 %), Format e përziera 10-15%
Tipet e kancerit epitelial të gjirit. Tumorët mezenkimalë malinjë (të indit dhjamor, lidhor, enëve të gjakut, limfatik, kërcor, eshtëror janë): Fibrosarkoma, Liposarcoma, Cystosarcoma phyllodes maligan, Lymphosarcoma, Angiosarcoma, Osteosarcoma, Chondrosarcoma.
Format e trajtimit të kancerit të gjirit janë: Kirurgjia, Kimioterapia, Radioterapia, Hormonoterapia, Imunoterapia.
Kirurgjia është forma themelore e trajtimit të kancerit të gjirit. Konsiston në heqje të tumorit me pa ind përreth e që njihet si – tumorektomi (lumpectomy). Nëse hiqet një pjesë e gjirit së bashku me tumorin quhet kuadrantektomi apo më shpesh quhet mastektomi parciale.
Kur hiqet i tërë gjiri pa heqje të nodeve limfatike të sqetullës ky operacion quhet mastektomi e thjeshtë ose mastektomia simpleks. Më shpesh kryhet operacioni i heqjes së tërë gjirit ose mastektomia radikale e modifikuar që konsiston në heqje të tërë gjirit si dhe pastrimin e sqetullës nga nodet limfatike të saj.
‘ Sentinel node biopsia’ është formë e re e trajtimit kirurgjik të sqetullës (aksillës) që si qëllim ka hetimin e nodeve të para (nodet roje - ‘sentinel’) limfatike afër tumorit të gjirit, të cilat pas heqjes së tyre analizohen nga patologu dhe sipas rezultatit zbatohet heqja e tërë nodeve limfatike nga sqetulla e gjirit të sëmurë (nëse gjenden metastaza në këto node), ose në të kundërtën nuk ka nevojë të pastrohet ajo sqetull, dhe kështu kursehet krahu nga edemet e dhimbshme paskirurgjike.





Kimioterapia, është terapi sistemike që zbatohet me barna citostatikë. Qëllimi është të riedukohet rreziku i paraqitjes së serishme të kancerit të gjirit (recidivit) si dhe të zvogëlimit të vdekshmërisë nga kanceri i gjirit. Kimioterapia zbatohet në mënyrën neoadiuvante (para se të bëhet kirurgjia) dhe në formën adiuvante ( pas kryerjes së operacionit kirurgjik). Barnat janë në format ampulare-infuzione si dhe ka forma farmaceutike në tableta.
Për kimioterapi zakonisht jepen disa barna-infuzione (zakonisht tri barna) të kombinuara që quhen protokole, në mënyrë ciklike, zakonisht 6 cikle (1 cikël në muaj). Ato natyrisht që përpos efekteve të ‘goditjes - vrasjes‘ së qelizave kanceroze në organizëm, ato japin edhe efekte anësore, si: të përziera (tugë), vjellje, rritje të numrit të rruazave të bardha (leukociteve), zvogëlim të imunitetit, rënie të flokëve, etj. Mirëpo, zakonisht pacientët e përballojnë mirë këtë terapi dhe pastaj u rritet imuniteti si dhe, natyrisht, sërish u dalin flokët. Protokollet emërohen me shkurtesa, si: CMF, FAC, FEC, AC60, AC60 + Taxol, etj.
Radioterapia e zvogëlon rrezikun e përsëritjes së sëmundjes (recidivimit) në pjesët e ngelura të gjirit ose në nodet limfatike. Zbatohet, pra për qëllime shërimi - zakonisht pas kirurgjisë kursyese të gjirit (kur nuk hiqet i tërë gjiri) ose pas mastektomisë. Rrezatohen vetëm pjesë të caktuara. Radioterapia zbatohet çdo ditë (pesë ditë në javë me pushim gjatë vikendit) gjatë 3 javësh ose metoda tjetër është zbatimi çdo të dytën ditë brenda 5 javësh. Një trajtim (fraksion i rrezatimit) zgjat disa minuta dhe nuk jep çrregullime gjatë procedurës.
Hormonoterapia, konsiston në zbatimin e agjensëve antihormonalë, të cilët zënë vendet e veprimit të hormoneve si estrogjeneve apo progesteronit. Më të njohurit janë Tamoxifeni- bllokator të receptorëve të estrogjenit dhe progesteronit në gjirin e ngelur, Letrozoli (Femara tab), zakonisht te gratë në postmenopauzë dhe te format e hershme të kancerit të gjirit. Te format e avancuara dhe me metastaza në organet e largëta përdoren Arimidex, Zometa tabl etj.





