[uck_aksh]

Gratë në Kishën e hershme

Teologët bashkëkohorë kanë konstatuar se diskutimet rreth rolit të grave në kishën e hershme kanë ndodhur si pasojë e faktit se gratë në atë kohë kanë luajtur një rol, shpesh domethënës dhe me profil të lartë publik. Madje, kështu ka qenë që nga fillimi, duke filluar që me jetën publike të Jezusit. Është e vërtetë se ndjekësit e afërt të Jezusit, dymbëdhjetë dishepujt, kanë qenë të gjithë meshkuj, ashtu siç është e pritshme për një mësues çifut të shekullit të parë. Por Ungjijtë më të hershëm rrëfejnë se Jezusi ka qenë gjithashtu i shoqëruar edhe nga gra gjatë udhëtimeve të tij, e shumë nga këto gra kanë siguruar për të dhe dishepujt e tij burime financiare, duke shërbyer si udhëzuese dhe mbrojtëse gjatë udhëtimeve të tij. (shih Marku 15:40-51; Luka 8:1-3).
Thuhet se Jezusi është përfshirë në diskutime publike me to dhe i ka përçuar atyre lajmin e mirë (Ungjillin) (Marku 7:24-30; Gjoni 4:1-42). Në veçanti ne na thuhet se gratë e kanë shoqëruar Jezusin edhe gjatë udhëtimit të tij të fundit për në Jeruzalem, ku ato ishin të pranishme gjatë kryqëzimit,- të vetmet që i kishin mbetur besnike në ato çaste,- ndërkohë që të gjithë dishepujt meshkuj kishin marrë arratinë (Mateu 27:55; Marku 15:40-41). Më domethënëse se të gjitha këto që përmendëm, është ngjarja e treguar në katër ungjijtë kanonikë sipas së cilëve ishin gratë, Maria Magdalena e vetme ose me shoqet e saj, ato të cilat zbuluan varrin e boshatisur dhe në këtë mënyrë u bënë dëshmitaret e para të ringjalljes së Jezusit (Mateu 28:1-10; Marku 16:1-8; Luka 23:55-24:10; Gjoni 20:1-2).
Është intriguese të pyesësh veten se çfarë kishte në mesazhin e Jezusit që e bënte atë kaq tërheqës për gratë. Shumica e teologëve janë të bindur se Jezusi ka shpallur ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë, në të cilën nuk do të ketë më padrejtësi, vuajtje, ligësi, në të cilën njerëzit, të pasur dhe të varfër, skllevër dhe të lirë, burra dhe gra, do të jenë të barabartë dhe pjesë e saj. Kjo ide natyrisht që është shfaqur shumë tërheqëse, si një mesazh shprese, për të gjithë ato që në atë kohë ishin të paprivilegjuar, të varfërit, të sëmurët, të përjashtuarit nga shoqëria dhe sidomos për gratë [2]
Sido q ë të jetë, është e qartë që edhe pas vdekjes së tij, mesazhi i Jezusit vazhdoi të ishte tepër joshës për gratë. Shumë kundërshtarë të hershëm pagan të krishterimit, duke përfshirë, përshembull, kritikun e fundshekullit të dytë Celsiusi, të cilin ne e kemi përmendur më herët, e denigronte krishterimin duke pohuar se ai ndiqej vetëm nga fëmijë, skllevër dhe gra (dmth. nga ato që nuk kishin asnjë vlerë shoqërore). Çuditërisht, Origjeni i cili shkroi një përgjgje të krishterë ndaj Celsiusit, nuk e mohoi akuzën por u përpoq ta përdorte si armë kundër kundërshtarit duke treguar se Perëndia mund të marrë atë që është e dobët dhe mund ta veshë me fuqi.
Por nuk duhet të presim shekullin e dytë për të parë se gratë kanë luajtur një rol kryesor në kishat e hershme. Ne mund ta kuptojmë në mënyrë të qartë rolin e tyre nga shkrimet më të hershme të krishtera që kanë mbijetuar deri më sot, shkrimet e Palit.
Letrat e Palit që gjenden sot të përfshira në Dhjatën e Re na pajisin me dëshmi të gjera që tregojnë për vendin e lartë që zotëronin gratë në bashkësitë e sapoformuara të krishtera.
