Kein Macromedia Flashplayer? Klick bitte hier!
Dardania.de
Kethu Mbrapa   Dardania.de > Kultura > Kultura kombėtare
Emri
Fjalėkalimi
Kultura kombėtare Materiale tė reja, zbulime dhe ide personale per gjuhėsinė, artin, historinė ...



Pėrgjigju
 
Funksionet e Temės Shfaq Modėt
Vjetėr 13-05-09, 15:35   #31
Ilir@
 
Avatari i Ilir@
 
Anėtarėsuar: 12-05-09
Postime: 146
Ilir@ i vlerėsuar jo keq
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

Kohėt e fundit janė bėrė pėrpjekje qė kėto mendime tė zėvendėsohen me njė tezė tė re, sipas sė cilės zotėrimet romake kufizohen gjithashtu me tokat e Dyrrahut, tė Apolonisė, tė parthinėve dhe tė atintanėve, por parthinėt shtriheshin nė luginėn e mesme dhe tė epėrme tė Shkumbinit, kurse atintanėt nė Ēermenikė. Kėshtu protektorati ngushtohet, por shtrihet thellė nė lindje. Rreth tij pastaj vendosen njė sėrė zonash tė pavarura, qė shėrbejnė, sikurse thuhet, si amortizatorė pėr zotėrimet romake. Nė veri tė Dyrrahut deri nė afėrsi tė Skodrės vendoset zotėrimi i Demetėr Farit, qė ndante protektoratin nga Mbretėria Ilire; nė lindje zotėrimet romake, duke depėrtuar thellė deri nė burimet e Drinit tė Zi, ndanin mbretėrinė ardiane nga aleatėt e saj maqedonė dhe bllokonin rrugėt nga Maqedonia pėr nė brigjet e Adriatikut; mė poshtė Dasaretia, qė zinte territorin midis Devollit dhe Osumit, u bė gjithashtu njė zonė e pavarur dhe formoi njė amortizator tjetėr ndaj Maqedonisė; mė nė fund, nė jug zona qė hyri nė vartėsinė e Romės pėrfundonte nė territorin e Apolonisė, qė takonte bregun e Vjosės, por nuk pėrfshinte Aulonin, Orikun, Bylisin dhe Amantien. Kėto katėr qytete formonin njė grup tė pavarur ose neutral, me fjalė tė tjera njė amortizator tjetėr ndaj Lidhjes Epirote.
Ėshtė e pabesueshme qė romakėt tė kenė projektuar dhe realizuar njė sistem tė tillė mbrojtės, tė paktėn nė mėnyrė tė ndėrgjegjshme, siē na paraqitet. Senati nuk mund tė zbatonte njė politikė jo realiste. Shtete tė tilla tė vogla nuk mund tė kishin njė vlerė reale, sepse fuqitė qė qėndronin pas kėtyre tė ashtuquajturve amortizatorė nuk do t’i pėrfillnin ato, nuk do t’i konsideronin si pengesė. Nė fakt tė gjitha sulmet qė shpėrthyen mė vonė prej Mbretėrisė Ilire apo Maqedonisė kundėr zotėrimeve romake nuk kanė ndeshur nė pengesėn e kėtyre lloj shteteve dhe nuk ka tė dhėna qė mbrojtja romake tė jetė mbėshtetur nė to. Pėrveē kėsaj, disa fakte tė veēanta qė pėrfshihen nė kėtė tezė janė krejt arbitrare. Kėshtu, ėshtė e pabazuar vendosja e zotėrimeve tė Demetėr Farit nė veri tė Dyrrahut deri nė afėrsi tė Skodrės dhe, po kėshtu, nuk qėndron lokalizimi i atintanėve nė Ēermenikė.
Duke pranuar si tė drejtė mendimin qė zotėrimet romake nė tokėn ilire formoheshin nga Dyrrahu, Apolonia dhe parthinėt e atintanėt, mbetet sidoqoftė e paqartė shtrirja territoriale e kėtyre zotėrimeve. Pėrpjekjet pėr lokalizimin e parthinėve dhe tė atintanėve nuk kanė dhėnė pėrfundime tė kėnaqshme. Nė qoftė se pėr parthinėt ka ardhur duke u saktėsuar mendimi qė ata, si banorė tė tokave nė shpinė tė Dyrrahut, shtriheshin prej Ardaksanit e deri nė Aps (Apsos), pėr atintanėt mendimet e studiuesve ende nuk pėrkojnė. Megjithatė, po t’i ēlirojmė kėto pohime nga ndonjė interpretim jo i drejtė i burimeve dhe tė lėmė mėnjanė si tė dyshimta, ato burime qė i shtrijnė atintanėt deri nė Dodonėn e largėt apo nė luginėn e Drinos, atėherė do tė vėrejmė se burimet kryesore e mė tė besueshme e vendosin kėtė popullsi nė shpinė tė Apolonisė, nė Mallakastrėn e sotme. Kėshtu, parthinėt e atintanėt sė bashku zinin gjithė bregdetin prej Ardaksanit deri nė Aps (Apsos) me njė shtrirje nė lindje qė pėrfshinte edhe brezin kodrinor tė ultėsirės bregdetare. Nė kėtė territor bėnin pjesė njė varg qytetesh ilire, midis tė cilave ka tė ngjarė edhe Dimale, por jo Bylisi, qė zinte skajin mė jugor.
Me vėnien nėn sundimin e tyre tė tokave mė tė rėndėsishme tė bregdetit, romakėt likujduan kėshtu zotėrimet e Mbretėrisė Ilire nė jug. Edhe nė qoftė se nė kėto anė mbeti ndonjė zonė qė nuk u pėrfshi nė zotėrimet romake, siē mund tė ishte Bylisi me rrethin e afėrt tė tij, Dasaretia apo ndonjė zonė tjetėr e brendshme malore, ato nė fakt mbetėn tė shkėputura nga Mbretėria Ilire, me tė cilėn edhe mė parė, pėr vetė natyrėn e shteteve antike, jo gjithmonė kishin lidhje tė forta. Koinoni i bylinėve, si njė bashkim i popullsisė dhe i qendrave tė vogla pėrreth, qė na pėrmendet nė burimet epigrafike i takon, me sa duket, kėsaj kohe.
Nga analiza e pikave tė traktatit arrihet nė pėrfundimin se Roma e reduktoi shtetin ilir nė njė mbretėri tė vogėl nė veri tė Lisit. Nė jug ajo krijoi njė zotėrim tė vetin qė formohej nga Dyrrahu, Apolonia, parthinėt dhe atintanėt. Kėtė zotėrim ajo do ta pėrdorte si njė bazė pėr tė garantuar respektimin e traktatit dhe pėr tė shtypur ēdo pėrpjekje pėr rimėkėmbjen e shtetit ilir. Zotėrimet (dinasteia) e Demetėr Farit pėrbėnin gjithashtu njė kundėrpeshė ndaj Mbretėrisė Ilire nė veri, kurse krahinat apo qytetet e tjera tė jugut, qė mbetėn tė shkėputura nga kjo mbretėri, u lanė tė papėrfillura me besimin qė, si njėsi tė vogla, favorizonin pozitėn e Romės nė kėto anė. Ndalimi, sipas traktatit, i lundrimit nė jug tė Lisit kishte pėr qėllim tė kufizonte nga ana tjetėr fuqinė detare tė Mbretėrisė Ilire; pėr kėtė do tė shėrbenin nė mėnyrė tė veēantė zotėrimi i Isės dhe i Korkyrės. Kėshtu me anė tė kėtij traktati Roma siguronte tė gjitha masat e mundshme pėr ta dobėsuar shtetin ilir dhe pėr ta mbajtur atė nėn kontroll, por jo pėr ta asgjėsuar plotėsisht.
Nė marrėdhėniet me Romėn Mbretėria Ilire mbeti, pas pėrfundimit tė traktatit, njė shtet tributar. Ėshtė thėnė se tributi ka qenė njė dėmshpėrblim qė do tė paguhej me kėste, megjithėse masa dhe mėnyra e shlyerjes sė tij nė traktat nuk pėrcaktohet. Gjendja juridike e qyteteve dhe e popullsive qė u pėrfshinė nė zotėrimet direkte tė Romės nuk ėshtė gjithashtu e qartė. Marrja e tyre nėn tė ashtuquajturėn mbrojtje nga Roma lejon tė nėnkuptohet se ato qenė vėnė nėn njė lloj varėsie. Ka shumė tė ngjarė qė kėto tė jenė konsideruar nga ana formale si “aleatė” apo “miq” qė u lejohej e drejta e njė vetadministrimi tė kufizuar. Por nė fakt ato ishin tė varurit e Romės dhe si tė tillė nuk mund tė hynin nė marrėdhėnie tė lira me shtetet e tjera. Pėrveē kėsaj, ata ishin tė detyruar tė pranonin nė ēdo kohė ushtritė romake dhe t’i furnizonin ato me ushqime apo t’i plotėsonin me kontingjente ndihmėse tokėsore e detare, siē ndodhi, qysh nė vitin e parė tė pushtimit, nė dimrin e vitit 229/228 dhe mė vonė. E njėjta gjė mund tė thuhet edhe pėr Demetėr Farin, qė u vu nė shėrbim tė Romės, si dinast i varur i njė zotėrimi tė vogėl nė ishullin e Farit dhe brigjet e Dalmatisė.
Gjatė konfliktit Maqedonia, Lidhja Epirote dhe Akarnania kishin mbajtur njė qėndrim qė nuk pajtohej me detyrimet e tyre si aleatė tė shtetit ilir dhe me interesat e tyre politike nė pėrgjithėsi. Ky qėndrim shpjegohet me njė varg rrethanash. Sado me rezerva ta kenė parė kėta aleatė rritjen e fuqisė ilire, dalja e Romės nė brigjet lindore tė Adriatikut nuk mund tė ishte pėr ta mė e mirė. Por, nga ana tjetėr, nuk shohim, tė paktėn burimet nuk na e thonė, qė krahas masave mbrojtėse me karakter ushtarak, shteti ilir tė ketė marrė edhe masa pėr vėnien nė lėvizje tė aleatėve tė tij. Duket qartė se ilirėt, ashtu edhe aleatėt e tyre nuk arritėn t’i pėrfundonin pėrgatitjet pėr t’i dalė pėrpara rrezikut qė po i kėrcėnonte. Jo vetėm kaq, por vetė Maqedonia u gjend nė kėtė kohė e rrezikuar seriozisht nga njė sulm dardan, i cili i kushtoi jetėn sundimtarit tė saj, Demetrit II. Ky fakt nuk ishte pa rėndėsi nė zgjedhjen e momentit tė pėrshtatshėm pėr shpėrthimin e konfliktit tė armatosur kundėr ilirėve. Edhe nė qoftė se ky sulm ishte krejt i pavarur, nuk mund tė mos merret parasysh fakti qė ai pėrkon nė kohė me ngjarjet e pėrshkruara mė lart. Nė kėto rrethana romakėve nuk u mbetej gjė tjetėr veēse tė ndanin dhe tė paralizonin aleatėt jugorė, Lidhjen Epirote dhe Akarnaninė prej mbretėrive ilire. Kėtė detyrė ata e zgjidhėn duke drejtuar goditjen e tyre tė parė kundėr Korkyrės dhe Apolonisė.
Pasi rregulluan punėt nė Iliri, romakėt pėrcaktuan edhe qėndrimin e tyre ndaj aleatėve dhe armiqve tė shtetit ilir. Nė gjendjen e re tė krijuar senati deshi t’u jepte atyre njė provė mė tė qartė tė pozitės sė Republikės. Menjėherė pas pėrfundimit tė traktatit tė paqes, konsulli qė mbeti nė Iliri u dėrgoi njė delegacion etolėve dhe ahejve pėr t’u shpjeguar arsyet e ndėrhyrjes dhe tė luftės nė Iliri dhe pėr t’u bėrė tė ditur kushtet e paqes qė u kishin imponuar ilirėve. Pėrfaqėsuesit bėnė ēmos tė justifikonin kėtė iniciativė tė Romės, duke nxjerrė nė pah pasojat e “lumtura” qė rridhnin prej saj pėr helenėt. Kujdesit dhe mirėsjelljes sė tyre tė shtirė, lidhjet e mėdha greke qenė detyruar t’u pėrgjigjeshin duke i pritur kėto delegacione plot respekt dhe duke dhėnė kėshtu, miratimin e tyre pėr kėto veprime tė Republikės. Mė vonė delegatėt vizituan edhe dy qytete tė mėdha tregtare, Korinthin dhe Athinėn, qė pėrfaqėsonin kundėrshtarin mė tė vendosur tė Maqedonisė dhe jo vetėm gjetėn tė njėjtėn pritje, por si asnjėherė mė parė, u lejuan tė merrnin pjesė nė lojėrat istmike. Krenaria greke ishte thyer dhe Roma kishte bėrė nė kėtė drejtim hapin e parė konkret. Nga ana tjetėr, Maqedonia, Epiri dhe Akarnania, aleate tė Mbretėrisė Ilire, nuk u vizituan. Me kėtė qėndrim mospėrfillės Roma u dha tė kuptojė atyre se nė cilėn anė ishin simpatitė e saj.
__________________
Raca e bukur dardhane illire .
Ilir@ Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Nyje Interesante
Vjetėr 13-05-09, 15:37   #32
Ilir@
 