Një agjens tjetër biologjik si monoterapi ose në kombinim që përdoret është Herceptina (trastuzumabi) te rastet me mbishprehje (overexpression) të receptorëve për antitrupat monoklonalë. Mendohet se ky agjens e shton prognozën (mbijetesën) te format me Her2 mbishprehje.
Trajtimi i kancerit të gjirit, pra, është zinxhir i cili kërkon bashkëpunim të ngushtë të onkologut, radiologut, kirurgut, patologut, kimioterapeutit, radioterapeutit , psikologut, ekspertëve për trajtimin e dhembjes te format metastatike, e që kërkon angazhim të tërë shoqërisë shpirtërisht dhe materialisht.
Kosovën e presin detyra shumë të mëdha dhe sfida enorme për zgjidhjen e kësaj problematike të ndjeshme shëndetësore për popullatën.

[Zero Cool]

KANCERI I GJIRIT - Sfidё e epidemiologjisë bashkëkohore


Me përjashtim të kancerit të lëkurës, kanceri i gjirit është një ndër malignomat më të shpeshta te gratë, dhe është shkaktari i dytë i vdekjes nga kanceri. Çdo grua është e rrezikuar nga kanceri i gjirit, dhe rreziku rritet me moshë.


Edhe përkundër përparimit te diagnostikimit dhe terapisë, kanceri i gjirit është shkaktari më i shpeshtë i vdekjes te gratë e moshës 40-50 vjet. Kanceri i gjirit është problem i rëndësishëm shëndetësor edhe i popullatës së Kosovës. Zvogëlimi i vdekshmёrisё mund tё arrihet me edukimin shëndetësor të popullsisë dhe me programin e zbulimit te hershëm të kancerit te gjirit, me ç’rast zbulohen tumoret e vegjël dhe të lokalizuar në stadin paraklinik të shërueshëm të sëmundjes.
Në diagnostikimin e kancerit të gjirit ka rëndësi vetkontrollimi i gjirit që duhet të bëhet një herë në muaj. Para dhe gjatë menstruacionit gjinjtë janë zakonisht të shtrënguara dhe me dhimbje për ç’ arsye më së miri është që gjinjtë të kontrollohen pas menstruacionit. Kjo shprehi nevojitet të përsëritet tërë jetën. Vetëkontrollimi bëhet në pozitë të shtrirë dhe në këmbë. Vetëkontrollimin duhet filluar shumë herët menjëherë pas moshës së pubertetit në mes të moshës 15-20 vjeçare. Edhepse kanceri i gjirit është shumë i rrallë në këtë moshë, vetëkontrollimet janë të nevojshme të bëhen sepse në këtë moshë mund të lajmërohen ndërrimet beninje siç janë fibroadenomat që duhet operuar ose duhet mbajtur nën kontroll.


Kanceri i gjirit ekziston 8-10 vite para se te zbulohet me palpim ose me mamografi. Mamografia e zbulon kancerin e gjirit mesatarisht 1,7 vjet para se gruaja me vetëkontroll mund ta palpon tumorin, andaj te gratë më të vjetra se 40 vjet, me aplikimin e mamografisë mund tё prevenohet 15-30% e vdekshmërisë nga kanceri i gjirit. Te gratë me simptome të gjirit ose te gratë që gjatë ekzaminimit klinik palpohet ndonjë formacion, duhet të aplikohen metodat imazherike, si ultrazëri ose mamografia ose të dy metodat. Cila metodë imazherike do të aplikohet si metodë primare varet nga mosha. Rekomandohet që te gratë më të reja se 35 vjet si metodë imazherike primare të jetë ultrazëri, kurse te gratë më të vjetra se 35 vjet, mamografia. Ekzistojne dy tipe të mamografisë: skrining mamografia dhe mamografia diagnostikuese.
Mamografia skrininge është ekzaminim i gjirit me rreze x te gratë që nuk kanë simptome.
Qëllimi i skrining mamografisë është zbulimi i kancerit kur është ende me madhësi aq të vogël saqë nuk mund të zbulohet me vetëkontroll ose me ekzaminim klinik. Detektimi i hershëm i kancerit me skrining mamografi, mundëson trajtim të suksesshëm. Skrining mamografia rekomandohet çdo vit te gratë mbi moshën 40 vjeçare. Në disa raste skrining mamografia rekomandohet para moshës 40 vjeçare, sidomos te gratë me anamnezë familjare pozitive.





