Titulli: 25 Theniet me te bukura te "ALBERT AJNSHTAJN"
Jeta e Ajnshtajnit - fakte historike
Albert Ajnshtajn kaloi shumė vėshtirėsi deri sa u bė i njohur nga e gjithė bota nė vitin 1919. Fillimisht ai pati vėshtirėsi pėr tu pranuar nė shkollė. Pas diplomimit Ajnshtajni kaloi vitet mė stresuese tė jetės. Nuk pranoi tė bėhej asistent nė Universitetin e Teknologjisė nė Zyrih. Mė pas pranoi njė punė jo akademike.
Ndėrsa pas tensioneve me familjen pėr planet e tij pėr t'u martuar me Mileva Maric, me ndihmėn e njė miku gjeti punė nė Zyrėn zvicerane tė Patentave, ku kaloi shtatė vjet. I ēliruar nga shqetėsimet financiare, ai hyrė kėshtu nė periudhėn mė produktive tė jetės.
Pasi mori postin e parė akademik nė Universitetin e Zyrihut, ai u bė i njohur si njė teoricien i rėndėsishėm i fizikės. Viti 1905 ėshtė quajtur edhe si viti i mrekullisė sė Ajnshtajnit.
-Vitet e para-
1879
Lindi mė 14 mars nė orėn 11:30 nė Ulm, Gjermani
1880
Familja e Ajshtajnit shkoi nė Mynih
1885-1888
Hyn nė shkollė fillore katolike
Mėsime private nė Judaizėm nė shtėpi
1888-94
Nė gjimnazin Luitpold, nė Munih
Instruksione religjioni (deri nė 1892)
Prindėrit shkojnė nė Milano
1894
Gjashtė muaj mė vonė, Ajnshtajn lė gjimnazin pa e mbaruar dhe i bashkohet familjes nė Pavia, Itali
-- Vitet nė Zvicėr --
1895-1896
Nis shkollė nė Aarau
1896
Heq dorė nga shtetėsia gjermane
1896-1900
Student i Politeknikut nė Zyrih (mė vonė Instituti i Teknologjisė)
1901
Merr shtetėsinė zviceran
Pėrfundon teorinė e parė si shkencėtar
1901-1902
Pėrkohėsisht mėsues nė Schaffhausen,
1902
Emėrohet ekspert teknik i klasit tė tretė nė Zyrėn Zvicerane tė Patentave nė Bern
1903
Martohet me Milva Maric nė Bern
Themelon Akademinė Olimpia me Conrad Habicht dhe Maurice Solovine
1905
Pėrfundon teorinė e dritės kuantike, lėvizjen brounine dhe teorinė special tė relativitetit.
Merr titullin Ph.D nė Universitetin e Zyrihut,
1906
Promovohet teknik ekspert i klasit tė dytė nė Zyrėn Zvicerane tė Patentave
1907
Zbulon principet e ekuivalencės
1908
Emėrohet lektor nė Universitetin e Bernit
1909
Jep dorėheqjen nga Zyra e Patentave
1911
Parashikon pėrthyerjen e dritės
1911-1912
Profesor i teorisė sė fizikės nė Universitetin gjerman tė Pragės
1912-14
Profesor i teorisė sė fizikės bė Institutin e Teknologjisė nė Zyrih
-- Vitet nė Berlin --
1914
Emėrohet profesor nė Universitetin e Berlinit dhe anėtar i Akademisė prusiane tė Shkencės
Ndahet nga Mileve Maric e cila kthehet nė Zyrih me dy djemtė
Firmos dokumentin antiluftė Manifesto to Europeans
1915
I bashkohet pacifistėve "New Fatherland League"
Plotėson strukturėn logjike tė teorisė sė pėrgjithshme tė relativitetit
1916
Publikon teorinė e pėrgjithshme tė relativitetit
1917
Shkruan teorinė e parė pėr kozmosin
Emėrohet Drejtor i Institutit pėr Fizikėn nė Berlin Kaiser Wilhelm
1917-1920
Vuan nga ulcera nė stomak, verdhėza dhe ligėshtia e pėrgjithshme pėr tė kujdeset kushėrira Elsa Einstein Loewenthal
1918
Mbėshtet Republikėn e re Weima nė Gjermani
Divorcohet nga Mileva Maric
Vėzhgon pėrthyerjen e dritės gjatė eklipsit solar nė Afrikėn Perėndimore dhe Brazil
Diskutimi i parė mbi Zionismin me Kurt Blumenfeld
Martohet me kushėrirėn Elsa
1919
