[Zero Cool]

Shqipëria e të huajve

Shkruan: Besnik Gjongecaj


Ka kohë që opozita kritikon qeverinë për ndarjen e Shqipërisë më dysh, për vendosje kufijsh midis shqiptarëve. Ka një Shqipëri qeveritarësh, me mbiliri dhe të drejta të pamerituara, por edhe një Shqipëri që vuan mungesën e lirive dhe të drejtave më elementare. Ka një popull opozitar, ashtu sikundër edhe një popull që, ose e mbështet qeverinë, ose hesht. Ka një Shqipëri të atyre, ashtu sikundër ka një Shqipëri tonën - përgjithëson akuzat e saj opozita e sotme e këtij vendi. Megjithatë, të dyja palët, si opozita e sotme, ashtu edhe qeveritarët e sotëm dikur në opozitë, harrojnë, ose më mirë bëjnë sikur harrojnë, se ka edhe një Shqipëri tjetër, ajo e të huajve. Gjithmonë ka pasur, veçanërisht kur flitet për Shqipërinë.

Dhe është përgjegjësi e të dy palëve, pozitës së sotme dhe pozitës së djeshme. Sa më shumë boshllëk krijohet në procesin e qeverisjes, ndërtimit të shtetit, reformimin e pjesëve të tij, aq më e madhe bëhet pjesa e Shqipërisë ku qeverisin të huajt, pra, aq më e madhe bëhet Shqipëria e të huajve; ashtu sikundër sa më i lartë të jetë korruptimi i shtetit nga qeveritarët, aq më shumë këta të fundit mundohen t’i shesin të huajve pjesë të tij dhe të përgjegjësive shtetërore, duke fshehur kështu përgjegjësitë e veta. Është njësoj si “loja” midis boshllëkut dhe ajrit: sapo krijohet i pari, zëvendësohet menjëherë nga i dyti, ashtu sikundër ky zëvendësim krijon një boshllëk tjetër, e kështu me radhë. Është një lojë që kur transferohet nga natyra në shoqëri e humb bukurinë, aq më shumë dobinë ekzistenciale të saj dhe shndërrohet në një lojë të ulët, dinake, provincialiste, pa asnjë lidhje me civilizimin.

Megjithëse vendosja e kufijve brenda vendit apo perceptimi i tij i ndarë në dimensione të ndryshme mund të jetë i kritikueshëm, kjo gjë, së paku, ka një vlerë utilitare: të ndihmon të kuptosh më mirë se ç’ndodh. Edhe hapësira ka vetëm tri dimensione, por studiuesit, për arsye utilitare, shpesh konceptojnë dimensione të tjerë, çka i ndihmon ata të kuantifikojnë fenomenet që studiojnë. Kështu është edhe për Shqipërinë, vendin e shqiptarëve. Ndarja e Shqipërisë në Shqipëri të shqiptarëve dhe në Shqipëri të të huajve nuk është një ndarje virtuale, por një ndarje e vërtetë, e prekshme, reale, e cila shndërrohet në një model të fuqishëm gjykimi mbi atë se ç’ndodh në vend, për sa kohë kjo gjë nuk cënon ekzistencën e Shqipërisë si një entitet shtetëror. Shqipëria e të huajve është ajo që raportohet në Strasburg, në Bruksel, pra në letra, dhe akoma më shumë, gjithmonë në një gjuhë tjetër, që nuk është shqip.

Rasti i përgatitjes së pyetësorit për të fituar statusin e vendit kandidat në BE dhe mosbërja e tij publike nga qeveria e këtij vendi është edhe rasti më flagrant, më fyes, që dëshmon se si këtij populli ia shkruajnë jetën në letër, por nuk e lënë ta lexojë atë. Qeveria i mbajti të fshehta nga shqiptarët përgjigjet e pyetjeve të Evropës mbi jetën e tyre, duke treguar me arrogancë se evropianët do të duhet ta njohin Shqipërinë përmes qeveritarëve të saj, në një realitet të krijuar qëllimisht për të huajt. Nga ana tjetër, qeveria e këtij vendi iu tha shqiptarëve se ata kanë dy jetë: një jetë për të huajt, e shkruar në letër, dhe atë jetën tjetër, të përditshmen, që ata e dinë vetë dhe s’kanë nevojë ta shkruajnë. Shqipëria u nda më dysh: një Shqipëri për të huajt, një tjetër Shqipëri për shqiptarët.

