[Zero Cool]

Kryengritja Ilire e Klitit


Pas vdekjes së Filipit II në fronin e Maqedonisë u ngrit i biri i tij Aleksandri III i cili njihet në histori si Aleksandri i Madh. Në atë kohë Aleksandri ishte 20 vjeç duke i shtyrë Helenët të mendonin se hegjemonia e Maqedonisë mbi ta mori fund. Në të vërtetë Aleksandri me anën e një ushtrie të organizuar mirë provoi shumë shpejt se do të ndiqte një politikë ekspansioniste ashtu si dhe babai i tij. Kështu, Aleksandri pushtoi Beotinë, nënshtroi Thesalinë, rrafshoi qytetin e Tebës që ngriti krye kundër tij si dhe e detyroi Athinën që t’i ofronte paqen, gjë të cilën mbreti i Maqedonisë e pranoi. Në Korinth Aleksandri u shpall sundimtar (Hegjemon; Strateg) i Ligës Helene (Liga e Korinthit), e cila përfshinte të gjitha shtetet Greke përveç Spartës. Tashmë, mbreti i Maqedonisë dhe sundimtari i gjithë Greqisë ishte gati të hidhej në Persi dhe të pushtonte të gjithë Azinë, por më parë duhet të shuante disa kryengritje që kishin shpërthyer në Ballkan pas vdekjes së Filipit. Gjithashtu, për t’u nisur drejt Persië pa shqetësime Aleksandri duhet t’a siguronte mbretërinë e tij prej Ilirëve.

Mbretëria Ilire e formuar prej Bardhylit duket se disa kohë pas vdekjes së tij ra në dorën e djalit të tij Klitit i cili më 335 para Krishtit vendosi të ngrejë krye kundër Aleksandrit të Madh më qëllim rimarrjen e tokave Ilire të pushtuara prej Filipit II. Për këtë qëllim, Kliti arriti disa marrëveshje bashkëpunimi me Glaukun, mbretin e shtetit të Taulantëve si dhe me Pleurian , prijësin e fisit Ilir të Autariatëve. Në këtë kohë Kliti kishte arritur të rimerrte kontrollin e qytetit të Pelionit duke e kthyer këtë qytet tepër të mbrojtur në epiqendren e tij ushtarake. Qyteti i hershëm i Pelionit shtrihej në Shqipërinë e sotme juglindore duke qenë një vend i fortifikuar i cili rrethohej nga një hapësirë me maja të larta. Kështu, mendohet se Pelioni lidhet me vendbanimin e veçuar kondrinor të Goricës në fushën e Poloskës pranë lumit Devoll, ashtu siç shënon edhe studiuesi Anglez J. Wilkes në librin e tij “Ilirët”. Në këtë vendbanim dallohen disa fortifikime të cilat i përkasin periudhës Helenistike dhe periudhave të mëvonshme, duke luajtur rolin e një qyteti të rëndësishëm në viset e banuara prej Desaretëve Ilirë në jug të Ohrit. Nga ana tjetër, shumë arkeologë Shqiptarë janë të mendimit se Pelioni gjendej në Sellën e poshtme aty ku janë zbuluar disa varre monumentale të karakterit princëror të skalitura mbi faqe shkëmbore. Mesa duket Pelioni shërbeu si një qendër e rëndësishme ushtarake që në kohën e Bardhylit. Ndoshta u themelua si vendbanim prej këtij të fundit dhe mund të ketë shërbyer si kryeqendra e mbretërisë së Bardhylit për ca kohë pavarësisht mendimeve se kjo kryeqendër ndodhej diku ne krahinën e Linkestias.