Avatari i Ilir@
 
Anėtarėsuar: 12-05-09
Postime: 146
Ilir@ i vlerėsuar jo keq
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

3. LUFTA E DYTĖ ILIRO-ROMAKE

Pėrpjekjet pėr t’u shkėputur nga varėsia romake.
Lufta e dytė
Nė vėshtrimin e parė mund tė duket se punėt nė Iliri u rregulluan nė atė mėnyrė qė garantonin respektimin e traktatit tė paqes dhe njė sundim tė qetė pėr pushtuesin. Megjithatė, ngjarjet politike treguan se as ilirėt, as fqinjėt e tyre maqedonėt, nuk donin tė pajtoheshin me gjendjen e krijuar.
Nė vitet qė pasuan luftėn e parė, Demetėr Fari u bė regjent i Mbretėrisė Ilire, nė vend tė Teutės, qė thuhet se kishte vdekur apo abdikuar. Nuk dihet nėse ky akt u krye me pėlqimin e Romės, por ėshtė e sigurt se duke shtrirė pushtetin e tij mbi gjithė Mbretėrinė Ilire, Demetri u forcua mjaft. Nuk duhet pėrjashtuar qė nė kėtė rast ai tė ketė pasur edhe pėrkrahjen e komandantit tė njohur tė Teutės, Skerdilaidit, me tė cilin bashkėpunoi pėr njė kohė.
Pas vitit 225 ose pak mė vonė vihet re largimi i Demetrit nga miqėsia me Romėn, qė u pasqyrua nė veprimet e pavarura tė tij. Nė vitin 223 ai mori pjesė nė invadimin e Peloponezit si aleat i mbretit tė Maqedonisė, Antigon Dozonit dhe nė vitin pasues forcat ilire tė komanduara prej tij luajtėn njė rol vendimtar nė betejėn e Selanisė. Kėto veprime tė Demetrit, megjithėse nuk drejtoheshin haptazi kundėr Romės, shprehnin qartė tendencėn e tij pėr t’u shkėputur nga varėsia romake dhe preknin me kėtė pozitėn e Republikės nė Iliri.
Ėshtė pohuar se Farosiani mundi tė veprojė lirisht pėr shkak tė “indiferentizmit” qė treguan romakėt ndaj ngjarjeve nė Lindje, ose sepse ekzistonte njė keqkuptim nė pėrcaktimin e marrėdhėnieve midis ilirėve dhe Republikės, qė buronte nga mėnyra e ndryshme e tė menduarit dhe tė kuptuarit tė kėtyre marrėdhėnieve nga palėt. Por do tė ishte gabim tė hidhej poshtė vlerėsimi qė i bėnte Polibi situatės dhe tė nėnvleftėsohet ndikimi qė patėn ngjarjet nė Itali dhe Greqi ndaj qėndrimit tė Demetrit. Nuk ka dyshim se sulmi gal dhe rreziku kartagjenas lehtėsuan veprimet e Dozonit nė Greqi dhe pėrcaktuan pozitėn e Farosianit. Para Romės sė kėrcėnuar nė Perėndim Demetri preferoi aleancėn me Maqedoninė. Roma nė fund tė fundit nuk i kishte kėnaqur ambicjet e tij pas luftės sė parė, kurse ai tani donte tė forconte pozitat e fituara si sundimtar i shtetit ilir, duke shfrytėzuar vėshtirėsitė e Republikės.
Senati e kuptoi atė qė po ndodhte nė Iliri dhe provoi ta frenonte Demetrin. “E thirri nė Romė, sepse ishte bėrė kryelartė dhe i rėndė...”, por pas kėsaj ai u tregua edhe mė i pabindur dhe u hodh nė veprim tė hapur kundėr Romės. Nė vitin 221 bėri pėr vete istrianėt dhe sė bashku me ta sulmoi anijet italike, kurse mė 220 ndėrmori veprime edhe mė tė guximshme; pushtoi disa nga qytetet e Ilirisė qė ishin nėn vartėsinė e Romės dhe nxiti njė kryengritje tė atintanėve, rezultat i sė cilės qe largimi i tyre prej romakėve. Mė nė fund, nė pėrkrahje tė veprimeve maqedone nė Greqi, ai ndėrmori sė bashku me Skerdilaidin njė ekspeditė detare kundėr Pylosit (nė Meseni) dhe kėndej u hodh me anijet e tij kundėr Cykladeve.
Pėr shumė vite me radhė, Roma nuk qe nė gjendje tė merrte masa kundėr Demetrit, por sidoqoftė nė vitet e fundit gjendja pėr tė qe bėrė mė e favorshme. Ajo ishte lehtėsuar nga pesha e rėndė e luftės me galėt, kurse nė Greqi pas vdekjes sė Antigon Dozonit ishin riaktivizuar, jo pa nxitjen e saj, armiqtė e Maqedonisė, me shpresėn se pasardhėsi i tij, Filipi V, pėr moshėn e re nuk do tė ishte nė gjendje tė mbante frenat e vendit.
Ndėrsa Demetri po e forconte aleancėn me pasardhėsin e Dozonit, njė e ēarė u vėrtetua edhe nė marrėdhėniet e tij me Skerdilaidin. Ajo u shfaq pas dėshtimit tė sulmit kundėr Pylosit, por shkaqet duhen kėrkuar mė thellė. Skerdilaidi nuk e ndoqi Demetrin nė ekspeditėn e tij nė Iliri. Rrugės u ndal nė Naupakt. Kėtu, me ndėrmjetėsinė e mbretit tė athamanėve, qė e kishte tė tijin, ai mori njė vendim tė papritur: u lidh me etolėt dhe i ndihmoi nė veprimet e tyre kundėr aleatėve tė Maqedonisė. Shenja tė mospajtimit me politikėn e Demetrit ishin shfaqur nė Iliri edhe mė parė. Forca ilire tė kundėrta me tė kishin sulmuar Maqedoninė nė kohėn kur Demetri luftonte pėrkrah Dozonit nė Selasi dhe mbreti maqedon qe detyruar tė kthehej me tė shpejtė pėr tė shpėtuar vendin nga ky rrezik. Edhe mė vonė Demetri qe detyruar tė merrte masa tė rrepta ndaj kundėrshtarėve tė tij nė qytetet e Ilirisė e t’ua jepte pushtetin miqve tė besuar. Tani qė Skerdilaidi kishte marrė vendim, Filipi V u detyrua tė ndėrhynte vetė pėr ta neutralizuar dhe nė takimin qė pati me tė mundi ta bindė qė tė largohej nga etolėt me premtimin se “do ndihmonte pėr tė rregulluar punėt e Ilirisė”; megjithėse Skerdilaidi pranoi tė lidhte aleancė me Filipin, marrėdhėniet me Maqedoninė nuk gjetėn nė vitet qė pasuan terren tė pėrshtatshėm pėr t’u zhvilluar e forcuar.
Veprimet e etolėve e kishin detyruar Filipin, nga ana tjetėr, t’u shpallte kėtyre luftė, por si pėrgjigje pati njė kryengritje tė “kleomenistėve”, miq tė Etolisė nė Spartė. I tėrhequr nga ngjarjet nė Greqi, Filipi qe detyruar tė lėrė mėnjanė ēėshtjet e Ilirisė dhe Farosiani mbeti i vetmuar pėrballė Romės.
Gjendja e turbullt nė Iliri dhe nė Greqi i lejoi senatit tė ndėrhyjė me forca tė armatosura pėr tė rivendosur autoritetin e tronditur nė brigjet lindore tė Adriatikut. Kjo i duhej Romės edhe pėr njė arsye tjetėr tė rėndėsishme: nė perėndim kishin filluar tė bėheshin gjithnjė mė tė qarta shenjat e njė konflikti tė afėrt me Kartagjenėn.
Nė pranverėn e vitit 219 romakėt zbritėn pėr tė dytėn herė me ushtritė e tyre nė brigjet e Ilirisė. Kėtė radhė ata e drejtuan goditjen kundėr pikave mė tė rėndėsishme tė mbrojtjes sė Demetrit nė jug kundėr qytetit Dimale, kurse nė veri kundėr kryeqendrės sė tij, Farit. Megjithėse kėto dy qendra ishin shumė tė fortifikuara dhe me gjithė masat mbrojtėse qė kishte marrė Demetri, Dimale nuk i qėndroi sulmit romak veēse njė javė. Fari ra gjithashtu shumė shpejt si rezultat i njė dredhie taktike tė romakėve; konsulli e shkatėrroi krejt qytetin. Demetri mundi tė shpėtojė duke u larguar fshehurazi me njė anije tė vogėl dhe arriti te Filipi, ku qėndroi deri nė fund tė jetės sė tij si kėshilltar i keq i mbretit tė Maqedonisė.
Polibi tregon se pas kėsaj konsulli “pushtoi dhe pjesėn tjetėr tė Ilirisė dhe i rregulloi punėt si deshi vetė”. Ky pohim nuk duhet tė jetė i saktė, sepse po ky autor e pėrmend Skerdilaidin ende tė pavarur nė veprimet e tij dhe si aleat tė Filipit nė vitin 218. Me sa mund tė gjykohet prej Apianit, vetėm Pineu iu nėnshtrua romakėve dhe nėnshkroi me ta marrėveshje e traktate tė dyta, kurse Skerdilaidin ata nuk e prekėn dhe me sa duket e kursyen, megjithėse edhe ai kishte shkelur traktatin e vitit 228. Kjo mund tė mendohet edhe pėr atintanėt kryengritės apo pėr ndonjė nga popullsitė dhe qytetet e tjera. Konsujt duhet tė kėnaqeshin kėtė radhė me dėbimin e Demetrit dhe tė ktheheshin me tė shpejtė nė atdhe, sepse Hanibali e kishte sfiduar keq Republikėn me veprimet e tij nė Spanjė. E konsideruan se me kėtė aksion kishin treguar nė mėnyrė tė mjaftueshme forcėn e Romės, pa e zgjeruar luftėn nė Iliri dhe pa hyrė nė konflikt tė hapur me Maqedoninė; morėn me vete skllevėr dhe plaēkė tė shumtė dhe u kthyen nė Romė ku festuan fitoren mbi Farin me njė triumf tė bujshėm, megjithėse lufta qė kishin bėrė nuk e meritonte kėtė.
__________________
Raca e bukur dardhane illire .
Ilir@ Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 13-05-09, 15:38   #33
Ilir@
 
