Mjete qetësuese dhe gjumëndjellëse dhe rreziqet!

[LaDy_Diaspora]

Çdo i dhjeti person i moshës madhore në Zvicër merr rregullisht barëra (medikamente) që mund të shpien në varësi. Sipas vlerësimeve të kujdesshme, rreth 60 mijë njerëz janë nën varësinë e tabletave, 170 mijë të tjerë rrezikojnë shumë të bëhen të tillë. Konsumohen para së gjithash mjete kundër dhimbjes, mjete qetësuese dhe gjumëndjellëse.
Femrat bëhen dyfish më shumë të varura nga tabletat se sa meshkujt, sidomos në gjysmën e dytë të jetës. Duke qenë se tabletat gëlltiten pa u vënë re, në shoqëri nuk bie në sy abuzimi me barëra.
Të varurit nga medikamentet përbëjnë, pas atyre nga duhani dhe alkooli, grupin e tretë për nga madhësia të atyre që vuajnë prej varësive.

Faktorët rrezikues për një varësi
Në jetën e shumicës së femrave paraqiten situata kritike gjatë të cilave dëshira për mbështetje bëhet e fortë. Janë të shpeshta këto raste sidomos gjatë të ashtuquajturve kapërcyej jetësorë: lindja ose ikja e fëmijëve, fillimi i menopauzës, migracioni, divorci, pensionimi ose vdekja e partnerit që janë vetëm disa nga shembujt. Edhe humbja e vendit të punës ose stresi i vazhdueshëm në jetën e përditshme mund të shpien në një krizë, – p.sh. për shkak të ngarkesës së dyfishtë profesion/familje ose për shkak të përgjegjësisë, e cila duhet marrë përsipër për familjarë në nevojë përkujdesjeje.
Mirëpo mirëqenia e një femre mund të cenohet edhe përmes situatash të ngarkuara jetësore (p.sh. varfëria, afirmimi i pakët social, problemet gjatë punës, një status i pasigurt qëndrimi) ose përmes humbjeve të papërllogaritura ose përjetimeve traumatike shumë të hershme (p.sh. përjetimi i një përdhunimi seksual në fëmijëri). Kjo në rrafshin psiko-fizik mund të shprehet përmes shqetësimeve të shumëllojshme, të cilat mund të përmblidhen nën nocionin çrregullime të gjendjes shpirtërore.

Mjetet qetësuese, gjumëndjellëse dhe kundër dhimbjes (analgjetikë) ofrohen me këtë rast si një „ndihmë e çastit“: ato duket sikur e bëjnë jetën më të lehtë dhe ndikojnë si një lloj mbrojtësi.
Pos kësaj, falë tyre rikthehet energjia jetësore. Këto medikamente (përcaktohen edhe si „disponimndryshuese“) kanë një gjë të përbashkët: ato ndihmojnë në çast kundër simptomave, por jo edhe kundër shkaqeve të tyre.

Kujdes me benzodiazepinat!
Shumë problematikë janë mjetet qetësuese dhe gjumëndjellëse me përmbajtje benzodiazepine. Aktualisht ata hyjnë në psikofarmakët të përshkruar dhe të përdorur më së shpeshti (krh. Kuadrin 3). Duke qenë se benzot priten mirë nga trupi ynë, ndërsa marrja e tyre integrohet pa zor e pa u vënë re në jetën e përditshme, ekziston rreziku i një kalimi gradual në shprehi, e cila pastaj mund të shpjerë në varësi. Medikamentet me potencial varësie në Zvicër mund të jepen vetëm kundrejt recetës mjekësore. Edhe sot e kësaj dite tableta të tilla u jepen shumë shpesh femrave në situata të vështira jetësore, dhe shpesh informimi lidhur me pasojat e mundshme të një varësie është i keq.