Mamografia diagnostike zakonisht përdoret për identifikimin e kancerit tё mundshëm nё gjinj tek gratë që kanë shenja ose simptome të sëmundjes. Këto shenja ose simptome përfshijnë: nodusin palpabil në gjinj, sekrecion nga gjiri, retrakcion i mamilles, retrakcion i lëkurës së gjirit ose ndonjë ndryshim tjetër në gjinj.
Mamografia native bëhet në dy drejtime: kraniokaudale dhe medio-laterale.Gjatë fotografimit gjiri komprimohet me kompresor plastik me ç’rast i zvogëlohet trashësia e gjiri . Për shkak të topografisë dhe lokalizimit të ndërrimeve në gjinj është e nevojshme që gjiri të fotografohet në dy drejtime, sepse fotografimi në një drejtim nuk e përfshinë në tërësi indin e gjirit. Projeksioni kraniokaudal nuk mund të tregon zgjatimin aksillar ku shpeshherë lokalizohet kanceri i gjirit. Te gratë me premenopauzë, mamografia duhet të bëhet menjëherë pas ciklit menstrual.
Te gratë e reja dhe te gratë me gjinj denze ultrazëri është superior ndaj mamografisë si dhe diferencimi i tumoreve solide dhe cisteve është më i lehtë me ultrazë. Ultrazëri preferohet të bëhet te: femrat në moshë të re ku parenkima gjëndërore është mirë i zhvilluar; te gratë që nuk kanë lindur; gratë në fazën e laktacionit; gratë shtatzëna; gratë në menopauzë që marrin terapi plotësuese hormonale, ku nën ndikimin e hormoneve, parenkima gjëndërore bëhet më i theksuar.





Senzitiviteti dhe specificiteti i ultrazërit ose mamografisë është më i lartë nëse ultrazëri dhe mamografia kombinohen së bashku. Çdo ndërrim suspekt në gjinj duhet ta verifikojmë me FNA biopsi, që numri i biopsive të panevojshme të zvogëlohet. Përveç kësaj, një numër i karcinomave nuk mund të zbulohen me mamografi; 10-25% të karcinomave palpabile të gjirit nuk vërehen në mamografi.
Faktorët e rrezikut te kanceri i gjirit janë: anamneza familjare pozitive, faktorët reproduktiv duke përfshirë lindjen e parë në moshë të vonshme, gratë që nuk kanë lindur, menarhea e hershme, menopauza e vonshme, përdorimi i terapisë kontraceptive në moshë të re dhe terapisë plotësuese hormonale në menopauzë, në kombinim me faktorët tjerë të rrezikut, si eksponimi rrezatimit jonizues, obeziteti në menopauzë, stresi, pirja e duhanit dhe konsumimi i alkoolit.
Mbijetesa e grave të mjekuara varet nga shkalla e zgjerimit te sëmundjes me rastin e vënies së diagnozës, mosha dhe modalitetet e mjekimit. Kur kanceri diagnostikohet nё stadin e lokalizuar, mbijetesa pesëvjeçare arrin deri 96%, kurse te sëmundja e diseminuar 21% (American Cancer Society).
Prevenimi i kancerit tё gjirit nënkupton aplikimin e masave shëndetësore me qëllim të eksponimit sa më të vogël ose largimit tё plotë tё rrezikut, me aplikimin e mënyrës së shëndoshë të jetesës siç janë: mospirja e duhanit, ushqimi i rregullt, aktiviteti fizik, mbajtja e peshës normale te trupit, moskonsumimi i alkoolit, kontrollimi i stresit, largimi i eksponimit të tepërt ndaj burimeve të rrezatimit dhe diellit etj. si dhe me kontrollim të grave të rrezikuara duke aplikuar masat specifike të kujdesit shёndetёsor.