Royal Society dhe Royal Astronomical Society bėjnė tė ditur konfirmimin e teorisė Ajnshtajn gjatė vėzhgimit tė eklipsit
Ajnshtajn bėhet njė figurė e njohur botėrore
1920
Takim i gjerė kundėr teorisė sė pėrgjithshme tė relativitetit nė Berlin
Zgjidhe profesor special nė Universitetin Leiden
1921
Vizita e parė nė SHBA me Chaim Weizmann: tur pėr mbledhjen e fondeve pėr Universitetin hebre nė Princeton
1922
Pėrfundon teorinė e parė tė unifikuar
Viziton Parisin pėr tė normalizuar marrėdhėniet Francė-Gjermani
Tur leksionesh nė Japoni dhe Kinė
Merr ēmimin Nobel nė Fizikė pėr vitin 1921
1923
Viziton Palestinėn: mban leksion inaugurues nė vendndodhjen e ardhshme tė Universitetit Hebre nė Jerusalem. Zgjidhet qytetari i parė nderi i Tel Aviv
Viziton Spanjėn
Leksion pėr pranimin e ēmimit Nobel nė Goteborg, Suedi
1924
Instituti Ajnshtajn nė Potsdam, Gjermani, nė kullėn Ajshtajn nisin aktivitetin
1925
Udhėton nė Amerikėn e Jugut: Argjentinė, Brazil dhe Uruguai
Firmos manifestin kundėr shėrbimit tė detyrueshėm ushtarak
I bashkohet bordit drejtues dhe kėshillit akademik tė Universitetit Hebre
1927
Nis debat intensifikon me Niels Bohr nė themelimin e mekanizmit kuantum
1928
Vuan kolaps tė pėrkohshėm fizik diagnostifikohet me zmadhim zemre
1930
Intensifikon aktivitetin pacifik
1930-1932
Tre udhėtime nė SHBA
Mbėshtet ruajtjen e Republikės Weimar
1932
Publikon korrespondencėn me Sigmund Frojd pėr natyrėn e luftės
Emėrohet profesor nė Institutin e Studimeve tė Avancuara nė Princeton
Planifikon ndarjen e kohės mes Berlinit dhe Princeton
Largohet nga Gjermani pėr herė tė fundit
-Vitet nė Princeton --
1933
Deklaron se nuk do tė kthehet mė nė Gjermani
Heq dorė nga Akademia Prusian e Shkencės
Kalon pranverėn dhe verėn nė Belgjikė dhe Oksford
Emigron nė SHBA nė Shtor
Publikon Pse luftė?
1934
Publikon koleksionin e eseve Bota siē e shoh
1935
Publikohet paradoksi Ajnshtajn-Podolsky-Rosen
1936
Vdes Elsa Einstein
1938
Publikohet Evolucioni i fizikės
1939
Firmos letrėn e famshme pėr Presidentin Franklin D. Roosevelt qė i rekomandon SHBA-ve kėrkime pėr armė nukleare
1940
Merr shtetėsinė amerikane
1943
Punon si kėshilltar nė Marinėn amerikane
1944
Kopja e shkrimit origjinal tė teorisė special tė relativitetit tė 1905-s shitet nė ankand pėr 6 milionė dollar nė Kansas City si kontribut pėr luftėn amerikane
1945
Tmerrohet nga holokausti i hebrenjve evropianė
Tronditet nga bombardimi nuklear i Hiroshimės dhe Nagasakit
1946
Bėhet kreu i Komitetit Emergjent pėr Shkencėn Atomike
Shpreh publikisht mbėshtetjen pėr informimin e qeverisė botėrore
1947
Intensifikon aktivitetin nė mbėshtetje tė ēarmatosjes dhe qeverisė botėrore
1948
Mbėshtet krijimin e shtetit Izraelit
Gruaja e parė Mileva Maric vdes nė Zyrih
1949
Publikon Shėnime autobiografike
1950
Firmos amanetin dhe testamentin: Otto Nathan dhe Helen Dukas janė bashkėkujdestarėt
Publikon koleksionin e eseve Out of My Later Years
1952
I ofrohet posti i Presidentit tė Izraelit
1955
Bashkėfirmos Manifestin Russell-Ajnshtajn pėr paralajmėrimin e kėrcėnimit nuklear
Vdes mė 18 prill nė orėn 01:15 nė spitalin e Princeton nė moshėn 76-vjeēare
Trupi i tij digjet dhe hiri shpėrndahet nė njė vend tė pazbuluar.
__________________
Asgjė nuk ėshtė e pamundur. Pamundėsinė apsolute e shkakton mosdija jonė reale.
|