[Gentiani]

Reana, Reana më ke befasuar !

jemi në një temë me tematikë tjetër diskutimi, por megjithëate e vazhdojmë edhe këtu, edhe pse ndoshta do të kishte qenë më e përshtatshme ti dedikohej një temë me këtë tematikë, pasi për pasojat e pushtimit turk, sa më kujtohet ekziston një temë diskutimi.

Perandorët romak ishin perandorë romak, bile turp tu thuhej që ishin ilirë, sepse në kohërat e sundimit të tyre kanë vazhduar pushtimet dhe okupimin mbi trojet ilire.

Ai që e ka krijuar të drejtën romake, shumë më mirë do të bënte ta krijonte të drejtën ilire, ose çfarë rëndësie ka sikur ti shkruante ndonjë shqiptar kushtetutën e SHBA-ve, nuk e dijë se çfarë rëndësie të veçantë do të kishte për shqiptarët kjo çështje ?!

Lexo më tutje:

Me krijimin e shteteve ilire, përfshirë Ilirinë e Jugut, filloi procesi gradual i kalimit të zakoneve në norma juridike të sanksionuara nga shteti.Vec kësaj shteti në mbrojtje të pushtetit politik dhe ekonomik të klasave sunduese nxirrte edhe norma të reja juridiko - penale, ligje të posacme (të shkruara apo të pashkruara), të cilat zbatoheshin më anë të dhunës shtetërore, sic ka ndodhur edhe në vende të tjera të asaj periudhe.

Me lindjen e shteteve ilire, në vend të zakoneve juridike që kishin vepruar në rendin fisnor, lindi dhe e drejta penale ilire e tipit skllavopronar.
E drejta penale në shtetet ilire, në përmbajtje, nuk ndryshonte nga e drejta penale e shteteve të tjerë skllavopronare.


Në shek .I. para erës sonë, territori ku banonin Ilirët ra nën pushtimin e Romës. Burimet e ndryshme dëshmojnë se Roma ruajti dhe shfrytëzoi institutet shtetërore e juridike që ekzistonin më parë në Iliri dhe që nuk ishin në kundërshtim me interesat e saj [1]. Kështu p.sh. në zonat malore fiset ilire u lejuan të jetonin sipas zakoneve të tyre tradicionale. E drejta penale romake, sikur e drejta romake në tërësi, vazhdoi të vepronte për sa kohë zgjati pushtimi romak, duke ndikuar në të drejtën penale Ilire.

[1] Dr. Prof . Ismet Elezi . Zhvillimi historik I legjislacionit penal në Shqipëri, fq 11




Edhe ato monumentet si amfiteatrot, pallatetet, rrugët e gjithçka e ndërtuar në kohën e pushtimit romak, ka qenë të ndërtuar në shërbim të pushtimit të tyre mbi trojet ilire, psh ndërtimi i rrugëve dhe viadukteve u ka shërbyesh për qëllimet e tyre ushtarake dhe lëvizjen e forcave mbrenda trojeve ilire. Ti kishin mbajtur romakët për vehte ato ndërtime mu sikur koloseumin në Romë.

Por ke harruar anë tjetër sa qytetet ilire u shkatërruan po nga pushtimi romak??

Shteti romak si gjatë luftërave, ashtu edhe pas mbarimit të tyre u mor me organizimin administrativ të viseve të pushtuara, të cilin e kreu në disa etapa dhe me ndryshime sipas koniunkturave që krijoheshin herë pas here dhe në pajtim me mundësitë që kishte vetë shteti romak. Qëllimi kryesor i organizimit administrativ të Ilirisë, ka qenë përforcimi i pushtetit romak, me anë të të cilit do të kalohej në një administrim e shfrytëzim më racional e sistematik të provincave ilire. Kjo ka ndodhur në periudhën e fundit të Republikës së Romës dhe në mënyrë të veçantë me krijimin e perandorisë. Këtij qëllimi i shërbyen masa të tilla si konfiskimi i tokave dhe ndryshimet në pronësinë tokësore, shndërrimi i disa qyteteve në koloni romake dhe ngulimet e një popullsie italike e orientale, zhvillimi i teknikës dhe i prodhimit, shfrytëzimi i minierave dhe ndërtimi e rindërtimi i rrugëve dhe në përgjithësi situata e rëndë që iu imponua ilirëve, veçanërisht duke filluar nga shek. I e.sonë.
Bashkë me këtë politikë Roma bëri përpjekje të mëdha për asimilimin, “romanizimin” e popullsisë ilire, por pa arritur rezultate të dukshme.