[Zero Cool]

Riformimi i gjirit pas largimit të gjirit


Shumë vite më herët ishte vështirë t’i besohet mendimit të riformimit, posaçërisht pas diturisë për rrezikshmërinë e kancerit të gjirit.


Indikacion për rekonstruimin (riformimin)e gjirit janë: mastektomia radikale e modifikuar dhe psiko-onkologjike. Kundërindikacionet për rekonstruimin e gjirit janë: gjendja e përgjithshme e rëndë nga aspekti internistik, mundësitë teknike të kirurgut për të realizuar intervenimin, forma evolutive e kancerit, mastitit karcinomatoz, stadi i katërt i sëmundjes.
Vendimmarrjen për rekonstruimin e gjirit e bën kirurgu plastik së bashku me pacientin. Përzgjedhja e metodës së rekonstruimit bëhet nga rasti në rast duke pasur parasysh edhe arritjen maksimale estetike. Prandaj, mund te themi se si faktorë që ndihmojnë në këtë vendimmarrje hyjnë: gjendja e përgjithshme e pacientes, vendlokalizimi i karcinomës (vraga, kualiteti i lëkurës dhe e muskulit në vendin e operuar), madhësia dhe forma e gjirit tjetër, kërkesat dhe të priturat e pacientes nga ky realizim, duke qenë çdo herë në vëmendje të simetrisë së të dy gjinjve.
Rekonstruksioni mund të bëhet menjëherë pas largimit të gjirit (mastektomisë) -rekonstruksioni primar i gjirit, apo 3-6 muaj pas intervenimit kirurgjik - rekonstruksioni sekondar, si dhe rekonstruksioni pas shumë vitesh.





Rekonstruksioni primar i gjirit
Rekonstruksioni primar ndikon në zvogëlimin e traumës psiko-sociale duke i dhënë shpresë pacientes për një shërim të plotë me një pamje të ruajtur të gjirit pas mastektomisë. Kjo metodë mund të realizohet tek pacientet të cilat nuk janë në stade të avancuara të sëmundjes, gjegjësisht në stadin e I-rë dhe të II-të, ku madhësia e tumefaktit nuk i kalon tre centimetra; nëse tumori nuk ka infiltruar lëkurën ose murin e kraharorit; nëse nuk i ka të rritura gjëndrat (nodet) limfatike regjionale - aksillës (në sqetull) si dhe, nëse nuk ka metastaza të largëta- në organe të tjera.
Rekonstruimet sekondare
Rekonstruksionet sekondare janë intervenime kirurgjike të cilat realizohen në periudhat pas largimit të gjirit - mastektomisë. Qëllimi i rekonstruksionit është arritja maksimale e simetrisë me formimin e gjirit të ri, me madhësi dhe formë të duhur, formimin e palës inframamale si dhe të gjendjes anatomike të aksillës. Ky rekonstruksion duhet te realizojë pamjen e gjirit pas mastektomisë- shumë të përafërt me gjirin e shëndoshë.
Ekzistojnë tipe të ndryshme të rekonstruksionit tek gjiri pas mastektomisë. Të gjitha kanë rëndësinë e vet në veçanti si dhe arsyet e referimit si indikacion për riformimin e gjirit pas mastektomisë.
Riformimi i gjirit me teknikën e augmentimit - implanteve është e indikuar tek pacientet me konstrukt mesatar të kafazit të kraharorit, moshë mesatare dhe gjokse me vëllim më të vogël.
Riformimi i gjirit me përdorimin e ekspanderëve - indikohet tek pacientet tek të cilat pas largimit të gjirit nuk ka lëkurë të mjaftueshme.
Riformimi i gjirit pas mastektomisë duke aplikuar metodën e kombinuar të përdorimit të indit nga trupi dhe plus implantit, është indikacion për pacientet të cilat pas largimit të gjirit nuk kanë lëkurë të shëndoshë dhe të mjaftueshme dhe mund të kenë probleme përfundimtare estetike.
Riformimi i gjirit me përdorimin e indeve nga vet trupi d.m.th - përdorimi i lëkurës, nënlëkurës dhe të muskulit si lembo e lirë lokale apo pedunkulare - e varur. Indikohet tek pacientet të cilat nuk dëshirojnë redukimin e gjirit të shëndoshë dhe vetëm rritjen e vëllimit të gjirit. Dhe, si përfundim, duhet të bëhet edhe që të arrihet simetri e plotë me gjirin e riformuar.