Pjesë nga blloku i shënimeve

Viti 1993. Qeveria gjermane kishte vendosur të ndihmonte bujqësinë shqiptare përmes një programi që do të realizohej nga Ministria e Bujqësisë dhe Universiteti Bujqësor i Tiranës. Programi filloi me përcaktimin e prioriteteve dhe përfundimi i procesit, i cili nuk zgjati më shumë se një javë, u bë nën tringëllimin e gotave. Koordinatori, një nëpunës model gjerman, midis tringëllimës së gotave më tha që ju, shqiptarët, nuk bëni dot shtet. Dallohej që nuk ishte mësuar me alkoolin. I nervozuar i thashë pse. Se nuk iu lënë kushërinjtë, vëllezërit, motrat, fëmijët; nuk ju lë familja, përfundimisht, tha ai. Fliste për një defekt të rëndë që kishte lidhje me vullnetin shtetformues. Duket se kishte lexuar më shumë se ç’kishte për detyrë. Si t’ia bëjmë, i thashë, të rrimë pa shtet, dhe e kuptova që durimi im kishte marrë fund. Ai nuk e dalloi këtë gjë dhe menjëherë tha se ai vetë, personalisht, do të ishte kryeministri i duhur, por vetëm për pesë vjet. Më shumë nuk është nevoja, më tha. Pastaj vazhdoi duke më thënë se suksesi i tij qëndronte në atë se ai nuk kishte far e fis në Shqipëri, pra nuk do të kishte asnjë pengesë për të filluar ndërtimin e demokracisë në një vend si ky i yni. Isha i ri në atë kohë dhe mbaj mënd që u ndamë keq me njëri tjetrin.

Viti 1995. Në kuadër të një programi zhvillimi të miratuar nga qeveria amerikane, universitetin ku unë punoja e ndihmonte një profesor i një universiteti amerikan. Ishte thjesht një koordinator, që punësonte lektorë apo specialistë të ndryshëm për të ndihmuar universitetin. Linte shumë për të dëshiruar dhe unë që punoja me të, megjithëse kisha marrë pjesë në përzgjedhjen e tij, u ndjeva shpejt i zhgënjyer. Ia thashë këtë pa asnjë hezitim, pas një kohe gjatë së cilës kupa ishte mbushur. Dallohej qartë që ishte nevrastenik. Ju shqiptarët keni bisht më tha. E di unë këtë. Kështu ju kanë akuzuar, përfundoi. U kujtova që në një darkë, te një mik i përbashkët, po flisnim për akuzat e dikurshme që një princ serb kishte bërë ndaj shqiptarëve, midis të cilave e kishim përmendur edhe këtë gjë. Miku i përbashkët ishte një diplomat amerikan karriere në pension dhe e kuptoi bisedën në thellësinë e saj dhe në mënyrë të balancuar. Ky tjetri, e kishte ruajtur në kujtesë jo sepse e kishte impresionuar, por sepse pak a shumë kështu kishte filluar të mendonte për shqiptarët, si njerëz primitivë, gjë që nuk do të ndodhte kurrë nëse ai nuk do të vendosej në pozitat e të huajit në Shqipëri, i përkëdhelur nga miti i krijuar për të huajt. Edhe kjo që tha kishte të bënte me dyshimin mbi aftësinë e shqiptarëve për të formuar shtet. I dhashë një përgjigje që e meritonte dhe që nuk më vjen për mbarë ta shkruaj në gazetë. Kërkova të largohej menjëherë nga universiteti dhe nuk e pashë më që atë ditë. Shteti amerikan kishte funksionuar.

Viti 2006. Një ekspert ndërkombëtar fillon të punojë për përgatitjen e Master Planit dhe Ligjit për Arsimin e Lartë, pra për llogari të Ministrisë së Arsimit, dhe i mbështetur nga programet e Bankës Botërore. Kishte një formim solid anglosakson dhe mund të ndihmonte shumë. Kjo ministri “bëri gabimin” të më caktonte mua si ekspert kombëtar për të punuar me të, një gabim për të cilin krerët e kësaj gjasme ministrie e kanë mallkuar veten kushedi se sa herë. Në fund produkti ishte cilësor, por mbeti i tillë për pak kohë, para se të shqyrtohej nga ministri me misionin dhe mbiemrin e çuditshëm Pollo.

“Kështjella” që kishim ngritur së bashku, ai si ekspert ndërkombëtar dhe unë si i vendit, filloi të binte pas çdo takimi që eksperti ndërkombëtar kishte me këtë ministër, takime ku unë nuk thirresha. Një ditë më tha që ministri i kishte thënë se do që të jetë edhe kryetar i Këshillit të Arsimit të Lartë, çka e bënte fare të papërputhshme me standardet atë që kishim përgatitur. Mos e prano, i thashë. Nuk mundem, më tha. Është kërkesë e qeveritarëve vendas dhe më duhet ta pranoj. Ishte shumë e trishtueshme. Në një mënyrë tjetër ai po më thoshte që nëse qeveritarët tuaj nuk duan t’i ruajnë standardet e një qeverisje demokratike sepse duan të akumulojnë pushtet, kësaj nuk ka se çfarë t’i bëjë një i huaj. Përsëri te mungesa e vullnetit shtetformues. Kanë kaluar disa vite dhe dëmi që ka shkaktuar ministri me misionin dhe mbiemrin e çuditshëm Pollo, qoftë te Master Plani, qoftë te Ligji, nuk është korrigjuar akoma dhe nuk do të korrigjohet edhe për shumë vite të tjerë. Një gjë afërsisht të tillë, pra thjesht dëm, po bën edhe tani me regjistrimin e popullsisë, madje, po merr përsipër edhe përgatitjen e një ligji tjetër, atë të medias, ku me siguri që do ta thyej qafën më në fund. Sepse nuk mund të vazhdosh gjatë djallëzinë e të shiturit si mall të të huajve atë që e ke prodhuar vetë dhe kundër vendit tënd.

vijon