Megjithëse popullsitë e ndryshme ilire ishin mundur në beteja të veçanta nga ushtria romake, kjo e fundit nuk e kishte thyer përfundimisht qëndresën e tyre. Pas luftërave mbrojtëse filluan kryengritjet. Mizoritë e ushtrive romake, veprimet arbitrare të komandantëve e të qeveritarëve romakë, taksat e rënda, plaçkitjet e grabitjet e pushtuesve i shtynë në kryengritje ilirët e veriut dhe të jugut. Pushtimi romak bëhej përherë e më i rëndë; në krahinat e pushtuara nuk ishin të siguruara as gjëja, as nderi dhe as jeta e ilirëve.


Kjo bëri që në gjysmën e dytë të shek. I p.e.sonë, gjatë krizës politike që kaloi Republika Romake për shkak të luftës civile, lufta çlirimtare e ilirëve të zgjerohej edhe më shumë. Në krahina të ndryshme të Ilirisë, sidomos në ato bregdetare u krijua një situatë e favorshme, e cila u dha shkas përpjekjeve për çlirim. Duke pasur synime të qarta politike, ilirët u përpoqën të përfitonin nga konfliktet që lindën në gjirin e klasës sunduese romake. Kështu në vitet 50 të shek. I p.e.sonë një pjesë e qyteteve (ku ishin vendosur qytetarë italikë) që kishin filluar të zhvilloheshin ekonomikisht, morën anën e Cezarit; paria ilire, e nisur nga interesat e saj jetësore, përkrahu kundërshtarin e tij, Pompeun.

në vazhdim

Luftërat e gjata të shtetit ilir dhe atij maqedon ishin bërë pengesa më e fuqishme kundër pushtuesve romakë. Thyerja e këtyre dy fuqive më të rëndësishme në Ballkan i kishte hapur Romës rrugën për të vazhduar më tej politikën e saj ekspansioniste në këtë gadishull dhe më tej në Lindje. Në shekullin II p.e.sonë dhe në shekujt që pasuan, Roma i shtriu luftërat e saj pushtuese edhe mbi krahinat e tjera të Ilirisë së brendshme dhe të asaj veriore.

Objekt i synimeve të Romës u bënë, në radhë të parë Mbretëria Dardane dhe federata e dalmatëve, dy formacione shtetërore ilire, të cilat dolën në skenën politike më vonë. Mbretëria Dardane, siç u pa në kreun e mëparshëm, përmendet në burimet e shkruara edhe para këtyre luftërave dhe del si kundërshtare e fortë e ekspansionit maqedon në Ilirinë Verilindore, duke arritur zhvillimin e saj më të madh në pjesën e dytë të shek. III dhe gjatë shek. II p.e.sonë. Në këtë shekull të fundit dardanët u bënë gjithashtu edhe kundërshtarët më të fortë të pushtuesve romakë.

Dhe për fund e shkurt kësaj radhe Reana, nuk janë pasojat, por shkaqet që sollën tek gjendja e cila nuk ndryshoi tek shqiptarët. Pra shkaqet dhe jo pasojat janë rezultat i gjithë asaj gjendje dhe rrugëtimi të shqiptarëve. Pra, nuk ishin të vetëm tataro-myslimanët, por ishte dikush që i parapriu më herët dhe se tregimi nis nga fillimi dhe jo nga mesi i tregimit

ndërsa me temën, Ligjet e ndërrimeve të nënshtetësive në Evropë dhe kudo tjetër le ti zëvendësojn lirishtë, në emër të mbrojtjes nga terrorizmi, por ngjarjet e zhvilluara tregojnë që terroristë nuk vijnë të jetojnë, të marrin nënshtetësi as Europiane e as Amerikane, por me qëllime dhe misione të shkurtra. Evropianët dhe Amerikanët le të flejnë qetë, sepse as Bin Ladeni e as Co e tij nuk do të kërkojnë kurrë dhe asnjëherë nënshtetësi evropiane