Pas riformimit të gjirit, pacientja, shumë më lehtë përballet me problemin e sëmundjes, duke pasur një jetë më kualitative me familje, në punë si dhe në shoqëri. Pas largimit të gjirit te gruaja lindin probleme psikologjike me manifestime depresive, humbja e vetëbesimit, bukurisë femërore, humbje e dëshirës seksuale, frika nga recidivet etj. Prandaj riformimi i gjirit është trajtimi më bashkëkohor dhe më i preferuar për gjirin pas mastektomisë. Rekonstruimi i gjirit nuk e pengon trajtimin e mëtutjeshëm onkologjik dhe nuk ka ndikim në mbijetesë. Shumë hulumtime kanë treguar që riformimi i gjirit nuk ka ndikim në recidive të karcinomës.
Rreziqet
Si në çdo intervenim kirurgjik ekzistojnë rreziqet si gjakderdhja, hematoma ose seroma, formimi i cikatriksit (vrragës) hipertrofik, nekroza - indi i vdekur, problemet me vendin donor-regjioni nga i cili është marrë lembo (copa indore për rekonstruksion), komplikimet e mundshme gjatë operimit, infeksioni, kontraktura e kapsulës te implantet e vendosura si dhe rreziku nga anestezioni.
Çka pas intervenimit
Varësisht nga metoda e intervenimit, hospitalizimi i pacientes zgjat nga disa ditë deri disa javë. Kurse trajtimi post operativ mund të zgjasë tri javë nëse kemi të bëjmë me vendosjen e implanteve ose 6-8 javë kur bëhet riformimi i gjirit me lembo TRAM ose Latissimus dorsi. Edhe pas riformimit nuk mund të pritet se ndjeshmëria do të fitohet menjëherë, duhet kohë e shpesh edhe mund të zgjat një vit ose dy , deri sa të arrihet një ndjeshmëri solide. Vragat - cikatrikset shërohen shpejt, ndërsa aktivitetet e tjera seksuale si dhe sporti mund të fillojnë pas gjashtë javësh.

[~AnnA~]

Kjo semundje sa vjen e shtohet....
kam lexuar njehere se femerat qe perdorin shume vajin e ullirit jane me pak te rrezikuara nga kanceri i gjirit...

[Zero Cool]

Bari kundër kancerit të prostatës, efektiv edhe ndaj kancerit të gjirit







Barnat të cilat shfrytëzohen për mjekimin e kancerit të prostatës te meshkujt, mund të jenë të dobishëm edhe te kanceri i gjirit te disa femra, pohojnë shkencëtarët britanikë.


Terapitë hormonale, si tamoksifeni dhe inhibitorët e aromatazës nuk janë efikase ndaj 30 llojeve të kacereve të gjirit. Në laboratorin e Cambridge është treguar se disa lloje të tumoreve reagojnë në barnat e dedikuar për trajtimin e kancerit të prostatës te meshkujt. Hormonet mund të “ndërpresin” gjenet të cilat sjellin deri te shumimi i pakontrolluar i qelizave dhe shndërrimin e tyre në tumor.
Te femrat tumori mund të nxitet nga hormoni femëror estrogjen, ndërsa te meshkujt nga hormonet androgjene.
Zbulimet e mëhershme kanë zhvilluar barna të cilat ndikojnë në estrogjen, dhe në këtë mënyrë ngadalësohet përparimi i tumorit. Megjithatë, tumoret që nuk kanë lidhje me estrogjenin ëhstë vështirë të mjekohen.
Mirëpo, shkencëtarët britanikë nga instituti Cambridge kanë zbuluar se te këto tumore ndikojnë hormonet mashkullore. Gjenet e njëjta që aktivizohen nga hormonet femërore te tumoret e lidhura me estrogjenin, aktivizohen edhe me hormonet seksuale mashkullore.
Ky zbulim shton mundësinë që barnat ekzistues kundër kancerit të prostatës mund t’u ndihmojnë disa femrave. Androgjenet, siç është testosteroni, janë të lidhur me zhvillimin e mashkullit, ndërsa janë të pranishëm edhe në organizmin femëror.