Varësia dhe simptomat e shkëputjes
Shpesh femrat e prekura nuk janë të ndërgjegjshme për shprehinë/varësinë e tyre. Shenjat paralajmëruese që flasin për një abuzim të mundshëm me medikamente janë:
• Fiksimi tek medikamenti: personi nuk del më nga shtëpia pa i marrë tabletat me vete, format tjera të ndihmës refuzohen dhe një reduktim i dozës ose ndërprerja e plotë e medikamentit s’merret dot me mend.
• Shtrirja e marrjes së medikamenteve: mjetet gjumëndjellëse p.sh. do të merren edhe gjatë ditës si një mjet kundër shqetësimeve.
• Rritja e dozës: sipas rregullit do të merren më shumë tableta seç janë përshkruar nga mjeku.
• Mbajtja fshehur: tabletat pjesërisht merren në fshehtësi, ndërsa kërkimi pas burimesh plotësuese të sigurimit të tyre do të heshtet.

Një marrje afatgjatë e medikamenteve mund të ketë pasoja të padëshirueshme:
• Topitje emocionale
• Aftësi e përkeqësuar e përqendrimit
• Shkurajim dhe aftësi e reduktuar e reagimit

Po qe se medikamenti i marrë rregullisht do të ndërpritet, mund të shfaqen simptoma shkëputjeje (të dridhurat, ethet, shqetësimi, gjumi i prishur, deri te halucinacionet, ankthet dhe goditjet e ngërçit). Për t’i shmangur këto gjëra rekomandohet gjithsesi një ndërprerje e ngadaltë, duke zvogëluar shkallë-shkallë dozën.
Ndërprerja e medikamenteve me përmbajtje benzodiazepine duhet shoqëruar gjithmonë nga mjeku. Parimisht duhet ndjekur përshkrimin e medikamenteve prej mjekut ose mjekes. Në rastin e benzodiazepinave gjithsesi duhet shmangur çdo përshkrim i ri! Ngase marrja – afatshkurtër – e mjeteve qetësuese dhe gjumëndjellëse me përmbajtje benzodiazepine është e nevojshme dhe e arsyeshme vetëm në situata kritike akute. Përshkrimi i këtyre medikamenteve, ndërkaq, është i lidhur gjithmonë me një bisedë të detajuar lidhur me rreziqet për kalimin në shprehi dhe varësi si dhe lidhur me mundësitë e ndihmës së mëtejshme.

Të marrësh ndihmë nuk është turp
Kush nuk di se si t’ia bëjë më tej, e ka humbur gjumin, sepse ndoshta asaj/atij gjithçka i ka ardhur në majë të hundës, përpiqet të mbledhë veten dhe problemet e hapura të radhës t’i zgjidhë me forcën e vullnetit. Askush nuk turpërohet për shkak të një sëmundjeje trupore, përkundrazi, një problem psikik nga shumica merret si një turp. Të flasësh me partnerin ose me shoqet mund të sjellë çlirim, mirëpo shpesh nuk mjafton – ke nevojë për ndihmën e një personi profesionist të arsimuar.

Faktorët mbrojtës prej një varësie
Rrethana të caktuara jetësore si dhe parakushtet psikike mund t’i ndihmojnë njerëzit që situatat e vështira jetësore t’i përballojnë më mirë dhe që të mbrohen nga ndonjë varësi e mundshme medikamentoze.

Faktorë të tillë janë p.sh.:
• Mjedisi stabil familjar dhe miqësor
• Kontaktet me miqtë e fqinjësinë
• Puna e rregulluar
• Siguria financiare
• Struktura ditore
• Të bëhesh i dobishëm pa u ndjerë i shfrytëzuar
• Njohja e gjuhës vendore (mbrojtja nga izolimi social)
• Shëndeti trupor
• Njohuritë se si mund të përballohet stresi pa medikamente
• Qasja në ofertat informative dhe konsultative

Mund të kenë ndikim mbrojtës parakushtet psikike në vijim:
• Një vetëbesim i mirë
• Aftësia për t’iu qasur lidhjeve stabile
• Të përballosh stresin dhe frustrimin dhe të dish se si të sillesh me ta.
• Të mund të shprehesh, tu qasesh konflikteve dhe t’i zgjidhësh ato
• Realizimi (shqyrtimi) i mirë i humbjeve personale

[LaDy_Diaspora]

Simptoma që mund t’i referohen një cenimi ndjeshmërie, por edhe një
depresioni ose shqetësimi anksioz:

• Lodhja e përgjithshme
• Humbja e fuqisë
• Gjumi i prishur
• Dhimbje të shpeshta koke dhe shpine
• Trokitja e zemrës (palpitacioni)
• Shkurajimi (gjendja e dëshpërueshme)
• Marramendja
• Pengesa në tretje
• Ankthe të shumëllojshme
• Ndjenja e pasigurisë
• Acarimi i brendshëm
• Ndjeshmëria e tepruar
• Agresiviteti
• Ikja nga shoqëria
• Ndjenja e përhershme e mbingarkimit

[LaDy_Diaspora]

Benzodiazepinat:

Janë medikamente me recetë të detyrueshme të cilat mund të jepen për trajtime afatshkurtra të gjendjeve të karakterizuara nga tendosja, acarimi dhe ankthi si dhe në rastin e shqetësimeve psikosomatike. Ato ndikojnë si frikëheqës, qetësues, acarim- dhe agresionzbutës si dhe gjumëndjellës.

Benzodiazepinat disponojnë një potencial të konsiderueshëm varësie, si fizike,
ashtu dhe psikike. Fitimi i shprehisë mundësohet qysh pas dy deri tre javësh.
Varësia, ndërkaq, shpesh nuk njihet si e tillë dhe do të zgjasë edhe për shumë
vjet.

Sipas dozës dhe ndjeshmërisë, si efekte të padëshirueshme mund të shfaqen
lodhja, dhimbjet e kokës, dëshpërimi, dobësimi muskulor, mpirja dhe ndjenja e
marramendjes.

Varësisht nga mosha, doza, dhe para së gjithash, nga kohëzgjatja e përdorimit,
pas ndërprerjes së Benzodiazepinave paraqiten simptoma të fuqishme të shkëputjes (abstinencës). Për këtë arsye ndërprerja duhet shoqëruar gjithmonë nga mjeku.

[LaDy_Diaspora]

Psikofarmaka

Është një nocion i mbivendosur për medikamente që përshkruhen kundër vuajtjeve psikike (shpirtërore). Ato kanë efekt mbi disa procese të caktuara kimike në tru dhe influencojnë e ndryshojnë perceptimin, të menduarit, ndjesinë, përjetimin dhe sjelljen. Në psikofarmakë bëjnë pjesë: benzodiazepinat, antidepresivët, neuroleptikët dhe disponimstabilizuesit.

Si një alternativë për benzodiazepinat mund të përdoren antidepresivët, rrall
edhe neuroleptikët. Ato nuk kanë potencial varësie, mirëpo duhen marrë gjithashtu me një psikoterapi shoqëruese.

[LaDy_Diaspora]

Këtu ekziston potenciali i varësisë:

• Mjet qetësues me substancën aktive benzodiazepinë.
Këtu llogariten: Anxiolit®, Demetrin®, Lexotanil®, Lorasifar®, Paceum®,
Seresta®, Stesolid®, Temesta®, Tranxilium®, Urbanyl®, Valium®, Xanax®.

• Bar gjumëndjellës me substancën benzodiazepinë.
Këtu hyjnë: Dalmadorm®, Dormicum®, Halcion®, Loramet®, Mogadon®,
Noctamid®, Normison®, Rohypnol®, Somnium®.
Varësia nga Benzodiazepinat mund të zhvillohet edhe gjatë një doze të
përhershme të ulët. Stilnox ® nuk është benzodiazepinë, mirëpo ka potencial të njëjtë varësie.

Alternativa pa potencial varësie:

• Antidepressiv-ët e përshkruar shpesh janë: Citalopram (Seropram®),
Paroxetin (p.sh. Deroxat®), Fluoxetin (p.sh. Fluctine®, Fluocim®),
Mir tazepin (Remeron®), Trimipramin (p.sh. Surmontil®, Trimin®),
Mianserin (p.sh. Tolvon®).

• Truxal ®: Medikament për trajtimin e sëmundjeve psikike (të ashtuquajturit
neuroleptikë).

• Barëra shëruese: p.sh. Baldrian, Hopfen.