Avatari i Ilir@
 
Anėtarėsuar: 12-05-09
Postime: 146
Ilir@ i vlerėsuar jo keq
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

Lufta pėr ribashkimin e shtetit ilir
Lufta e dytė e la shtetin ilir tė pėrēarė dhe nė njė kaos tė brendshėm politik. Ndėrsa Pineu u mbeti “besnik” romakėve, Skerdilaidi vepron ende mė 218 si aleat i Maqedonisė, duke pėrkrahur Filipin nė ndėrmarrjet e tij detare tė atij viti. Por i penguar nga komplotet dhe trazirat qė i kishin shkaktuar dinastėt e qyteteve tė Ilirisė, nuk mundi tė dėrgonte mė shumė se 15 anije, baras me gjysmėn e atyre qė kishte premtuar. Nga ana tjetėr, kontingjente ilire, nėn komandėn e Demetrit vepronin krahas forcave maqedone nė Greqi dhe luanin njė rol tė parėndėsishėm nė operacionet e mbretit maqedon kundėr etolėve dhe aleatėve tė tyre.
Gjendja nė Iliri ishte shumė e rėndė edhe pėr shkak tė luftės sė brendshme, e cila po ziente nė qytete prej disa vitesh. Polibi e paraqet kėtė si njė luftė qė zhvillohej nė sferat e larta sunduese, midis dinastėve tė qyteteve dhe sundimtarėve tė lartė tė shtetit ilir. Megjithatė nuk ka dyshim se ajo ishte shumė mė e ndėrlikuar. Nė situatėn e rėndė qė jetonte Iliria, ajo shprehte si kontradiktat nė gjirin e shtresės sunduese, ashtu edhe ato midis saj dhe shtresave tė tjera tė ulėta qytetare. Orientimet promaqedone dhe proromake, si edhe rrymat decentralizuese dhe centralizuese ishin shprehja e jashtme e saj.
Ndėrkaq, ndėrsa nė Greqi vazhdonte me furi lufta midis Maqedonisė dhe Lidhjes Etole, nė tė cilėn qenė tėrhequr edhe ilirėt pėrkrah aleatėve tė njėrės apo tjetrės palė, nė perėndim shpėrtheu lufta vendimtare midis Romės dhe Kartagjenės, e njohur si Lufta e Dytė Punike. Kontradiktat midis fuqive tė mėdha mesdhetare dhe rezultatet e kėsaj lufte patėn njė ndikim tė thellė nė orientimet politike tė fuqive ndėrluftuese nė Greqi dhe rėnduan edhe mė shumė gjendjen e Ilirisė. Kėshtu me gjithė dėshtimet qė kishte pėsuar nė vitin 217, Roma nuk ngurroi tė dėrgonte pėrfaqėsues nė Iliri pėr tė bėrė presion politik me qėllim qė tė ruante pozitat e saj nė brigjet e Adriatikut dhe tė mėnjanonte njė qėndrim eventualisht tė kundėrt nga ana e Pineut. Ajo nuk la mėnjanė edhe Maqedoninė, tė cilėn e konsideronte si armike potenciale tė saj. Tė dėrguarit e senatit i vunė nė dukje Pineut se ishte vonuar nė shlyerjen e tributit dhe se po tė donte ta shtynte duhej tė jepte pengje, kurse Filipit i kėrkuan dorėzimin e Demetrit pa pėrfilluar kėshtu pozitėn e tij tė pavarur.
Por rezultatet e luftės me Hanibalin ishin tė tilla qė nuk mund tė mos errėsonin kėto hapa tė senatit. Nė Maqedoni ato u pritėn me entuziazėm dhe ngjallėn njė shpresė pėr largimin e rrezikut romak, i cili qėndronte pezull mbi kėtė vend qysh nga lufta e parė iliro-romake. Lajmi i fitores sė Hanibalit, pranė liqenit tė Trazimenit e bėri mė tė vendosur Filipin. I nxitur edhe nga Demetri, ai mori aty pėr aty vendimin tė ēlirohej nga lufta nė Greqi pėr t’u drejtuar kundėr Romės.
Kur Filipi nuk kishte pėrfunduar ende paqen me etolėt nė Naupakt (verė e vitit 217), ishte hedhur nė luftė kundėr tij Skerdilaidi. Polibi tregon se njė flotė e tij kishte dalė papritmas nė Leukas, sulmoi dhe rrėmbeu disa anije tė Filipit dhe pastaj vazhdoi lundrimin drejt Maleas, duke zėnė e plaēkitur rrugės tregtarėt. Nė tė njėjtėn kohė, Skerdilaidi kishte sulmuar Filipin nga toka, kishte pushtuar Piseun, njė qytet i vogėl nė Pelagoni, dhe, pasi kishte bėrė pėr vete qytetet e Dasaretisė, midis tė cilave edhe qytetin e rėndėsishėm Antipatrean, kishte kryer sulme edhe kundėr njė pjese tė Maqedonisė nė kufi me kėto qytete.
Shkakun pse sundimtari ilir, ish-aleat i Maqedonisė, u gjend papritur nė luftė me Filipin dhe u prish me tė, Polibi e shpjegon nė mėnyrė tė thjeshtėzuar. Ai thotė se Skerdilaidi ishte zemėruar me mbretin maqedon, sepse “nuk i kishte dhėnė tė hollat qė i detyrohej sipas marrėveshjes”. Njė shpjegim i tillė nuk mund tė jetė bindės edhe nė qoftė se ky fakt ėshtė i vėrtetė; shkaqe mė tė thella duhej tė kenė tronditur marrėdhėniet e tij me Maqedoninė.
Ajo qė preokuptonte Skerdilaidin vitet e fundit ishte kapėrcimi i vėshtirėsive tė brendshme qė vinin nga trazirat e dinastėve tė qyteteve. Nė verėn e vitit 217 ai i kishte eleminuar ato me sukses dhe mbase pėrmes tyre kishte arritur t’i jepte fund pėrēarjes politike qė ekzistonte midis tij, Demetrit dhe Pineut. Nuk ka dyshim se pas kėsaj ai u bė sundimtar i vetėm i shtetit ilir dhe ėshtė fakt qė pėr Pineun nuk bėhet fjalė mė nė burimet. Roma duhet tė mos i jetė kundėrvėnė Skerdilaidit, nė veprėn e tij tė ribashkimit, kurse pėr Maqedoninė kjo nuk mund tė thuhet. Pėrveē premtimeve, Filipi, qė pėrkrahte Demetrin, nuk i kishte dhėnė atij asnjė ndihmė konkrete. Shtrirja e pushtetit tė Skerdilaidit mbi qytetet e Dasaretisė, qė u bashkuan me tė vullnetarisht, nuk duhet tė jetė mirėpritur nė oborrin mbretėror nė Pela dhe ka shumė tė ngjarė qė kėtu tė ketė zanafillėn e vet edhe konflikti i armatosur midis sundimtarit ilir dhe Filipit.
__________________
Raca e bukur dardhane illire .
Ilir@ Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 13-05-09, 15:38   #34
Ilir@
 
Avatari i Ilir@
 
Anėtarėsuar: 12-05-09
Postime: 146
Ilir@ i vlerėsuar jo keq
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