[Zero Cool]

Gjatësia, rrezik për kancer


Gjatësia e një njeriu, kryesisht tek femrat, mund te jete një rrisk i madh për 10 llojet e kancerit. Ky është përfundimi i një studimi te kryer nga shkencëtaret e universitetit te Oksfordit.


Për çdo 10 cm mbi lartësinë 1 metër ne trupin e njeriut, shkencëtaret thonë se rreziku i kancerit rritet me 16%. Bazuar ne studim, i cili është kryer ne mbi 1 milion femra ne Britaninë e Madhe, theksohet se edhe kimikatet e ndryshme qe konsumohen për te kontrolluar rritjen e gjatësisë mund te jene shkaktare apo stimuluese për sëmundje te kancerit. Megjithatë studiuesit deklarojnë se personat e gjate nuk duhet te alarmohen. Vajzat me gjatësi mbi 1.5 metër kane 37% me shume mundësi se ato nen këtë gjatësi për tu prekur nga një kancer i gjirit, i lëkurës, i zorrës se trashe, gjoksit etj. N.q.s për femrat stimulues i kancerit është gjatësia, për meshkujt stukuesit rekomandojnë kujdesin me peshën.

[Zero Cool]

Diskutim për perspektivën e Regjistrit të Kancerit në Kosovë






Në ditën e dytë të vizitës së tyre në Kosovë ekipi i ekspertëve nga Qendra Ndërkombëtare për Hulumtimin e Kancerit në Lion të Francës, që është Qendër Kolaborative e OBSH-së për Kancer kanë zhvilluar një takim me Bordin për Zhvillimin e Programit Shtetëror për Kontrollin e Kancerit në Kosovë, me ç’rast janë bërë edhe disa prezantime lidhur me Regjistrin e Kancerit dhe mënyrat e krijimit të tij në vende të ndryshme të Evropës.


Ekipi i konsulentëve të OBSH-së, në përbërje Dr. Stefano Rosso (udhëheqës i ekipit) nga Regjistri Kancerit në Piedmong të Torinos-Itali, Dr Jean-Michel Lutz nga Instituti Kombëtar për Epidemiologjinë dhe Regjistrin e Kancerit nga Cyrihu-Zvicër dhe Dr. Andrea Micheli nga Instituti Kombëtar për Kancer në Milano –Itali, gjatë qëndrimit në Kosovë, por edhe në takimin me diskutime me Bordin për Zhvillimin e Programit Shtetëror për Kontrollin e Kancerit në Kosovë, janë njohur me kapacitetet dhe mundësitë që ka Kosova për krijimin e Regjistrit të kancerit, potencialet fizike dhe ato profesionale si dhe qasjen aktuale të institucioneve të Kosovës ndaj problematikës së sëmundjes së kancerit në përgjithësi.

Një prezantim lidhur me strategjitë e organizimit, resurseve, personelit dhe regjistrimit tashmë të zbatuara apo të planifikuara për zhvillimin efektiv të regjistrit të kancerit, para ekspertëve të OBSH-së e ka bërë prof. Dr. Merita Koçinaj, ndërkohë që ekspertët e OBSH-së kanë sqaruar aspekte të ndryshme lidhur me politikat aktuale dhe organizimin e regjistrit të kancerit në vendet e Evropës si dhe perspektivat rreth programeve të kujdesit shëndetësor nëpër Evropë.

