Njė alternativė me dy ftyra, siē janė tė gjitha alternativat.
Tue u krue mbas veshi, rri njeriu pėrpara alternativės; dy ftyra mbrapa nji ftyre asht Sokrati i vuejtun me tė rropatmet e veta, e mbrapa sė dytės ashtė derri i kėnaqun me trup tė rrumbullakėt tė vetin. Te Sokrati nuk ke ēka shef: dy sytė tė tretun nė rrashtė, nė ballė disa shkarravina tė palexueshme dhe njė trup me do gjymtyrė tė zhgatrrueme e pa asnjė vijė harmonike; e te derri ke ēka shef: at frotė tė kombinueme mbas rregullave strikt estetike, e sidomos qė tė kėnaqė synin aj trup i majun e i shndoshė e me andje zhigatuni, dhe nė fund ai bisht i pėrculluem nė flakėn e bukurisė hyjnore.
Rri njeriu pėrpara kėsaj alternative tue u krue gjithnji mbas veshi, ku e ha dyshimi se nuk di se ēftyrė tė zgjedhi.
Por, falemi Perėndisė! Praktik ashtu siē e ka dhanė natyra, nė fund tė fundit njeriu dijti me zgjedhė. Edhe dijti me zgjedhė fare mirė; aq mirė sa edhe krijesat e planeteve tė tjerė, dhe ma tė pėrparuem se njeriu, ja patėn lakmi. Vetė Perėndia, tue i ra kokės me dorė, tha se nxėnėsi e kaloi mėsuesin, dhe shumė-shumė u pendue se ēshkathtėsi i dha njeriut. Njeriut iu shtue vullneti pėr tu praktikue nė shkathtėsi. E dikush dikur tha: Nuk mundet me kenė shėrbėtori ma i madh se zotnia e tij, as nxanėsi ma i madh se mėsuesi i tij. Oh vallė! Ēironi groteske".
Por a e dini se ku qėndron eureka (zbulimi "e gjeta!") e njeriut?
Ēbani njeriu me alternativėn? (Ha i fort e qerrata duel njeriu). Sokrati kurrsesi nuk iu pėlqente, por as derr nuk mund tu bate qė ta merrte ftyrėn e vet.
Derr! Vėrtet se asht i lakmueshėm derri, por, sadokudo, do tė ruhet dinjiteti njerzuer pėrpara botės edhepse mikroskopik nė pikėpamje tė tolerancės morale. Atėhere, nė kėtė pezullim tė njeriut, u zgjua nė tė ajo gja qė nuk asht prej kėsaj bote, ajo gjasend qi thonė pjesa qiellore, hyjnore, perendore e ku dij ma ... u zgjue edhe njeriu u ba batakēi. Ndrroi ftyrat: ftyrėn e derrit ja vu Sokratit, e ftyrėn e Sokratit ja vu derrit e nė kėtė tė mbramin u mishnue vetė. Muer ftyrėn e Sokratit tė vuejtun por vetėm ftyrėn e pjesėn e mbrame ja muer krejt derrit. De jure u ba Sokrat, e de facto ishte derr. Mbet Sokrati i vuejtun me ftyrėn e derrit dhe mbet tė vuejė edhe mbas vdekjes sė vet. (Edhe kėtu asht tragjedia e Sokratistėvet dhe nji arėsye se njeriu zgjodhi tė bahet derr).
E njeriut pos nė skenė nuk ja kėnda tragjedinė. Thashė se de jure u ba njeriu Sokrat, por de facto ishte derr. Krijesat nuk mund ta njofin se asht derr dhe e nderojnė si njė Sokrat. Por ka i herė njeriu nuk mund tė mshehi cilsinat e derrit dhe na paraqitet ashtu siē asht.
Kėshtu njeriu kalon nėpėr shekuj. Nė vend qė tė naltsohet ndėr sfera tė kullueta e tė shklasi prej yllit nė yll me hapa pėrparimi njeriu poshtnohet e bahet derr dhe Sokratin e dėbon tė fyem, tuj ja vu maskėn e derrit.
Qashtu njeriu ja luejti lojėn.
Kujt?
Vehtes, vehtes! bėrtet morali prej mėrgimit.
Nga Millosh Gjergj Nikolla - Migjeni