Tashmë Kliti shpresonte t’i rifitonte të gjitha këto si një e drejtë e trashëguar prej babait të tij. Kështu, Kliti shfrytëzoi kohën kur Aleksandri ndodhej në një ekspeditë ushtarake përgjatë Danubit për të nisur një kryengritje kundër mbretit Maqedonas. Lajmi për këtë kryengritje u mor vesh prej Aleksandrit pasi ky i fundit kishte nënshtruar Tribalët në Thraki dhe ndodhej në një fushatë luftarake në Paioni. Mbretit Maqedonas iu desh t’a braktiste këtë fushatë për t’u nisur me të shpëjtë drejt Pelionit dhe për të shuar kryengritjen e cila kërcënonte mbretërinë e tij. Nga ana e tij Kliti i kishte shtyrë Autariatët që t’a sulmonin ushtrinë e Aleksandrit të Madh teksa ajo i drejtohej Pelionit duke pritur njëkohësisht edhe ardhjen në ndihme të Glaukut me Taulantët e tij. Gjithsesi, Autariatët nuk u bënë pengesë për Maqedonasit pasi u nënshtruan më parë prej mbretit Longar të Agrianëve Pionë i cili ishte në Aleancë me Aleksandrin e Maqedonisë. Kështu, Aleksandri avancoi me lehtësi drejt jugut dhe pasi kaloi lumin Erigon (Crna Reka) arriti në muret e Pelionit. Fushata ushtarake e Aleksandrit ne Iliri përshkruhet nga shkrimtari Grek Flav Arriani (95-175) dhe ai Romak Kurt Rufi (shekulli I pas Krishtit). Ata e përshkruajnë këtë fushatë si një manifestim i shkëlqyer i aftësive ushtarake të Aleksandrit të Madh i cili arriti t’i bëjë ballë kalorësisë dhe këmbësorisë tëpër të levizshme të Ilirëve. Pasi mbërriti në zonën e Pelionit një ditë pas Aleksandrit, Glauku me luftëtarët e tij e vuri në vështirësi karvanin Maqedonas me në krye Filotën i cili po kërkonte ushqime për ushtrinë në fushat aty pranë aq sa u desh ndërhyrja e Aleksandrit për t’a ndalur këtë rrezik. Kryesisht, në betejën e Pelionit, ushtrisë Maqedonase iu desh të ruhej nga dy drejtime; njëri drejtim ishte ai i kalorësve, hoplitëve, hobetarëve dhe shigjetarëve të Glaukut që kishin zënë pozivion në malet aty pranë dhe drejtimi tjetër i cili mbulohej nga luftëtarët Ilirë të ndodhur brenda mureve të Pelionit, qytet të cilin Aleksandri e mbante të rrethuar. Gjithashtu, relievi i vështirë dhe i ngushtë e bënte të vështirë manovrimin e ushtrisë Maqedonase. Atëherë Aleksandri shpalos të gjitha aftësitë e tij si strateg ushtarak duke e kaluar Falangën mes vendeve mjaft të ngushta dhe si dhe e rradhiti këtë të fundit në forme pyke sulmoi Taulantët nëpër kodra. Ilirët e Glaukut të habitur nga këto manovrime të shpejta të Maqedonasve i lanë pozicionet e tyre dhe u tërhoqën , ca u larguan fare nga vendi, ca u futën në qytet dhe ca të tjerëve iu desh të përballeshin me kalorësinë Maqedonase e cila i ndiqte nëpër male. Tri ditë më vonë, Aleksandri i zuri në befasi ushtritë e Klitit dhe Glaukut të cilët kishin fushuar të shkujdesur. Prej sulmit të papritur disa Ilirë u vranë në gjumë, disa të tjerë u vranë tëksa tentonin të iknin në panik e sipër ndërkohë që pati edhe nga ata që u kapën rob. Në kaos e sipër Kliti i vuri zjarrin qytetit Ppelion që të mos binte në dorë të Maqedonasve dhe u largua po ashtu si Glauku për në mbretërinë e Taulantëve ku u strehua nga ky i fundit. Pas Tribalëve, Aleksandri ia arriti që të spostonte edhe Ilirët, drejt perëndimit duke e siguruar kufirin e mbretërisë Maqedonase nga kjo anë. Tashmë, Aleksandri kishte dorë të lirë për të vepruar ushtarakisht kundër Persisë.

Kemi pak njohuri mbi atë që ndodhi me Klitin pas humbjes në Pelion. Mesa duket ai vazhdoi të ishte mbret i Enkelejve edhe për ca kohë. Mendohet se rreth viteve 300-295 para Krishtit ai u pasua nga djali i tij Bardhyli II ose Bardhyli i Riu, por ka pak mundësi që Kliti të ketë sunduar aq gjatë. Nga ana e tij, Bardhyli II arriti t’a rimëkëmbte pjesërisht mbretërinë e Enkelejve megjithëse ai nuk e pati më fuqinë e mëparshme. Gjithashtu, Bardhyli II bëri alenacë me Pirron e Epirit duke i dhënë atij vajzën Birkena për grua. Mbretëria e Bardhylit të ri përfshinte brenda saj vetëm një pjesë të viseve të mëparshme. Pas shekullit III para Krishtit Enkelejte e humbin rëndësinë e tyre dhe nuk u përmendën më duke vuajtur gjatë këtij shekulli edhe dyndjen e Keltëve përveç sulmeve të Maqedonisë.