Pas përfundimit të vizitës, ekipi i ekspertëve të OBSH-së do të përpilojë një raport lidhur me të gjeturat e tyre dhe me mundësitë e Kosovës për krijimin e regjistrit të kancerit në Kosovës dhe perspektivën e Zhvillimit të Programit Shtetëror për Kontrollin e Kancerit.

[Zero Cool]

Bakteret e baltës mund të luftojnë kancerin





Bakteriet e gjetura në baltë mund të shfrytëzohen nga mjekësia për të eleminuar kancerin në disa pjesë të trupit.

Lajmin e ka bërë të ditur një grup shkencëtarësh, britanik dhe hollandëzë, të cilët kanë studiuar mirogjallesën. Bakteri Spores of Clostridium jeton në vende pa oksigjen, ndaj dhe mund të injektohet brenda masës kancerogjenë në trupin e njeriut.





Shkencëtarët mendojnë që bashkë me bakterin të injektojnë edhe mjekimin e duhur për të shkatërruar këtë tumor nga brenda. Por këtu nuk bëhet fjalë për të gjithë llojet e kancerëve por vetëm për ata në tru, prostatë e një gji, që nuk kanë nevojë për prani të oksigjenit.





Ky studim u prezantua në konferencën e përvitshme vjetore të mbajtur në Univeristetin e Jorkut në Britani.

[Zero Cool]

Acidet omega-3-yndyrore mbrojnë nga kanceri i gjirit





Shkencëtarët sugjerojnë që ushqimi i shtatzënave i pasur me acide të caktuara yndyrore dhe nutricientë të tjerë, mund të zvogëlojë rrezikun për karcinomë të gjirit te pasardhëset femra, e kjo sidomos nëse shtohet konsumi i acideve omega-3-yndyrore dhe substancave ushqyese nga grupet metilinike.

Shtimi i konsumimit të acideve omega-3-yndyrore shkakton ndryshime epigjenetike ‘in utero’ (në mitër) dhe më vonë gjatë gjidhënies, dhe në këtë mënyrë mbron nga karcinoma e gjirit.
Studimi është realizuar te minjtë eksperimentalë, ndërsa është vërejtur se pasardhëset e minjve, nënat e të cilëve kishin konsumuar ushqim të pasur me acide omega-3-yndyrore ishin sëmurë më pak nga karcinoma e gjirit, në krahasim me ato nënat e të cilave kishin konsumuar acide omega-6-yndyrore.
Po ashtu, ndryshime epigjenetike në indin e gjirit shkakton edhe ushqimi i shtatzënave i pasur me substanca lipoproteinike (metionin, kolin, folat, vitamin B12).
Konkludimi i këtij studimi është që me anë të ushqimit mund të parandalohet zhvillimi i kancerit të gjirit te pasardhëset femra, që është shumë me rëndësi, duke qenë se mund të ndikojë te sëmundja që në periudhën kur fetusi është akoma në mitër.

[Zero Cool]

Mamografia vjetore mund te zvogeloje 30 % te vdekjeve nga kanceri i girit





Mesazhi vjen per te gjitha grate, kunder armikut te tyre numer nje, kanceri i gjirit! Kryerja e nje mamografie ne menyre te rregullt cdo vit me te vertete mund t’ju shpetoje jeten.

Vleresohet se 30 % me pak e vdekjeve qe mund te evitohen ne saje te ketij testi te thjeshte diagnostikues. Ne fakt per te sulmuar dhe mposhtur kancerin e gjirit, deri tani kanceri me i zakonshem tek grate dhe sigurisht shkaku kryesor i vdekjeve tek grate e reja, zbulimi i hershem eshte padyshim arma fituese.

Ne kete drejtim, jemi ne vete qe duhet te jemi te pergjegjshme, duke filluar me programimin e te gjitha vizitave te specializuara qe jane thelbesore per shfaqjen e gjendjes tone shendetsore.

Ne nje hulmtimi te kryer ne Suedi, nga nje ekip nderkombetar shkencetaresh, u perfshine 13 mije gra te cilat u perkisnin komuniteteve te ndryshme.

Sipas studimit rezulton se:

Grate qe i nenshtrohen rregullisht mamografise vjetore, perqindja e vdekjes nga kanceri i gjirit reduktohet deri ne 30 %. Pervec te tjerash, ky rezultat ishte i qendrueshem edhe me kalimin e kohes.