4. LUFTA MAQEDONO-ROMAKE DHE NGJARJET NĖ ILIRI

Agresioni i Filipit V kundėr Ilirisė
Koha tė cilėn Skerdilaidi e kishte zgjedhur pėr t’i rikthyer shtetit ilir Dasaretinė nuk ishte aspak e pėrshtatshme. Filipi sapo ishte ēliruar nga lufta nė Greqi dhe nuk kishte asnjė vėshtirėsi pėr t’u drejtuar kundėr tij. Aq mė tepėr qė kjo ndėrmarrje pėrputhej edhe me planin e tij tė madh pėr tė dalė nė brigjet e Adriatikut prej nga ėndėrronte tė hidhej nė Itali. Me njė fushatė tė shpejtė ai pushtoi qytetet rreth liqenit Lyhnid dhe ato tė Dasaretisė, deri nė Antipatrea.
I vendosur nė ndėrmarrjen e tij, Filipi e zgjeroi vitin tjetėr ndėrhyrjen nė Iliri, duke iu drejtuar asaj kėtė radhė nga deti. Pasi ndėrtoi nė skelat e Maqedonisė 100 anije, nė verė tė vitit 216 doli nė ishujt e Jonit. Kur u sigurua se flota romake ishte larg, lundroi pėr nė brigjet e Ilirisė. Nė planin e tij ishte pushtimi i Apolonisė, tė cilėn e mendonte si bazėn mė tė pėrshtatshme pėr aksionin e tij tė ardhshėm. Por, kur iu afrua grykės sė Aosit, mori papritur, lajmin se anijet romake ishin drejtuar pėr nė Apoloni. Pa sqaruar ende fuqinė e kundėrshtarit, flota maqedone u tėrhoq nė panik. Skerdilaidi qė e kishte ndjerė rrezikun e njė sulmi nga deti ua kishte bėrė tė ditur kėtė gjė romakėve dhe kishte kėrkuar ndihmėn e tyre. Nė pėrgjigje tė kėsaj kėrkese romakėt shkėputėn nga flota e tyre e Sicilisė 10 anije pesėrremėshe dhe i dėrguan nė Apoloni. Ishte kjo skuadėr e vogėl qė shkaktoi panik te maqedonėt dhe dėshtimin e tyre.
Pasojat e kėsaj ngjarjeje qenė edhe mė serioze. I kėrcėnuar nga Maqedonia, sundimtari ilir qe detyruar tė kthehej me fytyrė nga Roma, pasi kishte luftuar kaq vjet pėr tė shpėtuar prej saj. Me agresionin kundėr Ilirisė, Filipi kishte bėrė njė hap fatal pėr vetė fatin e Maqedonisė dhe tė Ballkanit nė tėrėsi: kishte bėrė qė interesat e sundimtarit ilir tė pėrputheshin detyrimisht me ato tė Republikės. Qė nga kjo kohė Skerdilaidi do tė vepronte si aleat i Romės, duke i dhėnė politikės sė shtetit tė tij njė kurs tė ri qė do tė ndiqej pėr rreth katėr dekada me radhė.
Drejtimi qė kishin marrė punėt qysh prej vitit 217 u pėrcaktua edhe mė qartė pas fitores sė Hanibalit nė Kanė. Nė vitin 215 Filipi dhe Hanibali pėrfunduan njė traktat aleance sipas tė cilit zotoheshin tė ndihmonin njėri-tjetrin nė luftėn kundėr Romės. Nė traktat nuk pėrfilleshin aspak interesat e shtetit ilir. Klauzola sipas sė cilės romakėt nuk duhet tė mbeteshin “zotėr tė Korkyrės, as tė Apolonisė e Epidamnit, as tė Farit, as tė parthinėve dhe Dimales, as tė Amantisė”, i njihte praktikisht Maqedonisė tė drejtėn e sundimit nė Iliri. Po tė pranojmė se pėrfundimi i njė aleance midis Kartagjenės dhe Maqedonisė ishte objekt bisedimesh qysh prej kohės sė Dozonit dhe se qe vonuar pėr shkak tė pavendosmėrisė sė Filipit, atėherė nė dritėn e klauzolės sė sipėrme ka arsye tė mendohet se lakmitė e Maqedonisė kanė qenė prej kohėsh njė shqetėsim pėr Ilirinė dhe mbase kanė pasur edhe ato ndikimin e tyre nė marrėdhėniet midis Skerdilaidit e Filipit.
Duke pėrcaktuar sferat e interesave marrėveshja pėrcaktonte edhe zonat e veprimeve ushtarake. Nė frymėn e marrėveshjes tė dyja palėt ndėrmorėn nė vitin 214 veprime tė pėrbashkėta nė Itali dhe Iliri. Ndėrsa Hanibali sulmoi Tarentin, Filipi u drejtua sėrishmi kundėr qyteteve bregdetare tė Ilirisė. Me njė flotė prej 120 lembesh u fut nė Aos dhe provoi tė merrte Apoloninė, por shpejt u bind se kjo nuk ishte njė punė e lehtė. Atėherė papritmas u drejtua kundėr Orikut, tė cilin e pushtoi me sulmin e parė, sepse nuk ishte aq i mbrojtur. Ndėrkaq mbante tė ngujuar Apoloninė dhe shpresonte ta merrte me qetėsi, duke menduar se romakėt nuk do tė ishin nė gjendje ta shqetėsonin nė operacionet e tij. Por ndodhi e kundėrta. Reagimi i romakėve qe i menjėhershėm: njė flotė prej 50 anijesh pesėrremėshe u nis nga Brindisi dhe pushtoi Orikun qė Filipi e kishte lėnė nė duart e njė garnizoni tė vogėl. Pastaj pa u vonuar forcat romake u gjendėn nė Apoloni, ku hynė natėn pa u diktuar. Kėndej sė bashku me forcat e qytetit, sulmuan nė befasi kampin e Filipit, tė cilin e gjetėn krejt tė pambrojtur. Afėr 3 000 maqedonė mbetėn nė fushėn e betejės ose u zunė robėr. Mbreti provoi tė ikte nga deti, por si e gjeti grykėn e lumit tė mbyllur nga flota romake, dogji anijet e veta dhe u tėrhoq nga toka pėr nė Maqedoni me mbeturinat e ushtrisė.
Dėshtimi para mureve tė Apolonisė i tregoi Filipit se plani pėr daljen nė brigjet e Adriatikut dhe kalimi nė Itali nuk ishte njė punė e lehtė. Nė tė dy vitet qė pasuan ai e ndryshoi drejtimin e sulmit tė tij: nėnshtroi atintanėt, parthinėt bashkė me qytetin e tyre Dimalin dhe u fut nė tokat e ardianėve, duke u shtyrė nė veri deri nė Lis. Mendimi se atij iu nėnshtrua edhe Skodra, madje se u shtri deri pėrtej lumit Narona, nuk qėndrojnė dhe kanė gjetur pak pėrkrahje. Veprimet e dy viteve tė fundit dėshmojnė pėr njė strategji tė re politike-ushtarake tė Filipit, qė synonte tė zgjeronte pushtimet nė Iliri. Marrja e Lisit, megjithėse i siguroi njė dalje nė det, nuk mund tė lidhet me planin e vjetėr tė kalimit nė Itali. Qyteti ishte shumė larg brigjeve tė pėrtejme tė Adriatikut dhe sa kohė qė Dyrrahu dhe Apolonia ishin nė duart e romakėve, ēdo kalim pėrmes detit ishte i paracaktuar tė dėshtonte. Duket mė e besueshme qė Filipi tė jetė interesuar nė kėto ēaste nė radhė tė parė pėr vendosjen e njė sundimi tė shėndoshė nė Iliri me perspektivėn e dėbimit tė plotė tė romakėve prej kėndej, kurse plani i kalimit nė Itali tė ketė ardhur duke u zbehur. Pushtimet e tij ishin padyshim njė rezultat me rėndėsi: ato ngushtuan shumė zotėrimet romake nė Iliri dhe duke hyrė si pykė midis tyre dhe shtetit ilir, e ndanė kėtė tė fundit prej romakėve.
__________________
Raca e bukur dardhane illire .
Ilir@ Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 13-05-09, 15:39   #35
Ilir@
 
Avatari i Ilir@
 
Anėtarėsuar: 12-05-09
Postime: 146
Ilir@ i vlerėsuar jo keq
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

Koalicioni antimaqedon
Nė qoftė se mė 213 dhe 212 Filipi i kishte duart e lira nė Iliri, mė vonė punėt ndryshuan. Me marrjen e Syrakuzės dhe tė Kapuas (212-211), romakėt filluan tė shijojnė frytet e para tė epėrsisė sė armėve tė tyre mbi Hanibalin. Pas kėsaj ata riaktivizuan politikėn e tyre nė lindje: mė 211 pėrfunduan njė aleancė me etolėt, nė tė cilėn tėrhoqėn mė vonė edhe disa shtete tė tjera greke, Atalin e Pergamit si dhe shtetin ilir, tė pėrfaqėsuar nga Skerdilaidi dhe i biri i tij Pleurati. Duke shfrytėzuar me kujdes armiqėsitė e popujve tė ndryshėm ndaj politikės pushtuese tė Filipit, romakėt arritėn kėshtu tė krijojnė nė Ballkan njė koalicion tė fuqishėm antimaqedon, qė ua lehtėsoi shumė peshėn e luftės pėrtej Adriatikut.
Filipi u njoftua pėr aleancėn nė Pela ku ishte duke dimėruar. Duke ditur se gjendja e krijuar nė Greqi do ta tėrhiqte plotėsisht andej, ai vendosi tė siguronte mė parė shpinėn e mbretėrisė nga rreziku ilir; ndėrmori papritur njė ekspeditė kundėr tokave tė Orikut dhe Apolonisė dhe shkretoi viset fqinje tė Ilirisė me Maqedoninė, me qėllim qė tė linte pas frikė dhe terror. Nė pranverė iu kthye Greqisė, por aleatėt ia kishin marrė iniciativėn dhe duke e goditur nė shumė anė e detyruan tė vihet nė pozita mbrojtėse.
Nė 209 Filipi i mbante ende tokat e pushtuara nė Iliri, sepse nė bisedimet pėr paqe, qė u zhvilluan midis tij dhe etolėve nė Falaia dhe pastaj nė Aigon, mbretit iu kėrkua t’u kthejė romakėve Atintaninė dhe Skerdilaidit ardiejtė, pra pushtimet e tij mė veriore. Bisedimet dėshtuan dhe problemi nė kėtė rrugė nuk gjeti zgjidhje. Por, po kėtė vit, Skerdilaidin e gjejmė nė Etoli duke luftuar kundėr maqedonėve dhe njė vit mė vonė, mė 208, midis panikut qė kishte kapur aleatėt e Maqedonisė nė Greqi, Filipit i erdhi lajmi shqetėsues nga mbretėria: “Skerdilaidi dhe Pleurati ishin vėnė nė marshim”. Hollėsitė rreth kėtij sulmi ilir dhe rezultatet e tij nuk dihen, por fakti qė ky marshim kishte ngjallur shqetėsime nė Maqedoni tregon se sundimtarėt ilirė kishin zbritur thellė nė jug dhe si pasojė i kishin dėbuar forcat maqedone tė paktėn nga pushtimet e tyre veriore, Lisi dhe tokat e ardiejve.
Ndryshe nga kėto pėrfundime, vitet 207 dhe 206 shėnojnė njė rėnie tė luftės kundėr mbretit maqedon. Romakėt qė deri atėherė kishin luftuar kundėr Filipit me forca tė pakta, u tėrhoqėn nga fusha e betejės, duke menduar se ia kishin arritur qėllimit tė tyre pėr tė larguar Filipin nga ndėrhyrja nė perėndim. Shembullin e tyre e ndoqi dhe Atali, i thirrur nė atdhe pėr nevoja tė mbretėrisė. Pesha e luftės mbeti kėshtu mbi aleatėt ballkanikė. Duke shfrytėzuar kėtė gjendje, Filipi pėrqendroi goditjen mbi etolėt dhe mė 206 i detyroi ata tė bėjnė paqe tė veēantė.
Nė kėto rrethana romakėt u detyruan tė dėrgojnė me tė shpejtė forca nė Iliri. Nė pranverė tė vitit 205 zbritėn nė Dyrrah me 10 000 kėmbėsorė dhe 1 000 kalorės me 35 anije. Sapo mėsuan ardhjen e romakėve, parthinėt dhe popuj tė tjerė fqinjė u ngritėn kundėr maqedonėve. Duke pushtuar pa vėshtirėsi tokat e tyre, romakėt arritėn nė Dimale, tė cilin e rrethuan. Ndėrkohė ata dėrguan njė pjesė tė forcave tė tyre me 15 anije nė Etoli me shpresė se mund tė prishnin paqen.
Kėtu nė Apoloni tė dyja palėt, nėn ndikimin e disa rrethanave, shprehėn dėshirėn pėr tė mos e vazhduar mė tej luftėn. Gjendja nė Itali kishte ndryshuar; Hanibali kishte pėsuar humbje tė rėnda nė Itali dhe aleanca me tė kishte humbur ēdo kuptim pėr Filipin. Edhe romakėt e ndienin veten tė lodhur nga lufta e gjatė me Kartagjenėn. Tė dyja palėt ishin tė prirura pėr njė paqe ose tė paktėn pėr njė armėpushim tė gjatė. Epirotėt u vunė nė rolin e ndėrmjetėsit dhe Foinike, kryeqyteti i tyre, u bė qendėr e bisedimeve. Paqja u vendos dhe sipas kushteve tė marrėveshjes, romakėve u njihej e drejta mbi parthinėt e Dimalen dhe dy qytete tė vogla pranė tij, kurse Filipi mbante Atintaninė dhe, kuptohet, Dasaretinė. Midis aleatėve tė Romės ėshtė pėrfshirė edhe sundimtari i shtetit ilir, Pleurati, i cili tani pėrmendet pa tė atin, Skerdilaidin. Nė marrėveshje nuk thuhet shprehimisht cilat qenė tė drejtat qė i njiheshin atij. Paqja, pa dyshim, i jepte fund gjendjes sė luftės midis mbretit ilir dhe Maqedonisė ndėrsa ēėshtje territoriale, tė pazgjidhura midis tyre, me sa duket, nuk kishte. Fakti qė nė bisedimet e Foinikes nuk bėhet fjalė mė pėr Lisin dhe ardianėt tregon se ēėshtja kishte gjetur zgjidhje qė mė parė, mbase qė nė vitet 209 ose 208.