Le të marrim psh. letrën e Palit drejtuar Romakëve, në fund të së cilës ai përshëndet anëtarë të ndryshëm të bashkësisë së tij (kapitulli i 16). Ndonëse Pali aty përmend më shumë burra se sa gra, është e qartë se gratë nuk shiheshin si më inferiore se kolegët e tyre burra në kishë. Pali aty përmend Febën, përshembull, e cila ishte dhjake e kishës që ndodhej në Kenkrea dhe ndihmëtare e Palit të cilës ai i kishte ngarkuar detyrën të dërgonte letrën e tij në Romë (v. 1-2). Aty ishte Prishila, e cila së bashku me bashkëshortin e saj Akuilën, ishte përgjegjëse për punën misionare ndërmjet xhentilëve dhe që shtëpinë e tyre e kishin shndërruar në kishë (v. 3-4: vini re Prishila përmendet para bashkëshortit të saj). Pastaj kemi edhe Marinë, një kolege e Palit e cila punonte në bashkësinë e Romës (v.6); kemi gjithashtu edhe Trifenën, Trifozën dhe Persidën, gra të cilat Pali i quan bashkëpunëtore në ugjill (v. 6,12). E më pas është Julia, nëna e Rufit si dhe motra e Nereut, të cilat duket se kanë një rol shumë të rëndësishëm në bashkësi (v. 13,15). Më domethënëse se të gjitha është Junia, një grua të cilën Pali e quan “e para ndërmjet apostujve” (v.7) Grupi i apostujve mesa duket ka qenë më i zgjeruar se numri i dymbëdhjetë meshkujve me të cilët jemi kaq shumë të familjarizuar.
Gratë, për ta thënë shkurt, duket se kanë luajtur një rol shumë të rëndësishëm në kishën e Palit. Deri diku ky profil kaq i lartë shoqërorë është i pazakontë për botën Greko-Romake. Origjinën duhet ta ketë, siç përmendëm më lartë, në shpalljen e Jezusit të ardhjes së Mbretërisë së Perëndisë ku do të ketë barazi ndërmjet burrave dhe grave. Ky duket se ka qenë edhe mesazhi i Palit, siç mund të shihet, përshembull, në pohimin e tij të njohur në librin drejtuar Galatasve: “Sepse të gjithë ju që jeni pagëzuar në Krishtin, Krishtin keni veshur.
Nuk ka as Jude, as Grek, nuk ka as skllav as të lirë, nuk ka as mashkull as femër, sepse të gjithë jeni një në Jezu Krishtin” (Gal. 3:27-28)
Barazia në Krisht duhet të jetë përthyer doemos në shërbimet konkrete të adhurimit të bashkësisë së Palit. Jashtë së qënurit thjesht “dëgjuese të heshtura të fjalës”, gratë duket se kanë qenë të përfshira në mënyrë aktive në takimet javore, duke marrë pjesë, përshembull, në adhurime dhe profetizime më shumë se ç’bënin burrat (1 Korintasve 11).
Njëkohësisht, interpretuesve bashkëkohorë, mund ti duket se Pali nuk e ka dërguar këndvështrimin e tij të marrëdhënieve burrë- grua në Krishtin në atë që mund të quhet rrjedhim logjik i saj. Ai kërkon, përshembull, që kur gratë të luten dhe të profetizojnë në kishë ato duhet ta bëjnë këtë me kokë të mbuluar, për të treguar se ato janë “nën pushtet” (1 Korintasve 11: 3-16, veçanërisht v. 10). Thënë me fjalë të tjera, Pali nuk nxiti një revolucion shoqëror në lidhje me marëdhëniet burrë-grua, ashtu siç nuk nxiti abrogimin e skllavërisë, ndonëse ai pohonte se në Krishtin “nuk ka skllevër dhe të lirë”. Në vend të kësaj ai këmbëngulte se duke qenë se “Ora është afër” (deri në ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë), çdokush duhet të jetë i kënaqur me rolet që i janë dhënë, dhe se askush nuk duhet të përpiqet të ndryshojë statusin e tij, qoftë skllav apo i lirë, i martuar apo beqar, mashkull apo femër (1 Korintasve 7:17-24).
Më së shumti kjo mund të shihet si një qasje ambivalente karshi rolit të grave: ato janë një në Krisht dhe janë të lejuara të marrin pjesë në jetën e bashkësisë, por si gra jo si burra (ato duhet, përshembull, që të mos e heqin shaminë e tyre që në këtë mënyrë të duken si burra, pa një “autoritet” mbi kryet e tyre). Kjo qasje ambivalente nga ana e Palit pati një efekt shume interesant në rolin e grave në jetën e kishës pas vdekjes së tij. Në disa kisha është barazia në Krisht që theksohej më shumë, në disa të tjera theksohej nevoja që gratë të ishin të nështruara ndaj burrave. Në këtë mënyrë në shumë kisha gratë kanë luajtur një rol me të vërtetë të madh, role kryesuese; në kisha të tjera roli i tyre pakësua dhe zëri i tyre u mbyt. Duke lexuar dokumentet e mëvonshme që i përkasin kishës së Palit, pas vdekjes së tij, ne do të shohim se diskutime të shumta u ngritën mbi rolin që duhet të luajë gruaja në kishë; duket se ka një tendencë shumë të madhe për ta shtypur krejtësisht rolin e gruas në kishë.