Me pak fjale, nese ne nuk do te kujdesemi per veten tone, duke marre pergjegjesi te mos e lem pas dore shendetin tone te mire, kush mund ta beje kete?

[Zero Cool]

Te pakten 12 miljone njerez ne bote vuajne nga kanceri





Te te gjith globin te pakten 12 milione njerez diagnostifikohen me kancer, 20 perqind me shume se dekaden e kaluar. Ky numer pritet qe te rritet, sipas shkencetareve dhe mjekeve popullsia e botes po plaket dhe vendet po urbanizohen skajshmerisht.

Numri i te prekurve nga semundjet kancerogjene ne nivel boteror eshte rritur per 20 perqind, ne me pak se nje dekade. Shifra vjetore e te prekurve nga kjo semundje tashme ka shkuar ne 12 milione njerez, bejne te ditur nga ‘Fondacioni boteror per hulumtime te semundjes se kancerit’.

Kjo organizate ka paralajmruar se cereku i tyre jane raste qe mund te parandalohen.

Keto shifra shqetesuese u leshuan para mbledhjes se Kombeve te Bashkuara per semundjet kronike perfshire ketu edhe kancerin.

Llogaritet se 2.8 milione raste te reja te kancerit ne vit kane te bejne me dieten, stervitjet dhe peshen e madhe. Ky numer pritet te rritet ne menyre dramatike pergjate dekades se ardhshme, paralajmerojne ekspertet.

Profesor Martin Wiseman, mjek dhe keshilltar ne “Fondacionin boteror per hulumtime te semundjeve kancerogjene”, thote se: “ E verteta eshte se rastet ne bote po rriten, nga qe popullata boterore po plaket dhe menyra e jeteses po ndryshon”.

Me urbanizimin e vendeve te ndryshme cdo dite u kontribuohet semundjeve kancerogjene, por jo vetem atyre edhe semundjet kronike si: semundjet koronare (sulmet ne zemer), diabeti dhe semundjet e mushkerive, perfitojne terren nga urbanizimi i vendeve.

Profesor Wiseman po ashtu shton se: “ Njerezit si duket ende nuk e kane kuptuar se sa shume ndikojne alkooli dhe shtimi i peshes pa kontroll ndaj rrezikut per kancer, jo vetem qe nuk e dine por edhe i kontribuojne kesaj me reklama te ndryshme ne media e billborde te ndryshme. Me keto reklama njerzit po dekurajohen per jete dhe ushqime te shendetshme dhe per shprehite per nje jete te shendetshme”.

Kanceri i mitres eshte njeri nga rastet me te shpeshta dhe me te perhapura tek femrat ne bote. Mbi 200 mije femra vdesin brenda nje viti nga ky lloj kanceri, nderkohe qe 38 per qind e tyre jane nga vendet e zhvilluara.

Por, jo pak i rrezikshem konsiderohet edhe kanceri i mushkerive, i cili merr jeten e me se 150 mije personave ne vit, kurse vetem 28 per qind e tyre jane nga vendet e zhvilluara.

Kanceri i gjenderrave limfatike, konsiderohet si njeri nga kanceret qe vret me se shpejti. Kryesisht ky kancer konsiderohet se vret per nje periudhe prej 6 muajsh nga diagnostifikimi dhe ne vit ne tere boten nga kjo semundje vdesin mbi mbi 120 mije njerez.

Shkencetaret dhe mjeket konsiderojne se cdo lloj i kancerit mund te sherohet derisa nuk kalon ne metastaze, madje ata sugjerojne qe cdo njeri duhet qe se paku nje here ne 6 muaj te beje nje pasqyre te gjakut dhe urines ne laborator ne menyre qe te jete nen kontroll shendeti personal.

Gjate shtatorit Kombet e Bashkuara do te mbajne nje samit per semundjet jo infektive si kanceri, diabeti, semundjet koranre etj.

Ky samit do te jape nje mundesi per te shikuar ceshtjet qe kane te bejne me shendetin publik ne nivel nderkombetar.