Lufta e dytė maqedono-romake. Dėshtimi i Filipit V
Paqja e Foinikes, ashtu sikurse u pėrfundua, i la hapur kontradiktat midis Romės dhe Maqedonisė. Pozita qė ruajti Maqedonia nė Iliri nuk ishte aspak e favorshme pėr Republikėn, por ajo e bėnte kėtė hap vetėm e vetėm qė tė ēlirohej dhe tė pėrqendronte forcat pėr betejat e ardhme vendimtare me Hanibalin. Filipi nga ana e tij e kishte kuptuar se pėr tė nuk kishte rrugė tjetėr, veēse tė forconte pozitat nė Ballkan dhe nė Lindje, ku ai parashikonte ndeshjen e ardhme me Romėn.
Kėtė drejtim morėn, nė fakt, edhe ngjarjet nė vitet qė pasuan. Ndėrsa Roma ishte duke pėrfunduar luftėn me Hanibalin, Filipi ndėrmori njė varg veprimesh diplomatike dhe ushtarake nė Lindje: pėrfundoi njė aleancė me Atalin III tė Sirisė, zgjeroi pushtimet nė Egje, duke u shtrirė deri nė Helespont, shtoi presionin mbi Greqinė dhe u mori disa toka etolėve, goditi nė veri dardanėt dhe nė kundėrshtim me traktatin e Foinikes bėri pushtime tė vogla nė Iliri qė i lejuan t’u shkėpuste romakėve parthinėt.
Ndėrkaq nė vitin 201 romakėt e thyen pėrfundimisht Hanibalin dhe e detyruan Kartagjenėn tė pėrfundonte paqen. Fitimtarėt, qė edhe mė parė nuk e kishin duruar Filipin, nuk mund tė lejonin tani qė t’u cenoheshin interesat e tyre nė Iliri dhe nė pėrgjithėsi nuk mund ta shihnin me sy tė mirė forcimin e pozitave tė tij nė Lindje.
Goditjen vendosėn t’ia japin nga Iliria. Nė vjeshtė tė vitit 200 dy legjione zbritėn nė Apoloni dhe ngritėn lėmin nė afėrsi tė lumit Aps. Kėtej filloi sulmi kundėr pozitave tė Filipit nė Dasareti. U dėrgua menjėherė njė ekspeditė kundėr Antipatreas, sepse ky qytet i rėndėsishėm ishte pika mė e pėrparuar e Filipit nė Iliri dhe zinte njė pozitė kyēe nė rrugėn qė kalonte pėrmes luginės sė Devollit pėr nė Maqedoni. Me njė sulm tė shpejtė forcat romake zunė tri kėshtjella nė rrethet e qytetit (Karagun, Geruntin dhe Orgesin) dhe sakaq u gjendėn para mureve tė tij. Komandanti romak u mundua tė hyjė nė Antipatrea me anėn e marrėveshjes, por paria, duke pasur besim te madhėsia e qytetit, te muret dhe pozita e tij e mbrojtur kundėrshtoi tė dorėzohet. Atėherė romakėve iu desh ta merrnin me sulm, gjė qė u kushtoi shumė shtrenjtė. Pėr kėtė arėsye komandanti romak u soll nė mėnyrė barbare. Ai urdhėroi masakrimin e popullsisė prej 16 vjeē e lart dhe pasi plaēkiti qytetin, e dogji dhe i shkatėrroi muret mbrojtėse tė tij. Pas kėsaj romakėt pushtuan edhe dy qytete mė tė vogla nė thellėsi: Kodrionin dhe Knidin dhe pasi lanė njė garnizon nė Kodrion u kthyen nė lėmin e tyre nė Aps. Kjo ekspeditė e pėrmirėsoi shumė pozitėn e romakėve; ata kishin asgjėsuar njė bastion tė Filipit siē ishte Antipatrea, kurse me vendosjen e garnizonit nė Kodrion kishin shtyrė nė thellėsi pikėn e kontaktit me armikun dhe kishin hapur rrugėn pėr operacionet e ardhshme.
Gjatė dimrit konsulli romak u kujdes tė siguronte aleatė. Thirri nė lėmin e tij nė Aps mbretėrit e vendeve fqinje me Maqeoninė, midis tė cilėve Pleuratin e Ilirisė, Baton e Dardanisė dhe Aleksandrin e Athamanisė dhe u mori atyre premtimet pėr ndihmė nė luftėn kundėr Filipit. Por pėrpjekjet pėr tė tėrhequr etolėt pėrsėri nė luftė dėshtuan, kurse Epiri i mbeti besnik Filipit.
Mbreti i Maqedonisė po pėrgatitej nė mėnyrė tė ethshme pėr fushatėn e stinės sė ardhshme tė vitit 199. I siguruar nga qėndrimi i Epirit dhe i Lidhjes etole nė jug ai i pėrqendroi forcat nė veri. Me qėllim qė tė mėnjanonte rrezikun e njė depėrtimi dardan nė Maqedoni, dėrgoi forca pėr tė mbyllur grykėn e Pelagonisė. Me forcat kryesore u vendos diku nė afėrsi tė malit Lynkus duke pritur njė sulm tė konsullit dhe tė Pleuratit, qė mendonte se do t’i vinte pėrmes luginės sė Genusit nė drejtim tė Lyhnidit. Por u gabua. Konsulli nuk e ndryshoi drejtimin e tij. Duke rimarrė operacionin u sht
__________________
Raca e bukur dardhane illire .
Ilir@ Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 13-05-09, 21:46   #36
°Avan_Turist°
Real
 
Avatari i °Avan_Turist°
 
Anėtarėsuar: 13-04-08
Vendndodhja: D
Postime: 1,457
°Avan_Turist° me shokė shume°Avan_Turist° me shokė shume
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

.....vazhdon COPPYUS ILIRUS
http://www.dardania.de/vb/upload/image.php?
__________________
Mendimi im mund tė ketė ndryshuar, por jo fakti qė kam tė drejtė!

Herėn e fundit ėshtė Redaktuar nga °Avan_Turist° : 13-05-09 nė 21:47
°Avan_Turist° Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 13-03-11, 08:31   #37
Hajra
Guest
 
Postime: n/a
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

http://www.botasot.info/def.php?category=40&id=108687
  Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 31-05-12, 14:36   #38
Denim
Banned
 
Anėtarėsuar: 02-02-12
Postime: 1,102
Denim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėmDenim i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

Lulėzimi i ekonomisė Ilire gjatė perandorisė Romake

Sa ma shumė thellohemi nė studimin e historisė aq ma shumė njihemi me pushtimet dhe pasojat qė na sollėn pushtuesit. Nga tė gjitha kėto pushtime, ai Romak ishte me njė kohėzgjatje ma tė madhe, prej shek. III para Krishtit deri nė vitin 495 pas Krishtit, por nė tė njėjtėn kohė kjo periudhė pushtimi mbet periudha ma e begatė nė tė gjitha kohnat:
Gjatė kohės qė Shqipnija vazhdoi tė jetė si pjesė e Perandorisė Romake tė Perėndimit gėzoi njė shkallė begatije dhe qytetnimi qė nuk asht pėrsėritė ma asnjėherė nė historinė e saj mijvjeēare. Pėrmes Shqipnis kalonte atėherė Via Egnatia, njė nga rrugėt tregtare ma tė mėdha qė bashkonin Perėndimin me Lindjen. “Me sa duket Qeveria Berisha por e pėrsėritė kėtė histori vėrtetė tė Lavdishme”. Autostrada Durrės – Morinė, asht sinjifikativi i kėtij mendimi: Via Egnatia kqyrej si vazhdim pėrtej Italisė i Via Appia, dhe prandaj ishte vija ma me randėsi e komunikimit me Orientin. Fakti se dallohej me njė emen tė posaēėm dėshmon randėsinė qė kishte, mbasi shumė pak rrugė tė antikitetit njifen me emnat e tyne. Besohet se emni “ka mbetė” nga ndėrtuesi i saj, njė i quejtun Egnatium, jetėshkrimi i tė cilit nuk dihet deri mė sot. Via Egnatia pėrmendet pėr herė tė parė nga Polibi, i cili shkruan se asht ndėrtue mbi shtratin e njė rruge tė maparėshme aty nga shek. II-tė para Krishtit. Rruga fillonte nga Durrėsi dhe Pojani dhe tė dy degėt puqeshin diku afėr Elbasanit dhe s’andejmi, Via Egnatia kalonte pėrmes Ohrit dhe Manastirit pėr tė mbaruar nė Selanik. Nė shek. IV mbas Krishtit, Via Egnatia u zgjat deri nė Bizancė. Udhėtimi nga Roma nė Bizancė zgjaste 24 ditė. Disa nga ngjarjet ma tė pėrmenduna tė historisė Romake janė lidhė me historinė e Via Egnatit: Pėr ciceronin ishte rruga e mėrgimit; pėr Pompeun, rruga e ritiratės drejt Azisė, pėr Antonin e Oktavianin rruga ma e shpejtė, pėr tė la gjakun e Ēezarit. Randėsia e kėsaj rruge ishte ma tepėr ekonomike. Nėpėr kėtė rrugė zhvillohej njė tregėti intensive nė tė dy drejtimet. Italia ishte nė atė kohė qendra industriale e Perandorisė. Ajo eksportonte mallėra tė fabrikuara prej leshi e mėndafshi, prej qelqi e metali, vazo, artikuj luksi etj. Importoheshin nė Itali kryesisht gjana ushqimore, landė minerale, ar, argjent, landė ndėrtimi etj. tregtija ishte nė duart e sipėrmarrėsve qė kishin si prona tė tyne doket, magazinat, anijet dhe karvanet qė pėrdornin.

Ata qė banin tregti me boten e jashtme udhėtonin deri nė vendet ma tė largėta tė Perandorisė dhe lidhnin kontrata pėr shuma tė mėdha. Pėrparimi ekonomik i pėrgjithshėm pati si rrjedhim ngritjen e qendrave tė reja ekonomike pėrtej kufijve tė Italisė. Provincat e Ilirisė dhe tė Maqedonisė fituan njė vend me randėsi nė kėtė valė tė gjanė aktiviteti tė Perandorisė, nė fushėn ekonomike.

Plini, shkruan se nė kohėn kur Perandor ishte Neroni u zbulue nė Dalmaci njė minierė florini qė jepte ma tepėr se 20 kg metale tė ēmueshėm nė ditė. Ka gjasė qė nė Shqipninė Veriore tė kenė qenė shfrytėzue burime bakri. Shoqnia Italiane qė punonte para luftės nė minierėn e bakrit nė Rubik, kishte zbulue tunele nėn tokė, qė besohej se mund tė ishin ēelė nė kohėn e romakėve.

Qyteti Byllis, nė lindje tė Vlonės, njihej nė kohėt e vjetra si qendra e prodhimit tė serės apo asfaltit, qė pėrdorej pėr tė lyer dėrrasat e anijeve pėr tė ndalur depėrtimin e ujit nė mes tyne. Eksploratori francez, Pouqueville i kohės sė Ali Pashė Tepelenės besonte se afėr Gusmarės, nė qarkun e Beratit, punoheshin miniera argjendi: “Argjendi i Ilirisė dhe ari qė prodhohej nė Maqedoninė Lindore, ishin pa dyshim njė burim me randėsi tė ardhunash pėr thesarin e Perandorisė”. Provinca e Maqedonisė (qė pėrfshinte pjesėn ma tė madhe tė tokave shqiptare) ishte burimi kryesor i landės sė ndėrtimit pėr kantjeret detare tė Perandorisė. Skelat bregdetare dhe kryesisht Pojani, Durrėsi dhe Lleshi (Lezha), ishin qendra tregėtare me rėndėsi nėpėr tė cilat kalonte njė pjesė e madhe e mallrave qė shkėmbeheshin ndėrmjet Italisė dhe Orientit. Njė sasi e madhe drithi dhe prodhimesh tė tjera bujqėsore qė prodhoheshin nė fushėn bregdetare tė Shqipėnisė dėrgoheshin nė Itali. Njė sasi vene, voji dhe djathi tė zgjedhun t’Ilirisė, si dhe peshku i konservuem, nga liqenet Iliriane tė Shkodrės dhe Ohrit, eksportoheshin n’Itali. N’atė kohė lumejt e Shqipnisė kishin zallin e d’lirė nga llomi dhe anijet mund tė lundronin njė distancė tė gjatė nga bregu i detit. Durrėsi dhe Pojani gėzonin njė lulėzim tė jashtėzakonshėm si limane tranziti n’mes t’Italisė dhe Europės Juglindore. Lezha loste po atė rrol pėr Shkodrėn, Kosovėn dhe vendet ma pėrtej. Pare argjendi me stemen e Durrėsit janė gjetė nė gjithė Ballkanin deri nė Hungari. Siē dihet, Romakėt ia ndėrruen emnin Durrėsit nga Epidomnus nė Durracium, mbasi emni qė i kishin dhanė kolonistėt e Korintit tingėllonte pak si ters nė gjuhėn latine. Ky qytet i famshėm i historisė kishte kalue fatkeqėsinė me u shkatėrrue ma se njė herė nga tėrmeti dhe njerėzija besonin se ishte njė denim pėr viset e banorve tė tij tė korruptuem dhe tė hasdisun nga pasunia e teprueme. “Shikoni sa kemi vuejt nen pushtimin Romak!”. Mendoj se asht e domosdoshme njohja e Rinisė me kėtė histori nė mėnyrė qė ajo tė bajė krahasimin mes pushtuesve dhe tė nxjerrė konkluzionet. (M.B) Pojani ishte sidomos njė qendėr kulturore me njė Universitet ku Jul Ēezari dėrgoi Oktavianin pėr tė plotėsue studimet. Straboni, - lavdėron qytetin pėr urtėsinė e ligjeve dhe tė legjistatorėve qė i kishin hartue.

A ju vjen zani zotėni parlamentarė, se cilėt ishin ligjvėnsit para 16 shekujsh? Cicėroni e quan Pojanin – “Pojani i Madh dhe i mrekullueshėm”. Asht vėrtetė pėr tė ardhun keq kur historia manipulohet apo keqinterpretohet nga njerėz tė politizuem apo fanatikė – pesė shekullorė. Duhet tė jemi krenarė me para ardhėsit Ilirė, dhe me veprat qė na lanė gjatė shekujve qė drejtuan Perandorinė Romake, Perandorinė ma tė fuqishme tė kohės. Gėrmimet qė u banė nė Pojan para luftės sė Dytė Botėnore, nėn drejtimin e arkeologut francez – Leon Rey, nxorėn nė shesh mbeturinat madhėshtore tė atij shkėlqimi tė hershėm, por, puna mbeti nė mes. Mbetėn edhe shumė zbulime pėr t’u ba para se tė mundė tė shkruhet historia e plotė e popullit shqiptar nėn sundimin e Romės Republikane dhe Imperiale.

Perandori – August u ba shkaktar pėr rindėrtimin e Butrintit (Buthrakun) qė ndodhej nė atė kohė nė buzė tė detit. Simbas njė Legjende tė Vjetėr, Butrintin e ndėrtoi pėr tė parėn herė Heleni, biri i Priamit, simbas modelit tė Trojės. Nė kohėn e Perandorisė Romake, duket se ka qenė njė qytet i lulėzuem ku shkėlqente kultura Latine. Gėrmimet arkeologjike tė para luftės, nxorėn nė shesh shumė monumente. Bustin e Perėndeshės sė Butrintit, Mbreti Zog, ia dhuroi Musolinit. Vlen tė theksohet se, pushtuesit nuk kanė qenė tė njėllojtė. Duhet kujtue se Spanja, afro 700 vjet ka qenė e pushtueme prej arabėve, por ata kanė lanė vepra tė shkėlyera tė kulturės sė tyne. Nuk duhet harruar se, Algjeria ka qenė koloni franceze pėr ma se njė shekull, por francezėt lanė aty gjurmėt e njė qytetnimi plot vlerė. Po tė shikosh kryeqytetin Algjer, ai ngjason kaq shumė me Parisin, sa asnjė qytet tjetėr i botės.

Nė qoftė se kemi folur pėr pushtimin pesėshekullor osman, kjo nuk duhet parė nė rrafshin fetar, por kryesisht nė vandalizmin qė pėrdori nė shkatėrrimin e monumenteve tė kulturės, infrastrukturės dhe tė gjitha vlerave tė tjera. Nuk di tė jetė ndėrtue ndonjė monument kulture gjatė pushtimit pesė shekullor osman. Edhe nė qoftė se asht ndėrtue ndonjė urė apo rrugė, atė e kanė ndėrtue vezirėt shqiptarė, siē asht Ura e Mesit nė Shkodėr, apo Bizisteni, tė cilat u ndėrtuen nga pashallarėt – Bushatllijė.
Sundimtarėt pushtues nuk duhen gjykuar nga ana religjioze, por duhet parė, cilėt ndėrtuan dhe cilėt shkatrruan.
Denim Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 05-06-12, 09:43   #39
sherri
J.H.N.K.SH
 
Avatari i sherri
 
Anėtarėsuar: 13-06-05
Vendndodhja: Rruga e qumshtit Nr- 3
Postime: 4,740
sherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėmsherri i pazėvėndėsueshėm
Gabim Re: Ilirėt Nė Mesdhe

Intervistė me profesor Alberto G. Areddu autor i librit “Origjina Shqiptare e Qytetėrimit nė Sardenjė”.






rofesor Alberto G. Areddu autor i librit “Origjina Shqiptare e Qytetėrimit nė Sardenjė”.

Intervistoi Brunilda ternova
Professor Alberto G. Areddu prej vitesh interesohet nė disiplinėn e “gjuhėsisė Sarde” mbi tė cilėn ka publikuar: “Studime Etimologjike Logurdeze”, “Shėnime dhe Shtesa mbi DES” (1996), “Launeddas dhe studime tė tjera greko-italike” (2004). Ka publikuar recensionet e tij nė Romance Philology tė Berkeley dhe ėshtė recensuar nga H.J. Wolf nė “Zeitschrift für Romanische Philologie” (2002).
Nė studimin e tij tė fundit “Origjina Shqiptare e Qytetėrimit nė Sardenjė” 2007, autori me kėrkimet e tij arrin deri tek burimet origjinale te gjuhės Sarde, duke dėshmuar dhe duke nxjerr nė pah perspektivėn paleoilirike si mė bindėse bazuar nė elementėt e shumtė tė toponomastikės dhe tė leksemave tė pashpjeguara deri mė sot.
Brunilda Ternova: Para sė gjithash Profesor Areddu ju falėnderoj pėr mundėsinė qė na ofruat pėr t’ju bėrė kėtė intervistė, duke i mundėsuar lexuesit shqiptar (nė Shqipėri dhe nė diasporė) qė t’iu njoh Juve dhe veprėn tuaj shkencore.
Prof. Alberto G. Areddu: Faleminderit Juve qė mė mundėsuat tė flas mbi punėn time.
Brunilda Ternova: Meqenėse vepra ėshtė e vėshtirė tė konceptohet e shkėputur nga krijuesi i saj, mė lejoni t’ju pyes diēka mbi personin tuaj. Kush ėshtė Profesor Alberto Areddu, ku ka lindur dhe ku ėshtė rritur?
Prof. Alberto G. Areddu: Kam lindur nė Xhenova nga prindėr sardenjas ku dhe jam diplomuar, e mė pas jam transferuar nė Sardenjė, ku aktualisht punoj si profesor nė njė shkollė publike tė profilit tė mesėm ku dhe jap mėsim.
Brunilda Ternova: Libri juaj “Origjina Shqiptare e Qytetėrimit nė Sardenjė” ėshtė publikuar nė 2007 dhe ėshtė njė libėr qė trajton argumente shumė interesante nė fushėn gjuhėsore, etnografike dhe historike. Mund tė na shpjegoni ēfarė do tė thotė ky libėr pėr ju? Ēfarė ju ka shtyrė tė ndėrmerrni pėrsipėr njė studim tė tille, si kanė lindur kėto studime dhe si janė zhvilluar gjatė kohės?
Prof. Alberto G. Areddu: Ajo qė mė ka interesuar prej kohėsh ka qėnė gjetja e shpjegimeve nė lidhje me origjinėn e sardėve, tė cilėt duke qėnė banorė tė njė ishulli patjetėr qė duhet tė jenė tė ardhur nga diku, por deri mė sot hipotezat e ndryshme qė janė shfaqur, thjesht kanė eliminuar njėra-tjetrėn. Unė prej kohėsh jam i interesuar nėpėrmjet kėrkimit etimologjik nė kėtė fushė, dhe vėshtirėsia qėndronte nė gjetjen e materjaleve tė mjaftueshėme pėr tė pėrforcuar denjėsisht dhe nė mėnyrė shkencore ato qė ishin nė fillim thjesht parandjenja.
Brunilda Ternova: Cilat janė pikat e forta qė sipas jush argumentojnė teornė tuaj mbi origjinėn ilire tė qytetėrimit nė Sardenjė? Si shpjegohet qė studjuesit e tjerė kanė druajtje, pėr tė mos thėne frikė, ti trajtojnė kėto pika takimi historike nė antikitet midis popullit Sardenjas dhe atij Ilir?
Prof. Alberto G. Areddu: Kjo ėshtė njė pyetje e rėndėsishme. Duhet tė dihet dhe mund ta themi pa frikė fare, se argumenti i antikuareve dhe veēanėrisht ai i toponomastikės rindėrtuese nė Sardenjė ėshtė i kontraktuar vetėm pėr pak studjues, tė cilėt nuk kanė asnjė interes qė njė jo-akademik tė shprehė opinione nė kundėrshtim me hipotezat ose punimet e tyre. Kėshtu ndodhi qė i vetmi recension (pozitiv nė pjesėn mė tė madhe) qė ka dalė deri mė sot, i pėrket ballkanologut Emanuele Banfi tė Universitetit tė Milanos i cili nuk ėshtė sardenjas.
Ka edhe njė arėsye tė pėrgjithėshme qė e bėn mė pak interesant studimin tim: prej vitesh egziston njė rrymė e shtėpive botuese sardenjase, qė ėshtė e interesuar mė shumė tė manifestojė (sesa tė dėshmojė) se Paleosardėt ishin Semitė antikė, rastėsisht krijues tė njė qytetėrimi tė jashtėzakonshėm tė lindur gati abiogjenetikisht¹ …Gjithashtu edhe baronėt universitarė janė tė tėrhequr nga kėto hipoteza dhe shkruajnė libra easy reading (tė lehtė pėr tu lexuar) pėr publikun e pashkolluar. Pėr kėtė arsye shumė njerėz nė Sardenjė mendojnė se sardėt rrjedhin nga Lidėt imagjinarė (mbi tė cilėt nuk dimė praktikisht asgjė), dhe se sardenjasit nuk janė gjė tjetėr veēse unaza lidhėse me Etruskėt.
Pra ėshte e thjeshtė tė kuptohet, pasi nė tė vėrtet nuk ka asnjė Babilonez ose Lidian tė gjallė e nė jetė qė tė mund tė replikojė nė lidhje me pasaktėsitė e kėtyre studjuesve.
Kuptohet qartė se ideja ėshtė shitja e flakonave tė shpresės pėr njerėz qė mendojnė se kanė nevojė, dhe e gjitha kjo bėhet nė dėm tė kėrkimit shkencor. Sardenjasit pa dashur ti akuzoj pėr lehtėsi, dėshirojnė tė kalėrojnė (dhe tė kalėrohen) nga hipoteza tė Forta qė lartėsojnė njė farė sensi tė vjeter infeririteti qė kanė (i krijuar nga fakti se nuk janė dhe nuk ndihen italianė), prandaj hipoteza iliro-shqiptare nuk ėshtė tėrheqėse duke qėnė se ėshtė bijė e njė populli tė pakicės.
Megjithatė kohėt e fundit duke lexuar artikujt nėpėr revistat sardenjase po preket shkarazi – kuptohet duke mos mė pėrmendur si burim fare – njė farė lidhje e botės sė hershme sardenjase me atė thrake, e parė nė tė njėjtėn formė ashtu si ajo imagjinarja e zonės Lidiane.
Elementėt e fortė qė argumentojnė tezėn time janė: lokalizimi i disa leksemave nė zonat mė konservuese tė Sardenjės, tė cilat nuk janė tė shpjegueshme me anė tė latinishtes por mund tė shpjegohen me anė tė shqipes, rumanishtes, me anė tė disa elementėve arkaik tė balto-sllavishtes ose me ato pak qė njohim nga thrakishtja dhe ilirishtja shpesh tė ruajtura nga glosa dhe fjalėt greke.
Egzistojnė tė dhėna tė burimeve historiografike greke qė tentojnė tė kualifikojnė ardhjen e elementėve ilirik nė Sardenjė, (jo si pushtim popujsh), sėbashku me njerėz tė Beotisė (qė flisnin gjuhėn Eolite) duke shėnuar njė moment tė rėndėsishėm tė qytetėrimit, tė ushtruar nga njerėz me njė kulturė mė tė lartė nė krahasim me ishullorėt sidomos nė bujqėsi dhe kultivim.
Brunilda Ternova: Ky libėr ėshtė publikimi juaj i tretė i vet-financuar. Mendoni se ėshtė e natyrshme dhe e “drejtė” qė studime tė tilla shkencore tė hasin kaq shumė vėshtirėsi pėr tu botuar dhe publikuar nga organet paraprake, dhe nga shtėpitė botuese?
Prof. Alberto G. Areddu: Pėr fat tė keq mė duhet tė them se kjo ėshtė njė praktikė shumė mė e pėrhapur sesa mendohet. Sot, ose ke pėrkrahjen e njė shtėpie botuese tė fuqishme qė mendon tė botojė tremijė kopje, ose nė tė kundėrt duhet ti apelohesh industrisė sė librit on demand e cila maskohet nėn petkun e industrisė zyrtare. Prandaj dikush edhe mund tė punoj mbi njė hipotezė e cila mund tė jetė komplet e gabuar, duke investuar kohė dhe kapitale e duke vet rrezikuar.
Ajo qė ėshtė e papranueshme ėshtė fakti se botimin nuk ta lejojnė pikėrisht ata qė ndajnė tė njėjtat interesa me ty, kjo ėshte e tmerrėshme dhe jo njerzore. Por nuk ka kuptim tė ankohesh duke gjykuar pasojat mbi insistimin e kėsaj heshtjeje, pasi akademikėt janė tė auto-rekomanduar dhe korporativ, dhe nėse i ke lejuar vet-vetes ti kritikosh nė studimet e tua atėhere per ty ka marre fund gjithshka.
Brunilda Ternova: Teoritė tuaja janė shumė revolucionare; keni patur pak ndrojtje se mos idetė tuaja kritikoheshin nga qarqet akademike dhe shkencore?
Prof. Alberto G. Areddu: Janė mė pak revolucionare sesa mund tė merret me mend. Ideja e njė elementi paleo-ballkanik nė brendėsi tė gjuhės sarde nuk ėshtė nje ide e re. Studjuesi mė i madh i gjuhės sarde, gjermani Max Leopold Wagner e kishte shprehur kėte ide nė studimin e tij mė 1933 tė publikuar nė revistėn Revue de Linguistique Romane (tė cilėn kushdo mund ta shkarkoj nga siti web Gallica). Pėr fat tė keq, kjo ide, mė pas ra nė atė tė shkollės italiane tė ashtėquajtur “mediterraneiste”, qė shihte njė prani tė konsiderueshme elementėsh pre-indoeuropjan nė zonėn e mesdheut, me mė pak elementė indoeuropjanė.
Megjithatė unė e pėrsėris, se do mė pėlqente qė studimet e mia tė kritikoheshin pasi do tė thotė se “egzistojnė. Prandaj, duke marrė parasysh faktin se prej dy vjetėsh nė Sardenjė nuk ėshtė publikuar asnjė recension nėpėr gazetat lokale , televizionet, revistat akademike ose parakademike, pėr tė nxjerr nė pah punėn time kam krijuar njė web sit personal dhe shkruaj nė ndonjė blog.
Gazetarėt (90% e tė cilėve nuk njeh as greqishten dhe as latinishten e jo mė tė njohin shqipen), degjojnė me veshore ato qė u thuhet nga referuesit universitarė, qė shpesh janė tė ndėrlidhur me shtėpitė botuese, me ato shpėrndarėse, dhe me ato dy gazeta qė publikohen (tė cilat nuk ėshtė se shkėlqejnė).
Mund tė shtohet ndonjė gjė tjetėr mė tepėr se kaq?

Brunilda Ternova: Ēfarė pėrfaqson pėr Ju Sardenja dhe ēfarė do tė thotė tė jesh sardenjas sot nėn dritėn e kėsaj lidhje Sardo-Ilire (Shqiptare)?
Prof. Alberto G. Areddu: Do tė thotė tė ravijėzosh njė drejtim tė largėt, i cili nė epokėn e Bronxit, i ka sjellė elementė qytetėrimi atyre popullsive tė cilat kishin ngelur nė fazat e prapambetura tė Neolitit.
Ėshtė e mundur qė nė zonėn Nuoreze (hetimet gjenetike janė akoma nė fazat fillestare), tė zbulohen bėrthama tė lidhura gjenetikisht me popullsitė e sotėme tė ballkanit; ėshtė kjo arsyeja pėr tė cilėn njėrin nga kapitujt e kam titulluar duke parafrazuar Virgjilin: “Mbi kėrkimin e babait antik”.
Brunilda Ternova: Prania e diasporės Shqiptare nė Itali ėshtė ndėr mė tė shumtat dhe mė konstantet qė njihen historikisht, duke nisur qė nga antikiteti e duke vazhduar deri mė sot nė ditėt tona. Mendoni se kjo lidhje kaq antike dhe prania e sotėme shqiptare nė territorin italian, mund tė ndihmojnė nė krijimin e njė klime vėllazėrore reciproke midis popujve tanė dhe gjithashtu shkembimeve tė ardhėshme midis studjuesve e shkencėtarėve?
Prof. Alberto G. Areddu: Unė uroj qė kjo gjė tė ndodhė. Fatkeqėsisht ndodhemi nė njė moment qė ashtu si nė Itali edhe nė Sardenjė ka patur njė farė reagimi ndaj emigrantėve nė vetvete (tout court), qė nuk merr parasysh cilėsitė personale tė individėve, dhe e gjitha kjo pėr arsye tė rendit publik dhe tė krizės aktuale ekonomike.
Duke arsyetuar nė aspektin antik, egzistencėn e njė diaspore ilire mund ta shohim tek “Popujt e detit” midis tė cilėve pėrfshihen Shardanat. Populli i Shardanėve, qė sipas interpretimeve tė studjuesėve Schachermeyr dhe Bonfante mendohej se ishin njerėz me origjinė ilire, tė shtyrė nga nevoja u spostuan drejt deltės sė lumit Nil, pėr tu drejtuar mė vonė drejt Palestinės. Janė tė shumta tė dhėnat qė na sigurojnė se kjo dyndje ka ndodhur: qyteti i Sarda (Shudah i sotėm), fisi i Sardeates ose i Ardiejve, qyteti Pelastae nga ku kemi emrin etnik Pelaestini ose Pelasgi, etj, etj.
Brunilda Ternova: Mendoni se mund tė organizohen edhe sipėrmarrje tė tjera – jo vetėm publikime studimesh por edhe sipėrmarrje akademike – pėr tė hedhur mė shumė dritė mbi kėto argumente qė zbulojnė misteret e tė kalurės sė popujve tanė?
Prof. Alberto G. Areddu: Patjetėr. Ėshtė e nevojshme qė studjuesit shqiptarė tė merren me “Gjėrat Sarde” pėr tė parė nėse edhe ata, nga ana e tyre, identifikojnė bėrthama tė pėrbashkėta qytetėrimi. Gjithashtu, shpresoj qė edhe ne nga ana jonė – qofshim ose jo akademikė por thjesht kureshtarė, ose eksperimentues tė arsyeshėm pa paragjykime dhe tė pajisur me dritėn e llogjikės – tė merremi me “Gjėrat Shqiptare”, duke studjuar nė menyrė mė tė thelluar dialektet, traditat dhe toponimet shqiptare.
Fatkeqėsisht paguajmė njė peshė negative: jemi popuj tė vegjėl nė numėr dhe nuk e di sesa do tė ishim tė gatėshėm si nė Shqipėri ashtu edhe nė Sardenjė tė thelloheshim mbi kėto lidhje delikate.
Brunilda Ternova: Cili ėshte mesazhi juaj pėr lexuesin shqiptar dhe cili do tė jetė argumenti i veprės suaj tė ardhėshme?
Prof. Alberto G. Areddu: Njėra nga dėshirat e mia kulturore do tė ishte zhvillimi i njė rryme edhe jashtė Shqipėrisė, qė tė rivlerėsojė antikitetin ilir, ashtu si ka ndodhur pėr popullsitė e tjera antike indoeuropjane gati tė harruara si psh. rasti i sagave kelte.
Dėshira ime shkencore ėshtė qė nė studimin e ardhėshėm tė thelloj disa aspekte tė rindėrtimit historik dhe kulturor tė lėna nė harresė gjatė studimit “Origjina Shqiptare e qytetėrimit nė Sardenjė”, pra tė sjell jo vetėm fjalė por edhe objekte, tradita, ndėrlidhje reciproke dhe simbole.
Mė lejoni tė ndahem nga ju duke pėrdorur njė fjalė pėrshėndetėse tipike shqiptare: falem, qė sipas tė madhit Eqrem Ēabej rrjedh nga latinishtja CHALARE e ruajtur edhe sot nė gjuhėt Sarde dhe Korse nė vlerėn origjinale “zbres” (falare). Faleminderit tė gjithė juve!
Brunilda Ternova: Faleminderit Juve Professor Areddu pėr kėtė intervistė shumė tė kėndėshme!
__________________
Thuaje tė pa shkruarėn,shkruaj tė pa thėnėn!

Toleranca, ka kuptimin e pėrafėrt me durimin. (Dilaver Kosova)
sherri Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 27-12-12, 13:36   #40
Dardanesha
 
Avatari i Dardanesha
 
Anėtarėsuar: 09-07-12
Postime: 3,813
Dardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėmDardanesha i pazėvėndėsueshėm
Gabim Re: Ilirėt Nė Mesdhe

Piramida e parė dhe mė e madhe nė botė ishte ilire

Sarajevė, 27.12.2012 12:02

Njė zbulim i fundit ka nxjerrė nė pah se piramida mė e vjetėr nė botė e gjetur deri tashti ėshtė ngritur nė Bosnjė dhe ėshtė ndėrtuar nga ilirėt. Lajmi ėshtė bėrė i ditur nga njė dokumentar i transmetuar nga televizioni History Channel, dhe ka demonstruar pamje nga piramida afėr qytetit Visoko nė Bosnjė, piramidė qė ka dy tė veēanta.

Sė pari ėshtė mė e larta dhe mė e madhja nė botė, por edhe mė e lashtė se piramidat e Egjiptit. Sė dyti, sepse kjo piramidė ėshtė ndėrtuar nga ilirėt dhe baza materiale e pėrdorur ka qenė beton, duke demonstruar se 12 350 vjet mė parė, kur ėshtė ndėrtuar kjo piramidė, civilizimi ilir ka qenė dukshėm mė i pėrparuar se qytetėrimet e tjera.

Dr. Semir Osmanagiq, arkeolog boshnjak, e pohoi kėtė fakt nė dokumentar si dhe vlerėsoi se nė qoftė se kjo piramidė do tė zbulohej tėrėsisht (sepse ajo ėshtė mbuluar me dheun ku rriten barishtet, atėherė historia botėrore do tė ndryshonte sepse ilirėt dhe kultura e tyre ka qenė kaq e zhvilluar saqė ai beton i piramidave ka 12 350 vjet dhe ėshtė ndėrtuar nga qytetėrimi ilir, qė kuptohet qartėsisht se ka qenė shumė mė i avancuar se ē’jemi ne sot.


Kjo teori e arkeologut Osmanagiq padyshim na bėnė tė ndjehemi krenarė pėr prejardhjen tonė, shkruan portali Zhurnal.
__________________
Mos prano therrimet. Zoti te ka bere FEMER ...JO MILINGONE!!!
Dardanesha Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Vjetėr 09-03-14, 14:19   #41
Zero Cool
Administratorėt
 
Avatari i Zero Cool
 
Anėtarėsuar: 18-03-03
Vendndodhja: Netherland
Postime: 24,987
Zero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėmZero Cool i pazėvėndėsueshėm
Post Titulli: Ilirėt Nė Mesdhe

Nė Korēulė janė gjetur artefakte befasuese: Ilirėt ishin superiorė ndaj grekėve








Mendohej se grekėt kanė vendosur mbi zhvillimet politike e ekonomike nė ishujt kroatė.

Por, kėro artefakte udhėzojnė nė njė bashkėsi tė fuqishme lokale ilire, e cila ka pasur ndikim vendimtar nė zhvillimet politike tė hapėsirės pėrreth - shkruan e pėrditshmja kroate Slobodna Dalmacija nė portalin e saj nė internet

Tė premtėn arkeologėt dr. sc. Dinko Radiq dhe dr. Igor Borziq nė varrezėn afėr varrezės tek rrėnojat e lashta nė Kopila nė afėrsi tė Blatos nė Korēulė duke zbuluar shtresė pas shtrese kanė hasur nė gjetje tė vlefshme, tė cilat do tė mund ta ndryshojnė historinė nė libra mėsimi.

Janė gjetur dhjetra enė helene, e nė tė njėjtėn hapėsirė, jo mė tė madhe se gjysmė metri katror, ėshtė gjetur njė sasi e madhe e eshtrave njerėzor, pastaj stoli bronzi nga shekulli I apo II para Krishtit.

- Pėrfundimi ynė preliminar ėshtė se ėshtė fjala pėr persona tė rinj. Enėt kryesisht janė tė thyera, qė ne e vėmė nė lidhje me devastimin e nekropolit nė fillim apo fund tė shekullit XIX. Poenta ėshtė nė atė se po gjejmė enė tė pastra greke nė njė histori e cila s'ka tė bėjė fare me grekėt. Ky zbulim ka rėndėsi tė madhe pasi qė kultura ilire ka qenė nė nivel mė tė ulėt se ajo greke, ndėrsa zbulimi tregon se ilirėt megjithatė i kanė pėrvetėsuar njė pjesė tė madhe tė trashėgimisė sė civilizimit grek - thotė Dinko Radiq.

- Deri mė tash ėshtė menduar se pas ardhjes sė grekėve nė kėta ishuj ata kanė vendosur mbi ndodhitė politike e ekonomike. Por, kėto artefakte udhėzojnė nė njė bashkėsi tė fuqishme lokale ilire, e cila ka qėndruar deri nė vitin e tridhjetė para Krishtit dhe nė tė vėrtetė janė ilirėt ata qė kanė pasur ndikim nė zhvillimet politike tė hapėsorės pėrreth, qė ėshtė befasi e llojit tė vet dhe deri mė tash as qė ėshtė supozuar ndonjėherė - ka thėnė i entuziazmuar arkeologu Dinko Radiaq.

- Rėndėsia e zbulimeve tė djeshme ėshtė e madhe - shton docenti nė Degėn pėr arkeologji nė Zarė, dr. Igor Broziq, duke kontrolluar dhe prekur ēdo milimetėr tė dheut nga Sonda 3., si forenzikėt e CSI-sė.

-Tash disponojmė me shumė mė shumė fakte dhe dėshmi mbi kulturėn materiale tė popullsisė lokale. Ata kanė shfrytėzuar keramikėn mė tė bukur helenike, tė prodhuar nė Italinė jugore dhe nė Vis (Issa). Kjo tregon shkallėn e lartė tė helenizimit tė kulturės materiale. Mund tė themi me siguri se nė Korēulė ka jetuar njė bashkėsi lokale e fuqishme dhe e pasur ilire, ndėrsa mbi fuqinė e saj ushtarake flet sasia e madhe e gjtur e armėve tė hekurit, para sė gjithash shtizave. ėshtė e qartė, krahas fuqisė ushtarake lehtė mund tė ndėrlidhet edhe pavarėsia politike - thotė Borziq.

Punimėt janė nė vazhdim, nė dritė tė ditės po nxjerrin gjetje qenėsore dhe tė rėndėsishme si stoli broniz, madje edhe sferė plumbi, e cila sigurisht ėshtė hedhur me llastik. Enėt tash pėr tash janė tė formave tė panjohura, e me kėtė nuk dihet as destinimi i tyre.

Kėta shkencėtarė tė palodhshėm kanė konstatuar se varreszat e ilirėve lokalė kanė qenė tė ndėrtuara me pllaka guri, kurse fundi i tyre ėshtė i mbuluar me zall tė pastėr tė bukur tė detit.

Vazdhimi i hulumtimeve do tė jep njohuri edhe mbi mėnyrėn e varrimit, kultet e kulturėn materiale tė banorėve lokalė ilirė nė kohėn e cila i paraprin dominimit romak nė Korēulė dhe nė pjesėn tjetėr tė Dalmacisė.


__________________
Asgjė nuk ėshtė e pamundur. Pamundėsinė apsolute e shkakton mosdija jonė reale.
Zero Cool Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė
Pėrgjigju


Anėtarėt aktiv qė janė duke parė kėtė Temė: 3 (0 Anėtarėt dhe 3 Guests)
 
Funksionet e Temės
Shfaq Modėt

Rregullat E Postimit
You may not post new threads
You may not post replies
You may not post attachments
You may not edit your posts

BB code is ON
Figurinat Janė ON
Kodi [IMG] ėshtė ON
Kodi HTML ėshtė OFF



Hyrja | Chat | Diskutime | Muzik Shqip | Poezi | Lojra | Kontakt


1999 - 2014 Forumi Dardania

Te gjitha kohėt janė nė GMT +1. Ora tani ėshtė 22:14.
Powered by vBulletin Version 3.8.7
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.